بایدن به اردوغان: نسل‌کشی ارمنی‌ها را به رسمیت می‌شناسیم
به گزارش خبرگزاری تاریخ ما، به نقل از خبرگزاری رویترز، اولین تماس تلفنی میان جو بایدن و رجب طیب اردوغان، روسای جمهوری آمریکا و ترکیه سه ماه پس از تحلیف بایدن در بیستم ژانویه صورت گرفت و این تاخیر عمدتا به چشم بی‌توجهی به اردوغان نگریسته می‌شود که پیشتر روابط نزدیکی با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا داشت.
این تماس همچنین یک روز پیش از روز یادبود ارامنه صورت گرفت، زمانی که انتظار می‌رود بایدن از سنت چندین دهه بیانیه‌های ملاحظه‌کارانه کاخ سفید که پیشتر این تحولات دوران جنگ جهانی اول را “شر بزرگ” توصیف کرده بود، دوری کند.
در بیانیه کاخ سفید در رابطه با این تماس تلفنی یا بیانیه ریاست جمهوری ترکیه هیچ اشاره‌ای به این موضوع نشده است.
کاخ سفید در بیانیه‌ای گفت: رئیس جمهور بایدن با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه تلفنی گفت‌وگو کرد و تمایل خود برای ایجاد یک روابط دوجانبه سازنده از طریق گسترش حوزه‌های همکاری و مدیریت موثر اختلافات را منتقل کرد. دو رهبر همچنین برای ملاقات در حاشیه نشست ماه ژوئن ناتو و گفت‌وگوی بیشتر درباره روابط دو کشور توافق کردند.
شبکه «سی ان ان» با اعلام این مکالمه تلفنی به نقل از یک منبع همچنین گفت که جو مکالمه تلفنی بایدن و اردوغان «پرتنش» بوده است.
ترکیه پذیرفته است که ارامنه بسیاری که در دوران امپراتوری عثمانی زندگی می‌کردند، در درگیری با نیروهای عثمانی در جنگ جهانی اول کشته شده‌اند اما این آمار را به چالش کشیده و همچنین انکار می‌کند که چنین کشتارهایی به صورت سیستماتیک صورت گرفته و نسل‌کشی بوده باشد.
در بیانیه دفتر ریاست جمهوری ترکیه آمده است که بایدن و اردوغان درباره “مولفه استراتژیک روابط دوجانبه و اهمیت همکاری در کنار هم برای ایجاد همکاری بیشتر روی مسائلی که منفعت دوجانبه دارند، توافق کرده‌اند.”
روابط میان آنکارا و واشنگتن بر سر یک سری مسائل، از خرید سامانه‌های دفاعی اس – ۴۰۰ روسیه به دست ترکیه که بابت آن هدف تحریم‌های آمریکا قرار گرفت تا اختلاف سیاسی در سوریه، حقوق بشر و مسائل حقوقی تیره شده است.
اردوغان روابط نزدیکی با ترامپ ایجاد کرده بود، اما از زمان روی کار آمدن بایدن، واشنگتن انتقادات زیادی را به سوابق حقوق بشری ترکیه وارد می‌کند. آمریکا همچنین در درخواست خود از ترکیه برای کنار گذاشتن سامانه‌های دفاعی روسیه مصمم ایستاده است.
بایدن در تبلیغات خود برای ریاست‌جمهوری وعده داده بود که کاری می‌کند که در بیش از صد سالی که از کشتار ارمنی‌ها در اواخر امپراتوری عثمانی می‌گذرد هیچ رئیس‌جمهور آمریکا انجام نداده: به رسمیت شناختن این کشتار به عنوان نسل‌کشی. شبکه «سی ان ان» و سایر رسانه‌ها چند روز پیش خبر داده بودند که بایدن قصد دارد در سالگرد روز یادبود این جنایت به وعده انتخاباتی خود عمل کند.
ترکیه عضو ائتلاف نظامی ناتو و از متحدین سنتی آمریکا از جنگ سرد تاکنون است. پیشینیان بایدن به دلیل این‌که نمی‌خواستند آزردگی خاطر آنکارا را رقم بزنند هرگز از لفظ «نسل‌کشی» برای این رویداد استفاده نکردند. دونالد ترامپ حتی فعالانه کوشید جلوی به رسمیت شناختن «نسل‌کشی» ارمنی‌ها در کنگره آمریکا را بگیرد. باراک اوباما نیز در طول هشت سال زمامداری خود علیرغم تقاضای بسیاری از نزدیکانش هرگز از این لفظ استفاده نکرد و در عوض از این رویدادها با لفظ ارمنی «مِتز یگِرن» (شرِ بزرگ ) نامبرد.
اما این‌که بایدن پیش از اعلام رسمی این موضوع ابتدا با اردوغان تماس گرفته تا در این مورد از پیش هشدار داده باشد خبر از سبک حکمرانی او می‌دهد. هفته گذشته بایدن پیش از اعمال تحریم بر روسیه با رئیس‌جمهور این کشور، ولادیمیر پوتین، تماس گرفت. این تحریم‌ها به خاطر دخالت روسیه در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا، حملات سایبری موسوم به «سولار ویندز» و در ضمن اشغال غیرقانونی شبه‌جزیره کریمه و «نقض گسترده حقوق بشر» در آن منطقه اعمال شده‌اند. روسیه این شبه‌جزیره را در پی برگزاری یک همه‌پرسی به خاک خود الحالق کرده است اما این منطقه طبق قانون بین‌المللی بخشی از خاک اوکراین محسوب می‌شود.
به گزارش «سی ان ان» به نقل از منبعی آگاه، مدتی پس از این گفتگوی تلفنی، حسن مراد مرجان، سفیر جدید ترکیه در آمریکا (که چند روز پیش کار خود را آغاز کرد) قرار است به کاخ سفید برود و با یکی از مقامات شورای امنیت ملی آمریکا دیدار کند. این اولین دیدار مرجان با مقامات دولت بایدن است.
بایدن در دوران ریاست‌جمهوری اوباما، معاون رئیس‌جمهور بود و از جمله وظایفش تنظیم روابط با آنکارا بود. او چهار بار به ترکیه سفر کرد، از جمله در پی کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶. او در همان دوران نیز تنش‌هایی با اردوغان داشت و در چند سال اخیر بارها از او انتقاد کرده است.
بایدن چند ماه پیش در گفتگو با هیات سردبیری روزنامه «نیویورک تایمز» راجع به اردوغان گفت: «من مدت زمان بسیاری با او صرف کرده‌ام. آدم خودکامه‌ای است… ما باید رویکرد خیلی متفاوتی نسبت به او داشته باشیم و به روشنی نشان دهیم که حامی رهبری اپوزیسیون هستیم.»
کاخ سفید در گزارش خود راجع به این مکالمه تلفنی گفت رئیس‌جمهور آمریکا از «علاقه خود به رابطه دوجانبه سازنده و افزایش نواحی همکاری و مدیریت موثر مخالفت‌ها» گفته است. دو طرف در ضمن تایید کردند که بایدن و اردوغان در ماه ژوئن در بروکسل در جنب نشست ناتو دیداری مفصل‌تر و حضوری خواهند داشت.
وزیر خارجه ترکیه، مولود چاووش اوغلو، چند روز پیش در واکنش به این خبر که کاخ سفید شاید نسل‌کشی ارمنی‌ها را به رسمیت بشناسد گفته بود: «اگر آمریکا می‌خواهد روابط را بدتر کند این تصمیم خودشان است.»
موضع رسمی ترکیه این است که کشتار ارمنی‌ها جزو تخاصم‌های نظامیِ جنگ جهانی اول است و در آن هر دو طرف تلفات داده‌اند. آنکارا در ضمن شمار کشته‌شدگان ارمنی را ۳۰۰ هزار نفر می‌داند که بسیار پایین‌تر از میزان مورد تایید بیشتر تاریخدانان معتبر است.
اعلام رسمی «نسل‌کشی» احتمالا عواقب دیپلماتیک خواهد داشت اما هیچ عواقب قانونی برای آنکارا ندارد.
نهاد ریاست‌جمهوری ترکیه در پی گفتگوی دو رهبر گفت بایدن و اردوغان بر «مشخصه راهبردی رابطه دو کشور و اهمیت همکاری برای بهبود تعامل در موضوعاتی که مورد علاقه طرفین هست» تاکید داشته‌اند.
ارمنی‌های سراسر جهان روز ۲۴ آوریل (امسال برابر با چهار اردیبهشت) را به عنوان «روز یادبود نسی‌کشی» به رسمیت می‌شناسند. این روز در تاریخ به «یکشنبه سرخ» معروف است.
تعداد کل کشته‌شدگان ارمنی در این دوره مورد مناقشه بسیار است. در دوره ۹ ساله ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۳ (بنیانگذاری جمهوری ترکیه) از ۳۰۰ هزار نفر تا دو میلیون ارمنی کشته شدند که البته همه در دوران عثمانی نبودند. اسناد خود مقامات عثمانی به روشنی نشان می‌دهد که کشته‌شدگان تنها دوره سه ساله ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۸ (پایان جنگ جهانی اول) را ۸۰۰ هزار نفر می‌دانستند.
در سال ۲۰۱۹ مجلس نمایندگان و مجلس سنای آمریکا هر دو قطع‌نامه‌ای را تصویب کردند که کشتار ارمنی‌ها در بازه زمانی ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۳ را به عنوان «نسل‌کشی» به رسمیت می‌شناسد؛ خواسته‌ای که ده‌هزار شهروند ارمنی در آمریکا و سازمان‌های سیاسی مربوط به آن‌ها سال‌ها است مطرح کرده بودند. دولت ترامپ از سناتورهای جمهوری‌خواه خواسته بود که نگذارد این قطع‌نامه به اتفاق آرا به تصویب برسد. ایلهان عمر، نماینده چپ‌گرای مسلمان دموکرات‌ها از ایالت میشیگان نیز به این قطع‌نامه رای مثبت نداد که باعث جنجال‌های بسیاری شد. خانم عمر از سوی بسیاری از مخالفینش (از چپ و راست) متهم به نزدیکی مواضع به اردوغان است.
از دیگر موارد اختلاف بین واشنگتن و آنکارا می‌توان به خرید سامانه‌های پدافندی اس ۴۰۰ روسیه توسط ترکیه، حضور ترکیه در میدان جنگ داخلی سوریه، وضعیت حقوق بشر در ترکیه و حضور یکی از مخالفین اصلی آنکارا، به نام فتح‌الله گولن که ترکیه او را مسئول کودتای ۲۰۱۶ می‌داند در خاک آمریکا اشاره کرد.
پایان خبر / تاریخ ما