حال خوب میان زوج‌ها با حمایت نه سرزنش

 زهره سپهری شاملو در گفت‌وگو با خبرگزاری تاریخ ما، اظهار کرد: در شرایط فعلی که در وضعیت قرمز و قرنطینه به سر می‌بریم، خانواده‌ها استرس‌های مختلفی را از نظر فشار اقتصادی یا ترس از ابتلا به کرونا یا عوامل دیگر تجربه می‌کنند. در گذشته زمانی که یکی از اعضاء خانواده فشار روانی، اجتماعی، محیطی یا فشار خلقی مانند احساس ناراحتی، خشمگینی یا بی‌خوابی و… را تجربه می‌کرد، مابقی افراد خانواده به او کمک می‌کردند تا از این وضعیت عبور کند و غالبا شرایط به گونه‌ای بود که مثلا یک نفر برای مقطع زمانی کوتاهی بنابه دلایلی تحت فشار قرار داشت و درنهایت مابقی اعضاء خانواده با دلجویی کردن، کمک رساندن و حمایت کردن و… از او مراقبت می‌کردند تا از این شرایط عبور کند، اما در شرایط فعلی این موضوع محقق نمی‌شود زیرا شرایط برای همه سخت شده و آدم‌ها توان کمک‌رسانی به سایر افراد را ندارند.

عضو هیأت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه شرایط فعلی، کرونا و فشارهای ناشی از آن نزدیک به ۱۴ ماه است که تمام اعضاء خانواده را به نوعی درگیر کرده است، گفت: تمام اعضاء خانواده سهمی از این فشار را تجربه می‌کنند و این فشار بی وقفه روی همه افراد خانواده‌ است. حالا ممکن است برخی از خانواده‌ها این فشارها و استرس‌ها را نسبت به بقیه بیشتر تجربه کرده باشند و برخی کمتر تحت تاثیر قرار گرفته باشند، ولی به هرحال همه به نوعی این شرایط را تجربه کرده‌اند؛ از دست دادن عزیزان، بیمار شدن، نگرانی‌های جدی برای سلامت خود و خانواده و… با آمدن کرونا در زندگی خانواده‌ها نفوذ کرده است.

وی افزود: تعطیلی مشاغل و بی‌ثباتی شرایط اقتصادی-اجتماعی به عنوان یک محرک بیرونی وعامل جدی برای خانواده‌ها در شرایط فعلی مطرح است و ما درحال حاضر وضعیت بحران و این شرایط را تجربه می‌کنیم. حال سوال اینجاست که اعضاء خانواده چگونه می‌توانند این وضع و شرایط بحرانی را مدیریت کنند تا در محیط خانه آرامش بیشتری حکم‌فرما باشد و شاهد اختلافات زناشویی کمتری باشیم.

سپهری‌شاملو تاکید کرد: مهمترین اصل برای بهبود شرایط در محیط خانه که توصیه می‌کنم حتما رعایت کنید این است که هرکس مراقبت از خود را اولویت شماره یک قرار بدهد و در مرحله‌ بعدی مراقبت از خانواده یا اطرافیان را انجام دهد. مراقبت از خود به معنی خودخواهی نیست. قرار نیست فرد گمان کند که همواره شرایط بایستی طبق رأی و هدف وی پیش برود. مراقبت از خود یعنی اینکه فرد از خود بپرسد که چه کارهایی می‌تواند انجام دهد تا تمرکز بیشتری به شرایط داشته باشد تا اوضاع بهتر جلو برود و احساس‌های منفی وی نظیر عصبانیت و… کمتر شود و راحت‌تر حرف شریک رابطه‌اش را بشنود و اختلاف کمتری را تجربه کند.

عضو هیأت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی در خصوص چالش‌ها و اختلاف‌های زناشویی گفت: مهمترین اصل این است که همه بایستی بپذیریم که اختلاف، چالش و سوءتفاهم مسائلی طبیعی است که در زندگی آدم‌ها و خانواده‌ها اتفاق می‌افتد و از چیزهایی است که آدم‌ها زمانی که با یکدیگر زندگی می‌کنند در روزها و ساعت‌های مختلف ممکن است برایشان اتفاق بیفتد و در این میان آدم‌ها یا زوج‌هایی که روابط صمیمی دارند با زوج‌ها و اعضاء خانواده‌ای که حالشان بد است و رابطه خوبی ندارند، هردوی این‌ها ممکن است در زندگی خود به اندازه یکسان اختلاف داشته باشند ولی چیزی که این دو گروه را از یکدیگر متمایز می‌کند و باعث تفاوت آنها می‌شود نحوه برخورد با آن اختلاف نظر و مشکل پیش آمده است.

وی افزود: زوج‌های موفق هنگامی که دچار چالش و اختلاف می‌شوند، می‌دانند که چطور با یکدیگر گفت‌وگو کنند و هرکسی سهم خود را بپذیرد و چطور از همدیگر عذرخواهی کنند و چگونه به جای توهین، تحقیر، سرزنش و انتقاد از شریک خود، بیشتر یکدیگر را بشنوند و از همدیگر حمایت کنند و به یکدیگر کمک برسانند و… . تمام این موارد به نوعی تعیین کننده کیفیت رابطه‌ و حال خوب میان زوج‌ها است.

سپهری شاملو با بیان اینکه زمانی که چالش و اختلاف در رابطه‌هایمان پیدا می‌شود، بایستی به تغییرات و وضعیت جسمانی خود دقت داشته باشیم، گفت: گاهی خودمان متوجه می‌شویم که ضربان قلب‌مان بالا رفته یا آنقدر عصبی هستیم که دندان‌هایمان روی هم ساییده می‌شود و… . در این زمان‌ها توصیه جدی من این است که اصلا و ابدا دنبال حل اختلاف نباشید؛ زیرا در این شرایط اختلاف نه تنها حل نمی‌شود بلکه بدتر نیز می‌شود. بهترین کار در این موقعیت، رسیدگی به وضعیت و درهم‌ریختگی است که در وجودمان داریم. بهتر است دست و صورتمان را آب بزنیم و چند دقیقه‌ای پیاده روی کنیم، نفس‌های عمیق بکشیم و از آن مشکل فاصله بگیریم؛ زیرا آن مسئله همیشه هست ولی زمانی که حالمان خوب باشد می‌توانیم به آن رسیدگی کنیم و درحالت آشفتگی قطعا قادر نیستیم مشکلی را حل کنیم.

وی افزود: همواره یادمان باشد که تنها آدمی که در کره زمین می‌توانیم کنترلش کنیم فقط خودمان هستیم و قادر به کنترل طرف مقابل‌مان نخواهیم بود، به همین دلیل هنگامی که صحبت می‌کنیم باید حواس‌مان به این باشد که آیا روی کلمه‌ها و بدن خودمان کنترل داریم؟ آیا متوجه هستیم که در بدن، مغز، قلب و دست و پاهایمان چه می‌گذرد؟  مثلا اگر احساس گرفتگی و فشار در عضلات‌تان دارید قطعا الان نمی‌توانید به مشکل و عامل اختلاف‌تان بپردازید. فکر کنید یک آدمی که بیماری قند دارد و قند خونش پایین باشد، ممکن است همه چیز را سیاه و تاریک ببیند درحالی که بیرون از این آدم و درواقعیت همه چیز سیاه و تاریک نیست، پس این فرد اول باید به قند خون خود رسیدگی کند یا مثلا فردی که به دلیل افت فشارخون می‌گوید خانه دور سرم می‌چرخد، آیا واقعا خانه دور سر او می‌چرخد؟ این آدم به دلیل اینکه تغییرات فشار خون در او ایجاد شده این حالت را تجربه می‌کند و بایستی اول به مرحله آرامش برسد تا شرایطش بهبود پیدا کند و بعد به موضوع بپردازد.

عضو هیأت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی در خصوص کارهایی که در حالت آشفتگی، می‌تواند کمک‌کننده باشد، گفت: سعی کنید تنفس خوبی داشته باشید؛ یعنی تنفسی که به صورت کامل آرام‌تان کند. نفس‌تان را خیلی آرام به داخل بکشید و خیلی آرام بیرون دهید، می‌توانید دست‌تان را درقسمت قفسه سینه یا شکم خود بگذارید و با هردم و بازدمی که دارید، ملاحظه کنید که آیا این قسمت‌های بدن‌تان خوب بالا و پایین می‌رود یا خیر. دست و صورت‌تان را آب بزنید تا چند درجه دمای بدن‌تان پائین بیاید. پیاده‌روی و یا گوش دادن به یک متنی که برایتان آرامش بخش است، برخی ممکن است با گوش دادن به موسیقی آرام شوند، برای دیگری می‌تواند گوش دادن به قرآن آرام‌کننده باشد و… . با این فعالیت‌ها می‌توانید حال بهتری داشته باشید اما دقت کنید اگر این فعالیت‌ها را داشته باشید و درعین حال ذهنتان مشغول باشد و به این فکر کنید که بعد از آن بروید و فلان حرف را بزنید و چطور پاسخ طرف مقابل‌تان را بدهید، دیگر کارایی ندارد. این فعالیت‌ها زمانی کاربرد دارد که ذهن خود را آرام سازید و با خود بگویید در حال حاضر مهمترین آدم در کره زمین خودم هستم و می‌خواهم از خودم مراقبت کنم.

وی خاطرنشان کرد: مسائلی که در زندگی برای ما رخ می‌دهد به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ یک دسته مسائلی هستند که می‌شود برای آن کاری انجام داد و دسته دیگر مسائلی هستند که  نمی‌توان برایش هیچ کاری انجام داد یا ما نمی‌توانیم کاری انجام دهیم و خارج از اراده و اختیار ما هستند. زمانی که اختلافی پیش می‌آید بایستی اول بررسی کنید که این جزو کدام دسته است و بعد هرکسی می‌تواند چه نقشی در آن داشته باشد.

سپهری شاملو با تاکید بر اینکه در روابط زوجین بازنده‌ای وجود ندارد، گفت: اگر یکی از زوج‌ها باعث شود دیگری احساس بازندگی کند، درواقع خودش باخته است؛ زیرا وقتی شریک رابطه احساس بازندگی می‌کند در حدی حالش بد می‌شود که دیگر نمی‌تواند به شما کمک کند تا احساس برندگی کنید. او آنقدر حالش بد است که قطعا حال شما را نیز بد می‌کند؛ بنابراین اولین  چیزی که می‌توانید در اختلاف‌ها به آن توجه کنید این است که سهم من چقدر است و من چه کاری می‌توانم برای حل این مسئله انجام دهم.

عضو هیأت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی افزود: از خود بپرسید آیا این مسئله جزو مواردی است که من قادرم برای آن کاری انجام دهم و یا از اختیار من خارج است. اول به اینها فکر کنید و بعد زمان گفت‌وگو حتما سهم خود را از مشکل پیش آمده بپذیرید و در عین حال انتظار نداشته باشید طرف مقابل شما را تشویق کند، شاید او همچنان انتقاد و تحقیر کند و یا به حرف شما گوش ندهد ولیکن شما اگر حواستان به این باشد که در این گفت‌وگو بگویید که «من می‌دانم که از اتفاق پیش آمده خیلی ناراحتی و از این بابت خیلی متاسفم، اما به این صورت که پیش می‌رویم و صحبت می‌کنیم، به نتیجه‌ای نمی‌رسیم به همین خاطر اگر فکر می‌کنی الان حالت خوب نیست، بهتر است این بحث را به زمانی دیگر موکول کنیم که هردو حال بهتری داشته باشیم» یا با جملاتی از قبیل اینکه «می‌خواهی یک لیوان چای برات بریزم و با یکدیگر صحبت کنیم» جریان گفت‌وگو را مدیریت کنید.

وی افزود: در این حالت زوج‌ها به جای دعوا کردن به سمت حمایت کردن از یکدیگر حرکت می‌کنند. به جای اینکه بگویند من از تو عذرخواهی کردم اما تو جنبه‌اش را نداشتی و همیشه همینطوری و… دوباره یک فضایی می‌دهیم تا طرف مقابل نیز آرام شود و بتواند خودش را جمع کند.

وی با بیان اینکه هیچ کدام از طرفین به هیچ عنوان نباید نسبت به هم خشونت فیزیکی و کلامی داشته باشند، گفت: هیچ کدام از زوجین به عنوان آدم بزرگسال حق ندارند وقتی  ناراحت هستند از دست و پاهای‌شان استفاده کنند. کسی که از خشونت فیزیکی استفاده کند به آن معنی است که مغزش به اندازه کافی رشد نکرده و به مرحله بلوغ عقلانی- اجتماعی نرسیده است. خشونت کلامی نیز به همین صورت است. خشونت کلامی یعنی اینکه من از کلمه‌هایی استفاده کنم که بدانم باعث آزرده کردن طرف مقابل می‌شوم که چه بسا از خشونت فیزیکی بیشتر آسیب‌رسان باشد و زخم‌های عمیقی در روح فرد وارد می‌سازد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه در شرایط فعلی چه کنیم تا تاب آوری‌مان بیشتر شود، گفت: تاب آوردن از قسمت‌های خیلی مختلفی تشکیل می‌شود. گاهی فرد بایستی به این منظور باورها و احساساتی را در خود تقویت کرده باشد ویا اینکه فرد در زندگی خود با افرادی مواجه شده باشد که تاب‌آوری بالایی داشته باشند و به او نیز یاد داده باشند.

وی افزود: در حین مکالمه برای مدیریت شرایط و اینکه به نتیجه‌ای برسید، می‌توانید به طرف مقابل بگویید «من اینجا هستم برای اینکه تو تاب بیاوری» یا اینکه  «من اینجا هستم و می‌بینم که تو تلاشت را می‌کنی که ازعهده این کار بربیایی و می‌توانی روی من هم حساب کنی»، این‌ها جملات بسیار خوبی است. همه آدمها در بعضی مسائل تاب‌آوری‌شان بیشتر و در برخی مسائل کمتراست.

سپهری شاملو با بیان اینکه در تاب‌آوری مهمترین اصل این است که به موضوع  از چه زاویه‌ای و چگونه نگاه کنیم، گفت: مثلا یک مسئله مالی یا ورشکستگی برای دونفر پیش آمده است، یکی فکر می‌کند زندگی به آخر رسیده و دیگری فکر می‌کند ما همه سالم هستیم اما این مشکل مالی را نیز پیدا کرده‌ایم و چون همه سلامتیم می‌توانیم از نو همه چیز را بسازیم. این دو نفررا با یکدیگر مقایسه کنید و ببینید کدامیک تاب‌آورتر هستند. لازم است که تاب‌آوری همراه با امیدواری و تلاش باشد.

وی افزود: مثلا من خانواده‌هایی را دیده‌ام که در طی چندهفته بر اثر کرونا چند نفر از اعضاء خانواده خود را از دست داده‌اند و زمانی که با آنها  صحبت می‌کنم به من می‌گویند که حالشان خیلی بد است و من درپاسخ به او می‌گویم حق داری که حالت خیلی بد باشد وهر آدم دیگری نیز هم چنین مسائلی برایش پیش می‌آمد قطعا حالش خیلی بد می‌شد اما الان لازم است که تو هم عزاداری‌ات را بکنی وهم مراقبت از خودت را انجام دهی. دقت کنید که در زندگی اگر به همدیگر کمک برسانیم اوضاع زندگی و رابطه‌هایمان خیلی بهتر خواهد شد به جای اینکه خودمان را ثابت کنیم که من درست‌ترینم، بهترینم و حق با من است و… .

عضو هیأت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: زمانی که به دنبال ثابت کردن خودمان باشیم قطعا آدم‌های تنهاتری خواهیم بود، اما زمانی که به دنبال کمک کردن به اعضاء دیگر خانواده باشیم و به آن‌ها بگوییم که من به تو افتخار می‌کنم، تو کنارمی، از اینکه دارمت حس خوبی دارم و… به همین منوال مابقی اعضاء خانواده را تشویق کنیم، دلگرمی بدهیم، حمایت کنیم و حضور داشته باشیم و… . همه اینها بسیار کمک کننده‌تر است تا اینکه انتقاد و تحقیر و سرزنش کنیم.

پایان خبر / تاریخ ما