آغاز شمارش معکوس ساخت یادمان «دکتر حشمت»/انتظارها به پایان می رسد

سایت «تاریخ ما»، گروه استان‌ها- مهری شیرمحمدی: از سال ۱۳۹۵ساخت یادمان دکترحشمت طالقانی، از مبارزان جنبش جنگل در دفترچه بودجه شهرداری رشت کددار شده اما تنها در مرحله تصویب بودجه باقی می ماند. با وجود وعده‌های شورای شهر رشت در اسفندماه سال گذشته بالاخره با تاخیر چند ماهه در دوم تیرماه سال جاری طی مراسمی با حضور چهره‌های فرهنگی و شهردار وقت، کلنگ ساخت یادمان دکترحشمت در محل آرامگاه آن شهید در محله چله‌خانه رشت به زمین زده شد.

پس از ۹۹ سال آرامگاه دکترحشمت تخریب شدآنطور که از شواهد امر پیداست گویا دسته کلنگ در همان مراسم نمادین شکست زیرا از تیرماه تاکنون پروژه هیچ پیشرفتی نداشت تا اینکه ۱۷دی ماه امسال یکی از پایگاه‌های خبری با انتشار تصاویری گزارش داد  «پس از ۹۹سال آرامگاه دکترحشمت تخریب شد» اگرچه نویسنده خبر بیش از آنکه نگران نبش قبر باشد دغدغه‌های شخصی را روایت کرد، گویا نگارنده این خبر نمی دانست آرامگاه فعلی دکتر حشمت ۲۰سال پیش افزایش ارتفاع یافته تا یادمانی برایش بسازند که به دلیل فقدان اعتبار تا به امروز ساخته نشده است.

دکترحشمت طالقانی جزو هفت مجاهد اولی بود که به همراه میرزا کوچک جنگلی شبانه از بندرپیربازار به سمت جنگل‌های تولم رفت و پایه‌های جنبش جنگل را در دهستان کسما از توابع شهرستان صومعه سرا بنیان نهاد و ۲۱ اردیبهشت ماه سال ۱۲۹۸ خورشیدی در قرق کارگزاری اعدام شد. در این سالها شورای شهر رشت و شهرداری جلسات مشترکی به منظور ساخت یادمان دکترحشمت با اداره‌کل میراث فرهنگی گیلان و اداره اوقاف (به دلیل موقوفی بودن گورستان قدیمی چله‌خانه) برگزار کردند تا طرحی که در فراخوان مسابقه اداره‌کل میراث فرهنگی گیلان پذیرفته شده بود، اجرایی شود.

ارسال ۷۰ طرح به مسابقه طراحی طرح آرمگاه دکتر حشمت

به گفته دبیر این مسابقه که در حال حاضر مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی ماسوله است، مسابقه طراحی معماری آرامگاه دکتر حشمت با داوری منصور فلامکی، شادروان علی‌اکبر صارمی، مهدی مجابی، حسین سلطان زاده، علیرضا قلی‌نژاد در سال ٩١ برگزار شد.

مصطفی پورعلی با اشاره به ارسال ۷۰ طرح به دبیرخانه این مسابقه به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: از این تعداد سه طرح انتخاب و سپس در مرحله دوم با تایید اعضای داوری دو طرح به عنوان طرح نهایی انتخاب شد. در واقع یک طرح برای یادمان و طرح دیگر برای ساماندهی مرکز محله چله‌خانه پذیرفته شد.

وی ادامه داد: این مسابقه با توجه به وزن علمی و وجاهت داوران که از صاحبنظران برجسته حوزه معماری و میراث فرهنگی بودند از اهمیت خاصی برخوردار بود.  

پورعلی افزود: از نکات مهم این مسابقه و فرآیند تکمیل طرح، توجه همزمان به یادمان و ساماندهی مرکز محله چله‌خانه و همچنین تاکید بر مرمت و ساماندهی خانه تاریخی حاجی سیف در نزدیکی مزار بود.

وی با بیان اینکه اختلاف سطح ایجاد شده کنونی بین معبر و محدود مزار، مربوط به دهه شصت بوده و جزو اصالت بنا نیست، تصریح‌ کرد: تاکید داوران، برچیدن اختلاف سطح بود. طبیعتا  پیکر دکتر حشمت پایین‌تر از کد معبر جای گرفته است. ضمن اینکه نظر داوران این بود اگر بنای یادمان بر روی ارتفاع احداث شود.

بهسازی و ساماندهی مزار دکتر حشمت توسط گروهی از خیران

افرادی که کتاب «دکتر حشمت و اندیشه اتحاد اسلام» شادروان میرابوالقاسمی را خوانده‌اند، حتما در این کتاب تصویر قدیمی آرامگاه گلی دکترحشمت را به یاد دارند که در وسط گورستان قدیمی چله خانه قرار داشت. امروز دیگر اثری از این گورستان نیست، بی‌شک گورهای قدیمی زیر آسفالت خیابان قرار گرفته‌اند و تا یک هفته پیش سنگ مزار دکترحشمت نیز با چندین پله در ارتفاع بلندتری قرار داشت.

پیش از انقلاب یک انجمن فرهنگی تحت عنوان  «انجمن مردمی مفاخر گیلان» به صورت خودجوش برای مزار مفاخر گیلانی بناهای یادبود می ساختندمحمدتقی رزازی که امروز به عنوان مشاور میراثی شورای شهر گرگان خدمت می‌کند در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» بیان‌کرد: پیش از انقلاب یک انجمن فرهنگی تحت عنوان  «انجمن مردمی مفاخر گیلان» به صورت خودجوش برای مزار مفاخر گیلانی بناهای یادبود می ساختند. آرامگاه کاشف السلطنه و مزار دکتر معین توسط همین گروه ساخته شد.

وی با بیان اینکه بعد از انقلاب و با توجه به برداشته شدن خفقان دوره پهلوی، همین گروه به فکر بازسازی مزار میرزا کوچک جنگلی و دکتر حشمت به عنوان یک چهره تاریخی افتادند، افزود: پیش از انقلاب سازمانی تحت عنوان «سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی در کشور» دایر بود که در استانها دفاتر فنی داشت و بنده در آن زمان به عنوان رئیس این دفتر در گیلان مشغول بکار بودم اما به دلیل اینکه مزار میرزا و دکتر حشمت اثر باستانی نبود نمی توانستیم اعتبار دولتی از این دفتر برای بازسازی این امکان بگیریم. هیئت مدیره این گروه با کمک‌ خیران آرامگاهی برای میرزا ساخته و مزار دکتر حشمت را نیز بهسازی و ساماندهی کردند.

رزازی با اشاره به اینکه مزار دکتر حشمت یک اتاقک گلی کم ارتفاع بود، اظهار کرد: اعضای انجمن تصمیم گرفتند ارتفاع اطراف گورستان را بالا برده و سنگ مزار را بالای سکو قرار دهند. معمولا یادمان مفاخر روی سکویی بلند ساخته می شود. لازم به ذکر است کمک‌های مردمی به حدی نبود که در آن زمان بتوانیم یک المان بر مزار دکتر حشمت بسازیم.

ساخت یادمات دکتر حشمت با مجوز اداره کل میراث فرهنگی است

مجری پروژه فعلی آرامگاه دکترحشمت در این باره به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: بالا بردن ارتفاع ۲متری بدون ساخت طرح مشخصی از المان، سبب شده در این سال‌ها عملا سنگ مزار دکترحشمت در محله چله خانه دیده نشود.

بهزاد نیک فهم با بیان اینکه مجوزهای تغییر ارتفاع و تایید طرح المان از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی گیلان با هماهنگی سازمان سیما و منظر و فضای سبز شهرداری رشت به عنوان کارفرما صادر شده است، افزود: به نظر می رسد بعد از نوسازی مسجد چله‌خانه نخاله‌های ساختمانی مسجد قدیمی در محل آرامگاه دپو شده است. زیرا شرکت طرف قرارداد اطراف این محل را نقشه برداری کرده بود.

وی به هماهنگی سازمان سیما و منظر شهرداری رشت در زمینه تخمین و شناخت موقعیت مزار اشاره و تصریح‌کرد: پس از برداشت بتن ابتدا با یک لایه از نخاله‌های ساختمانی و مخلوط شن و ماسه مواجه شدیم که نشان دهنده الحاقی بودن کل اثر است.  

نیک‌فهم در ادامه با بیان اینکه این تخمین زدن تا لایه منفی ۳۰سانتیمتری از کف خیابان نیز انجام شد، افزود: در این زمان به یک لایه آجرچینی رسیدیم که نشان دهنده محل قبرستان قدیمی چله‌خانه است.

وی با رد اخبار نادرست در کندن گورستان قدیمی، تاکیدکرد: شرکت طرف قرارداد با شهرداری رشت با مجوز اداره‌کل میراث فرهنگی گیلان اقدام به ساخت یادمان کرده و میراث فرهنگی در روند اجرا نظارت دارد.

اصلاحات پیشنهاد شده در مورد یادمان باید به تایید میراث فرهنگی برسد

مجری اجرای طرح یادمان دکتر حشمت با اشاره به اصلاحات انجام شده در طرح اولیه از سوی میراث فرهنگی، افزود: در بنای یادبود تغییراتی انجام شده که برگرفته از الگوی معماری مخروط بالای مزار شیخ زاهد گیلانی بوده و براساس مجوز میراث فرهنگی سازه باید بتنی ایجاد شود.

نیک فهم به نقدهای جامعه معماری به طرح ابلاغی میراث فرهنگی و نوع مصالح نیز اشاره کرد و گفت: کارفرما براساس قانون می تواند اصلاحات را متذکر شود در صورت تایید میراث فرهنگی این اصلاحات انجام می شود.

وی به پیشنهاد خود برای ساخت این سازه از فلز نیز اشاره و تصریح‌کرد: بنده نقد خود را به شهرداری رشت به عنوان کارفرمای طرح اعلام کرده‌ام، سازمان سیما و منظر و فضای سبز شهرداری باید مجوز اصلاحات دوباره را از میراث فرهنگی دریافت کند در غیر این‌صورت سازه بتنی ایجاد می‌شود.

حال باید دید ساخت یادمان دکتر حشمت با چه مصالح و سازه ای اجرا می شود. دوستداران تاریخ و فرهنگ گیلان امیدوارند این یادمان تا سالروز اعدام دکتر حشمت یعنی ۲۱ اردیبهشت حاضر و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.