شکوه تاریخ بر فراز طبیعت الموت/دیدنی های چشم نواز در بلندای تاریخ
سایت «تاریخ ما»-گروه استان‌ها، آرش صالحی: سرزمین الموت بخشی از حوزه آبریز کاسپین است که در شمال و شمال شرقی شهر قزوین قرار دارد.
این منطقه در تقسیمات جغرافیایی به ۲ منطقه رودبار الموت (الموت شرقی) و رودبار شهرستان (الموت غربی) تقسیم شده است. رودبار الموت به مرکزیت معلم کلایه با ۹۶ روستا و جمعیت ساکن در حدود ۳۰ هزار نفر در تابستان و رودبار شهرستان به مرکزیت رازمیان دارای ۱۰۴ روادستا و جمعیتی در حدود ۴۵ هزار نفر است.
زبان رایج مردم این منطقه فارسی و تاتی است و نواحی که با استان‌های مازندران و گیلان هم مرز هستند، به زبان گیلکی و مازندرانی تکلم می‌کنند. قلل شاه البرز با بلندای بیش از ۴ هزار و ۲۰۰ متر در سرزمین باستانی الموت، همیشه پوشیده از برف هستند.
از دیگر بلندی‌های آن می‌توان به خشچال، شاتان و هودکان اشاره کرد. منطقه الموت به واسطه حضور حسن صباح و رشد فرقه اسماعیلیه شهرت جهانی دارد. قلعه‌های معروف الموت، لمبسر، میمون دژ، نویزرشاه و قسطین لار بر بلندای تیزی کوه‌های سربه فلک کشیده این ناحیه خودنمایی می‌کنند.
طبیعت زیبا و حیات وحش الموت، چشمه سارها و رودهای بزرگ و کوچک، شالیزارهای برنج و باغ‌های میوه، همه جلوه‌ای از زیبایی‌های این منطقه است.
در ضمن وفور اقامتگاه‌های بوم گردی با هزینه اجاره پایین، الموت را به منطقه‌ای جذاب و ارزان برای گردشگران ایرانی و خارجی مبدل کرده است.
قلعه‌های الموت و لمبسر
این قلعه که در شمال غربی استان قزوین و در نزدیکی روستای گازرخان قرار دارد، شهرت خود را مدیون حسن صباح، مروج مذهب اسماعیلیه در دوره سلجوقی است.
آن طور که در تاریخ آمده، حسن صباح پس از رانده شدن از دربار ملکشاه سلجوقی، برای فراگیری اصول مذهب اسماعیلیه نزد فاطمیان مصر رفت و در مدت کوتاهی به داعی کبیر (مبلغ بزرگ) ملقب شد. او پس از بازگشت سراسر ایران را جهت یافتن مقری برای فعالیت‌هایش زیر پا نهاد و در نهایت ناحیه الموت را برای این کار برگزید.
در مورد سال ساخت این قلعه میان مورخان اختلاف نظر است، اما باید آن را متعلق به ابتدای دوره اسلامی دانست. حسن صباح در سال ۴۸۲ هجری قمری این قلعه را تصرف و بهای آن را که معادل ۳ هزار دینار طلا بود، به حاکم رانده شده‌اش پرداخت.
این قلعه در سال ۶۵۴ هجری قمری به تصرف هلاکوخان مغول درآمد. با تصرف این قلعه و به آتش کشیده شدن کتاب خانه نفیس آن توسط مغولان، این قلعه از رونق افتاد و به زندان و تبعیدگاه تبدیل شد.
به دلیل حوادث طبیعی و غیرطبیعی آثار به جای مانده از این قلعه بسیار اندک است. با این حال افسانه جبرئیل زاده، کارشناس مرمت و نگهداری اداره کل میراث فرهنگی استان در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی به دنبال اطلاعات بیشتر درباره این قلعه تاریخی است، عنوان کرد: تحقیقات در این قلعه افسانه‌ای ادامه دارد و اداره کل میراث فرهنگی درصدد است که با حفاری‌های علمی، تاریخ واقعی ساخت بنا را مشخص کند.
این کارشناس گردشگری، همچنین در پاسخ به پرسشی درباره هزینه‌های سفر به این قلعه و اقامت در روستای مجاور این قلعه یعنی روستای گازرخان، گفت: با توجه به وفور اقامتگاه‌های بوم گردی فراوان در این منطقه، گازرخان می‌تواند یکی از نقاط جذاب برای گردشگران در ایام نوروز باشد؛ چرا که هر مسافری می‌تواند با شبی ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان در این روستا اقامت کند و از جاذبه‌های طبیعی آن و همچنین قلعه الموت بازدید کند.
اما از مهم‌ترین قلاع اسماعیلیه در عصر سلجوقی، قلعه لمبسر است که در بخش رودبار شهرستان و در شمال شرقی شهر رازمیان قرار دارد. در مورد سال ساخت این بنا در هیچیک از متون تاریخی ذکری به میان نیامده است.
این قلعه به دلیل موقعیت ویژه خود در دوره تسلط اسماعیلیه اهمیت و شهرت بسیار پیدا کرد و پس از قلعه الموت مهم‌ترین قلعه آن دوره به شمار می‌رفت. قلعه لمبسر بالای کوه گسترده و مسطحی قرار دارد و به دلیل وجود رودهای اطراف در دامنه غربی، شرقی و جنوبی، از سایر رشته کوه‌های پیرامون خود جدا مانده است. در بخشی از ضلع شرقی بنا، دیواری بزرگ به ارتفاع ۱۰ متر وجود دارد که بخش‌هایی از باروی آن باقی مانده است.
آب قلعه از نینه رود که در فاصله ۲ فرسنگی آن قرار دارد، تأمین و توسط آبراهه‌ای که در دل سنگ حفر شده بود، در چندین آب انبار ذخیره می‌شد.
مهدی باقری، از هادیان گردشگری استان، هزینه سفر به قلعه لمبسر از مبدا شهر قزوین با خودروی مسافربری را حدود ۲۰ هزار تومان می‌داند و می‌گوید: برای اقامت در اطراف قلعه لمبسر، باید به سراغ خانه‌های روستایی و اقامتگاه‌های گردشگری بروید که هزینه آن برای هر نفر، بیشتر از شبی ۳۰ هزار تومان نیست.
کاروانسرای پیچ بن
این کاروانسرا که از کاروانسراهای شاه عباسی محسوب می‌شود، در ۱۳۰ کیلومتری قزوین قرار دارد. وجود این کاروانسرا در انتهایی ترین نقطه الموت نشان از تردد مسافران و کاروان‌ها در دوره‌های پیش است.
کاروانسرای پیچ بن در کنار جاده مالرو قزوین به تنکابن قرار دارد که در حال حاضر با عریض کردن این جاده در آینده‌ای نزدیک، مجدد حرکت در آن آغاز خواهد شد. این کاروانسرا که از قطعه سنگ‌های بزرگ، ملات ساروج و سنگ لاشه ساخته شده، چندی است با تغییر کاربری، به سفره خانه سنتی با فضایی زیبا و دلنشین بدل شده که با مناظر تماشایی خود، یکی از پرطرفدارترین تفریح گاه‌های الموت است.
هزینه سفر به این کاروانسرا با خودروی مسافربری نزدیک ۲۵ هزار تومان و هزینه یک شب اقامت در یکی از خانه‌های روستایی اطراف شبی ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان است.
اوان؛ دریاچه‌ای زیبا و سحرانگیز
این دریاچه که در فاصله ۷۵ کیلومتری شمال شرقی شهر قزوین قرار دارد، این روزها به یکی از نقاط پربازدید گردشگری استان بدل شده و در روزهای آفتابی، پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است. طول این دریاچه در طویل‌ترین قسمت ۳۲۵، عرض آن ۲۷۵ متر و ژرفای آن از یک تا ۵/۷ متر در نوسان است. آب دریاچه از راه چشمه‌های کف دریاچه و نزولات جوی تأمین می‌شود و غلیان دائمی آن سبب زلالی و صافی آب دریاچه شده است.
از سرریز آب دریاچه اوان، رود کوچکی تشکیل شده که آب آن مورد استفاده کشاورزان روستاهای آئین و کوشک است. اگر در روزهای اول بهار به دریاچه اوان بیایید، با توجه به برودت هوا امکان یخ زدن سطح آب آن وجود دارد. اغلب افرادی که به دریاچه اوان سفر می‌کنند، با خود چادرهای مسافرتی آورده و در کنار دریاچه چادر می‌زنند. بنابراین اقامت در کنار این دریاچه زیبا و بکر رایگان است. ضمن اینکه روستای اوان، چند سالی است به عنوان منطقه نمونه گردشگری انتخاب شده و از اقامتگاه‌های بوم گردی و هتل‌های زیبایی برای اقامت گردشگران برخوردار است که هزینه اقامت در آنها برای هر نفر، بین شبی ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان متغیر است.
لذت ماجراجویی در غار سفیدآب
این غار در ۴ کیلومتری روستای سفیدآب از توابع بخش رودبار الموت غربی و در دل کوه سفید چشمه قرار دارد. ارتفاع تقریبی آن، ۲۴۰۰ متر از سطح دریاست. این غار به خاطر وجود آب بسیار، دهلیزهای عمودی فراوان که فرود بعضی از چاه رودهای آن به عمق ۵۰ متر می‌رسد، همچنین دارا بودن استالاگتیت و استالا گمیت های جوان و بافت گل کلنی در سطح مختلف، مقصد گردشگری بکر و ویژه ای برای غارنوردان و توریست‌های ماجراجوست.
احمد عبدالی، کارشناس زمین شناسی درباره قدمت این غار آهکی به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: بر اساس سنگ‌های آهکی رسی مربوط به سازند روته، سن غار سفیدآب بین ۲۵۰ تا ۲۹۰ میلیون سال تخمین زده می‌شود. اگر قصد سفر به بخش غربی الموت را دارید، تماشای این غار زیبا را از دست ندهید و از اقامت در این منطقه نگران نباشید؛ چرا که علاوه بر وجود اقامتگاه‌های بوم گردی در روستای سفید آب، می‌توانید از اقامتگاه‌های مجهز روستاهای اطراف هم بهره بگیرید.
از دره سه هزار تا سیالان
دره شرقی- غربی و بزرگ الموت در حد فاصل ۲ رشته کوه شاه البرز در جنوب و سیالان در شمال و دره‌ای ژرف و ناهموار با رودخانه خروشان و آبادی‌های دور و نزدیک است که دره سه هزار خوانده می‌شود. کوه‌های سیالان، خشچال و سرخه کوه هیر، همچون سدی بلند مانع رسیدن ابرهای باران‌زای شمال کشور به داخل دره الموت می‌شوند.
بدین لحاظ کوهنوردان هنگامی که از الموت راهی دره سه هزار هستند، پس از عبور از ناحیه‌ای کوهستانی به یکباره در ورای قله سیالان به جنگلی سبز و باطراوت می رسند که شکوه و جلوه آن، هر فردی را به یاد جنگل‌های زیبای فیلم ارباب حلقه‌ها می‌اندازد.
اما قله سیالان که از قلل مرتفع البرز غربی است، از جلوه‌های بکر و ناب منطقه الموت است که از غرب به قله ۳۹۵۰ متری «کندیگان» و سپس به قله‌های «گی جکین» و «خشچال» متصل می‌شود. از سمت شرق نیز در ابتدا به قله «سیاه» با ارتفاع ۳۶۵۰ متر و گردنه مشهور «سلمبار» می‌رسد. اگرچه یکی از راه‌های مهم برای دستیابی به قله مسیر «ده هنیز» در عمق دره جنوبی سیالان است، اما راه گازرخان به خشکه چال می‌تواند از دیدنی‌های زیادی در طول مسیر برخوردارمان کند.
برای کوهپیمایی در این مسیر زیبا بهتر است شب قبل را در یکی از اقامتگاه‌های روستایی گازرخان بگذرانید و بعد از طلوع آفتاب و تابش گرم خورشید الموت، وارد این مسیر جذاب، زیبا و پرفراز و نشیب شوید.
الموت می‌تواند ایام خوش و توأم با خاطراتی دل انگیز را برای مسافران نوروزی خود به ارمغان آورد.