سفری ارزان و متفاوت به خطه تاک
سایت «تاریخ ما»– گروه استان‌ها، آرش صالحی: شهرستان تاکستان در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی شهر قزوین قرار دارد و مساحت آن ۲۵۳۶ کیلومتر مربع است. این شهرستان در ۵ شهر، ۴ بخش، ۹ دهستان و ۱۳۳ آبادی خلاصه می‌شود که هر کدام از آنها می‌تواند یکی از مقاصد سفر و تفرج در روزهای نوروز باشد.
این شهرستان با ۳۵ هزار هکتار باغ انگور دومین شهر تولید انگور کشور به شمار می‌رود، از همین رو در سال ۱۳۱۷ از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نام این شهر از سیادن به تاکستان تغییر پیدا کرد.
زبان رایج در این منطقه آذری و تاتی است و تات بازمانده‌ای از ژرفای تاریخ با رنگ و بوی فرهنگی کهن و پیشینه‌ای به عمق پیچیدگی آداب، رسوم و زبانش محسوب می‌شود.
فرهنگ تاتی، آثار زندگی پیش از تاریخ در تپه‌های باستانی و خله کوه، منطقه حفاظت شده باشگل با تنوع شگفت انگیز گیاهی و جانوری، قلعه‌ها، برج‌ها، امامزاده‌ها و بیش از ۳۰۰ اثر شناسایی شده و ۱۹۷ اثر دارای شماره از جاذبه‌های گردشگری ناحیه به حساب می‌آید.
از امامزاده هفت صندوق تا امامزاده ولی
اگر برای تماشا و زیارت امامزاده‌ها به استان قزوین آمده باشید، شهر ضیا آباد تاکستان به خوبی نیازهای معنوی شما را پاسخ می‌گوید. امامزاده هفت صندوق، مشهورترین امامزاده این بخش به شمار می‌آید که بنای آن در میان گورستان روستای هفت صندوق ضیا آباد قرار دارد، بنای مستطیلی و دارای حرمی مربع شکل است که در جلوی آن ایوان ورودی به همراه ۲ فضای کوچک جنبی قرار گرفته است.
نماهای شرقی و غربی بنا هر یک دارای قاب بندی و ۴ طاق نماست. ضلع شمالی آن ۳ طاق نما دارد. گنبد بنا دوپوش و بی کاشی کاری و توسط تیرهای چوبی مهار شده است.
تزئینات بنا در داخل شامل رنگ آمیزی رسمی بندی و در بیرون به صورت طرح‌های ساده آجرکاری در میان طاق نماها و ورودی‌های فضاهای جنبی ایوان است. این بنا با توجه به معماری ویژه آن به دوره صفویه تعلق دارد.
دومین امامزاده شناخته شده این بخش، امامزاده کمال (ع) فرزند امام موسی کاظم (ع) با طرح کلی شش ضلعی است که در حاشیه ضیا آباد واقع شده است. بنای بقعه شامل ۳ بخش است و ۲ بخش الحاقی آن کاملاً نوساز و بدون هرگونه ارزش تاریخی و هنری است.
شکل داخلی بنا هم ۶ ضلعی و دارای نازک کاری است. گنبد امامزاده از نوع دوپوش است.
همچنین بنا دارای تزئینات آجرکاری در میان طاق نماهای اضلاع بیرونی است و در گوشه سازی های درون آن نقوش گل و بته دیده می‌شود. بنای امامزاده کمال از آثار قرن نهم هجری قمری و طرح آن در منطقه بی نظیر است.
دیگر امامزاده دیار لشگری ها، امامزاده عبدالله و فضل الله روستای فارسجین است که از بناهای زیبا و جذاب دوره تیموری (قرن ۶ هجری قمری) شمرده می‌شود.
قسمت اصلی بنا از یک هشت ضلعی تشکیل شده که بر روی قسمت گردنی آن، گنبدی با بلندای ۳ متر ساخته شده و گنبدی مخروطی با ارتفاع ۵/۷ متر بر فراز آن برپا شده است.
در شهر ضیاءآباد که زادگاه خاندان لشگری است، بنای زیبای دیگری به نام امامزاده ولی قرار دارد که بر صفه طبیعی سنگی کوتاهی خودنمایی می‌کند. این عمارت که از آثار دوره ایلخانی و متعلق به یکی از بازماندگان امام موسی کاظم (ع) است، از ازاره بنا با قطعه سنگ‌های قهوه‌ای در ۲ ردیف تا بلندای ۱/۱ متر ساخته شده و بقیه را با آجرهای ساده بالا برده و در ۳ دیواره بیرونی آن طاق نماهایی ایجاد کرده‌اند.
روی مکعب مزبور گنبد استوانه‌ای بنا قرار گرفته که در بخش پایین ۳/۲ متر بلندا دارد و پس از قطاربندی ساده ای که به کمک ۲ رج آجر ایجاد شده، بخش اصلی گنبد شکل گرفته است.
قزقلعه (قلعه دختر)
اما زیبایی‌های شهر ضیاءآباد منحصر به امامزاده‌ها و بقاع متبرکه نیست. در حوالی این بخش، درست روی تک کوهی سنگی، بنایی بجا مانده از دوره ساسانی قرار دارد که قز قلعه یا قلعه دختر نامیده می‌شود. بنایی که بر تمامی نواحی پیرامون خود اشراف دارد و از ۳ طرف به پرتگاه‌های خوف ناکی منتهی می‌شود و تنها راه دسترسی به آن از سمت جنوب است.
آثار باقیمانده از قلعه بسیار اندک است و نمی‌توان طرحی از ساختمان آن را متصور شد. تنها اثر بجامانده و قابل توجه آن، جرزهای یک چارطاقی است که از سنگ و ساروج ساخته شده و طاقش فروریخته است.
به گفته راهنمایان گردشگری شهر ضیاءآباد، مشخص نیست که این چارطاقی کدام قسمت از بنا بوده و تنها می‌توان احتمال داد که محل تقاطع ۲ سرسرای ارتباطی و یا ورودی بنا بوده است.
پایه‌های باقیمانده سترگ این چارطاقی ابعادی در حدود ۳ متر دارد. در بعضی از بخش‌های این قلعه، علاوه بر سنگ، از آجرهای طرح ساسانی استفاده شده است.
جمال زارعی، از فعالان گردشگری منطقه تاکستان هزینه سفر و اقامت در خانه‌های روستایی شهر ضیاءآباد را چنین بیان می‌کند: برای سفر به این بخش و بازدید از اماکن تاریخی آن، باید حدود ۳۵ کیلومتر از مرکز شهر تاکستان در جاده غربی حرکت کنید که هزینه آن برای هر مسافر بیشتر از ۴ هزار تومان نیست. در ضمن برای اقامت در منازل روستایی باید شبی ۳۰ هزار تومان برای هر نفر هزینه کنید.
منطقه حفاظت شده باشگل
این منطقه با مساحت ۲۶ هزار هکتار در ۸ کیلومتری شمال غرب شهرستان تاکستان و در محدوده دهستان قاقازان قرار دارد. این ناحیه با توجه به موقعیت ویژه جغرافیایی، دارای زیستگاه متفاوتی است.
بخش‌های جنوبی آن زیستگاه آهو و بقیه نقاط این تپه ماهور زیستگاه قوچ و میش است.
به علت خالی از سکنه بودن تعداد زیادی از روستاهای این منطقه، این ناحیه برای زیست حیات وحش بسیار مناسب بوده و علاوه بر جانوران یاد شده، خرگوش دشتی، روباه، شغال، گرگ و گراز در آن زندگی می‌کنند.
منوچهر طاهرخانی، از کوهنوردان حرفه‌ای تاکستانی، باشگل را یکی از بکرترین زیستگاه‌های طبیعی کشور می‌داند و می‌گوید: اگر مردم ایران، به ویژه تهرانی‌ها به دنبال تمدد اعصاب و دیدن جلوه‌های ناب خلقت هستند، با کمترین هزینه ممکن و با استفاده از یک چادر چند نفره در این منطقه اقامت کنند و از تماشای حیوانات و دشت شقایق لذت ببرند.
بقعه پیر و عمارت شاهی
اگر از زیارت و سیاحت در امامزاده‌های ضیا آبادی فارغ شده و قصد ورود به شهر تاکستان داشته باشید، بی شک عمارت‌های تاریخی زیبایی مانند بقعه پیر و عمارت شاهی اهداف ارزان و جذابی برای گردشگری به حساب می آیند.
نخستین بنا، بقعه پیر است که در جنوب شهر و خیابان عاشورا قرار دارد. بنایی مستطیلی شکل که پوشش گنبدی آن به وسیله ۴ عدد سه کنج بر روی پلان آن سوار شده است.
این بنا که از شاهکارهای معماری دوره سلجوقی محسوب می‌شود، در نهایت سادگی، شیوه معماری استواری دارد و از استحکام و زیبایی‌های آجرکاری‌های دوره سلجوقی بهره مند است.
این آجرکاری‌ها در نمای ورودی و در قسمت داخلی هشت وجهی زیرگنبد به خوبی نمایان است. در این قسمت نگاره‌هایی به شکل صلیب شکسته و تکه‌های کوچک گچ بری مشاهده می‌شود.
بعد از بازدید از این بنا، با گذر از خیابان امام خمینی و رسیدن به خیابان شهید رجایی، بنای زیبای عمارت شاهی نظر شما را جلب می‌کند که دارای ۸ ستون باربر است و ستون‌های دوگانه ایوان ورودی اصلی، علاوه بر کاربری جنبه تزئینی دارند.
در جهات مختلف، پنجره‌های گوناگونی از بالای ازاره بنا شروع شده و تقریباً تا آخر بنا ادامه می‌یابند که برای تأمین نور فضای داخلی تعبیه شده‌اند. مصالح بنا آجر و ملات گل است و جهت ایجاد پوشش شیبدار شیروانی، چوب و ورق‌های آبکاری شده در آن بکار رفته است.
خوشبختانه در شهر تاکستان، هتل‌ها و مهمانسراهای مجهزی وجود دارد که از شبی ۴۰ هزار تومان برای هر نفر تا شبی ۱۰۰ هزار قیمت دارند و می‌توان با اقامت یک شبه در آنها اکثر آثار تاریخی و طبیعی تاکستان بازدید کرد.
میل خرم آباد
بعد از خروج از شهر، اولین پیشنهاد ما برای سیاحت، رفتن به روستای خرم آباد در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی تاکستان و تماشای میل خرم آباد است. برجی استوانه‌ای شکل که از آثار دوره صفوی به شمار آمده و در مرکز روستا با بلندای ۱۲ متر سر به آسمان می ساید.
اگر وارد این میل تاریخی شوید، با پیمودن ۱۷ پله مارپیچی به پهنای ۵۵ سانتی متر به بالای آن راه می‌یابید که در آن نورگیرهای کوچکی به فاصله یک آجر در بدنه کار گذاشته‌اند.
همچنین در سطح بیرونی میل، با بهره گیری از آجرهای لعاب دار فیروزه‌ای به اجرای طرح‌های تزئینی ساده پرداخته‌اند. در ضمن ورودی میل به صورت طاق نماهایی در ارتفاع ۴ متری آن واقع شده و طاق نماهای متصل به پایه برج که مایه استحکام آن بوده،
در اثر ساخت مسجد نوسازی تخریب شده و کج شدن برج را در پی داشته است.
غلامعلی کاظمی، دهیار روستای خرم آباد با اشاره به کمبود اقامتگاه بوم گردی در این روستا، به خبرنگار «تاریخ ما» می‌گوید: بازدید از میل خرم آباد رایگان است و تنها باید هزینه سفر به روستا را پرداخت که آن هم بیشتر از ۵ هزار تومان نیست.
استان قزوین با داشتن بناهای زیبای تاریخی و چشم اندازهای طبیعی و امامزاده‌ها در شهرستان‌های خود می‌تواند ایام خوب و خوشی را در ایام تعطیلات نوروزی برای مسافران به ارمغان آورد.
مردم تاکستان نیز در ایام نوروز آماده پذیرایی از مسافران و گردشگران نوروزی هستند.