خودنمایی تاریخ کهن در کویر/کله کوب آیسک محوطه ای پیش از تاریخ

محمدحسین عزیزی خرانقی در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» با بیان اینکه باستان‌شناسی به ادوار مختلف پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی تقسیم می‌شود، اظهار کرد: استان خراسان جنوبی از لحاظ تاریخی و اسلامی بسیار غنی است
اما پیش از تاریخ اطلاعات بسیار کمی داریم در صورتی که می‌بینیم سیستان و بلوچستان و کرمان کاملاً شناخته شده و آثار خاصی چون شهر سوخته و شهداد دارند.

سرپرست تیم کاوش محوطه باستانی کله کوب آیسک افزود: روند مطالعات پیش از تاریخ و مطالعات باستان شناسی ایران در استان خراسان جنوبی کاملا مهجور و مغفول واقع شده و از دلایل آن می‌توان خشکی، دوری منطقه، سختی کار را نام برد که باعث عدم رغبت به کار باستان‌شناسان در منطقه و موجب ناشناخته شدن آن شده است.

وی تصریح کرد: خوشبختانه در سال‌های اخیر جوانان استان وارد کار شده و خود میراث فرهنگی هم قدم‌هایی برداشته و توانسته محوطه های مختلفی را در استان شناسایی کند.

عزیزی خرانقی با اشاره به کار کاوش تیم تحقیقاتی در کله کوب گفت: این محوطه دارای توالی فرهنگی کافی است که نشان می‌دهد تحولات پیش از تاریخ در این دوره از شروع استقرار تا پایان آن چگونه بوده است و با کاوش در یک محوطه شاخص در یک منطقه می توان اطلاعات آن را به محوطه‌ های همزمان تسری داد.

وی با بیان این که محوطه‌های باستان‌شناسی دارای توالی هستند، افزود: هدف ما از کاوش در کله کوب لایه نگاری است یعنی ارائه توالی فرهنگی و تاریخی فازهای استقرار یک محوطه و انسان برای زندگی در یک نقطه به فاکتورهای مختلفی چون آب، مرتع، زمین حاصلخیز و … توجه می‌کند و زمانی که بهترین مکان را انتخاب کرد برای هزاران سال آنجا می‌ماند به همین دلیل است که می‌بینیم اکثر محوطه های کشور به صورت تپه هستند چرا که نسل های مختلف آمده و استقرار یافته اند و بقایای قدیم تخریب و بر روی آن مجدد ساخته شده است.

سرپرست تیم کاوش محوطه باستانی کله کوب آیسک ادامه داد: اما در دشت آیسک و این محوطه اوضاع متفاوت است چرا که این محوطه بر روی مخروط افکنه واقع شده است و سه مخروط افکنه از کوه های اطراف موجب رسوب گذاری شدید شده به نحوی که چهار تا پنج متر دشت بالا آمده و محوطه و لایه ها کامل مدفون شدند.

عزیزی خرانقی افزود: باستان شناسی در گام اول بر اساس شواهد سطحی قضاوت می کند و در گام بعدی به کاوش و لایه نگاری می پردازد و در نهایت به مطالعه معماری و فضای استقرار می‌پردازد.

وی با بیان اینکه اکنون در گام دوم هستیم و به ارائه گاهنگاری و معرفی توالی استقرار می پردازیم، گفت: به همین منظور دو کارگاه (ترانشه یا گمانه) با ابعاد دو در دو کاوش شد تا به سطح خاک بکر یعنی خاکی که هیچ ماده فرهنگی در آن نیست، برسیم.

سرپرست تیم کاوش محوطه باستانی کله کوب آیسک تصریح کرد: از کاوش‌های قبلی گزارشی ارائه نشده است که در صورت ارائه می‌توانستیم گام سوم را شروع کنیم و شواهد به ما نشان داد استقرار در منطقه از هفت هزار سال پیش شروع شده و پنج هزار سال پیش متروک شده است یعنی برای دو هزار سال استقرار وجود داشته است.

وی ادامه داد: لایه نگاری در این محوطه نشان داد از هزاره سوم قبل از میلاد که لایه سطحی ما است تا لایه زیرین که نشان هزاره پنجم پیش از میلاد است تدام فرهنگی وجود داشته است.

عزیزی خرانقی به یافته هایی چون سفال های خاکستری اشاره کرد که شاخصه عصر مفرغ است و افزود: سفال های لبه واریخته شاخصه و اوروک هزاره چهارم و آثاری استقرار در هزاره پنجم قبل از میلاد در منطقه به دست آمده است و کاوش باستان شناسی شاید یک ماه طول بکشد ولی چندین سال طول می کشد تا روی مواد دست آمده مطالعه و تحقیق صورت پذیرد تا به یک نتیجه نهایی برسد.

وی با تأکید بر اینکه نمونه های مختلف جمع آوری و روی آن مطالعات صورت خواهد گرفت، گفت: در سه دوره مختلف و لایه‌های سطحی میانی و عمقی اسکلت انسان به دست آمده که خواهد توانست اطلاعات خوبی چون جنسیت، بیماری، بومی و مهاجر بودن و غیره به ما بدهد.

سرپرست تیم کاوش محوطه باستانی کله کوب آیسک با اشاره به حضور باستان شناس ژاپنی دکتر ماساشه ابی گفت: یافته های گیاهی که به صورت زغال است و ابزارهای سنگی توسط او و در توکیو و همچنین یافته های جانوری و انسانی در پاریس و ورشو مورد بررسی قرار خواهد گرفت و امیدواریم تا یک سال آینده به نتیجه قطعی تری برسیم تا بتوانیم ویژگی فرهنگی هر دوره، تاریخ دقیق و متقن استقرار و …را بیشتر بدانیم.

وی ابراز امیدواری کرد: با تامین اعتبارات لازم در گام بعدی مطالعات ژئوفیزیک آغاز تا اطلاعات دقیق و مفیدی به دست آید.