راه دراز رشت برای رسیدن به پایتخت کتاب ایران

سایت «تاریخ ما»، گروه استان ها- مهری شیرمحمدی: در سال ۲۰۰۱ وقتی یونسکو طرح پایتخت کتاب جهان را به منظور تقویت جایگاه کتاب و ترویج فرهنگ مطالعه پیشنهاد داد، شاید فکر نمی کرد که تا این حد مورد استقبال شهرداران قرار گیرد.

اگر چه بسیاری از شهرهای دنیا توانستند با ایجاد زیرساخت هایی این عنوان بین المللی را از آن خود کنند، ولی تهران با یک امتیاز اختلاف از رسیدن به این عنوان جا ماند. از سال ۱۳۹۰، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش کرد با الگوبرداری از این طرح جهانی، یک طرح رقابتی برای شهرهای ایران فراهم آورد. اما فقدان مدیریت واحد شهری در ایران از یک سو و تولیگری وزارت فرهنگ و ارشاد بر حوزه نشر و کتاب از سوی دیگر قرار شد مدیریت شهری با نظارت وزارت ارشاد مجری طرح پایتخت کتاب ایران شود.

با اینکه به ترتیب شهرهای اهواز، نیشابور، بوشهر و کاشان توانستند عنوان پایتخت کتاب ایران را در سال های اخیر کسب کنند، اما رشت با وجود آنکه دارنده نخستین کتابخانه ملی است، برای دریافت این عنوان تلاشی نکرده است. گرچه برخی از سمن های مردم نهاد در حوزه فرهنگ و نشر طرح های پیشنهادی خود را به مدیریت شهری ارائه داده اند اما هنوز در مدیریت شهری خروجی قابل قبولی برای اجرایی کردن طرح پایتخت کتاب ارائه نشده تا لااقل برای سال آتی رشت نیز بتواند در این رقابت کشوری شرکت کند.

عدم واکاوی درست آسیب های کاهش سرانه مطالعه

مدیر موسسه فرهنگی معیار سخن به عنوان یکی از فعالان اجرایی شدن این طرح که پیشتر نیز طرح مدون خود را به شهرداری رشت ارائه داده بود، در این باره می گوید: تاکنون ۴ دوره این طرح اجرایی شده و نخستین بار شهر اهواز توانست عنوان پایتخت کتاب ایران را از آن خود کند. نیشابور نیز در سال ۹۴ توانست گوی سبقت را از بقیه ربوده و علاوه بر آن تلاش دارد به پایتخت کتاب جهان بپیوندد.

بهنام رمضانی نژاد، توضیح می دهد: پایتخت کتاب ایران در واقع به مجموعه زیر ساخت ها و ارائه برنامه های هر شهر پیرامون ترویج فرهنگ کتابخوانی برمی گردد و اگر این فعالیت ها طبق تعاریف وزارت فرهنگ و ارشاد ثمربخش باشد مورد ارزیابی و داوری قرار می گیرد. نظیر همین طرح برای کتاب روستا نیز هست.

وی ادامه می دهد: اگر پس از اجرایی شدن زیر ساخت ها متولیان نتوانند به تعمیق طرح کمک کنند، این عنوان از شهر مورد پذیرش گرفته می شود.

مدیر انتشارات معیار سخن به معضلات حوزه نشر و علل کاهش سرانه مطالعه اشاره و یادآورمی شود: بنظر من آسیب های علل کاهش سرانه مطالعه به درستی واکاوی نشده است زیرا سند راهبردی و طرح جامعی در این عرصه وجود نداشته و عنوان پایتخت کتاب ایران تنها یک ابزار برای ایجاد زیر ساخت های مطالعه در شهرها است.

رمضانی نژاد به نقش فضای مجازی در گسترش فرهنگ مطالعه اشاره و تصریح می کند: شبکه های مجازی عرصه را برای مطالعه تنگ نکرده اند و اگر آمار مطالعه در فضای مجازی نیز بررسی شود، سرانه مطالعه بیش از این است. ولی لازمه گسترش فرهنگ مطالعه و آسیب شناسی علل موانع، نیازمند یک طرح جامع پژوهشی است نه تجربیات و مشاهدات شخصی.

نقش مهم مدیریت شهری در کاهش مشکلات نشر و توزیع کتاب و مطالعه

وی نقش مدیریت شهری را در کاهش مشکلات نشر و توزیع کتاب و افزایش سرانه مطالعه موثر دانست و تاکید می کند: شهرداری ها می توانند حلقه رابط بین متولیان فرهنگی باشند.

رمضانی نژاد همچنین می گوید: ایجاد بوستان کتاب که فضایی برای مطالعه و ارائه کتاب برای شهروندان فراهم می کنند تنها یک گام برای افزایش سرانه مطالعه است، ضمن اینکه برای همین بوستان نیز باید برنامه های بلند مدت تعریف شده داشت و سپس برای ایده های خلاقانه به منظور دریافت عنوان پایتخت کتاب ایران گام برداشت.

اگرچه، کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر رشت، تلاش دارد با ایجاد بوستان کتاب، یک گام برای دریافت عنوان پایتخت کتاب ایران بردارد، ولی بنظر می رسد تا اجرایی کردن ایده های خلاقانه ارائه شده از سوی سازمان های مردم نهاد، راهی طولانی در پیش دارد.

نصب المان ها و مبلمان کتاب در بوستان کتاب رشت

رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر، درباره راه اندازی بوستان کتاب می گوید: راه اندازی بوستان کتاب با ایجاد یک کارگروه در کمیسیون فرهنگی آغاز و تلاش شد به کمک دیگر نهادهای متولی از جمله مدیریت کتابخانه های رشت و اداره ارشاد، زیر ساخت های آن را فراهم کنیم.

محمدحسین عاقل منش می افزاید: اکنون بوستان تازه تاسیس در محور آیت الله رودباری بنام بوستان کتاب نامگذاری و تلاش داریم المان ها و مبلمان این بوستان را متناسب با حوزه کتاب جانمایی کنیم.

وی خاطرنشان می کند: احداث سه آلاچیق، مخزن کتاب و دو فضای مطالعه، ایجاد کافه کتاب و اجرای برنامه هایی با یک تقویم فرهنگی مدون از دیگر برنامه های در دست اقدام است و امیدواریم بتوانیم با ایجاد دیگر زیر ساخت ها، رشت نیز در زمزه نامزدهای عنوان پایتخت کتاب ایران قرار گیرد.

برگزاری جشنواره کتاب رشت

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد شهرستان رشت، از دیگر اعضای این کارگروه نیز می گوید: ایجاد بوستان کتاب، بخش سخت افزاری است و باید برای تعمق بخش فکری، برنامه داشت.

محمد حسن پور می افزاید: باتوجه به قرارگیری این بوستان در حاشیه رودخانه گوهررود، این امکان برای مدیریت شهری وجود دارد تا با آزادسازی حریم رودخانه از املاک مسکونی، مساحت بوستان را گسترش و دیگر ایده های حوزه نشر و کتاب را در آن اجرایی کند.

وی به فعالیت ۴۰ ناشر در گیلان اشاره و ادامه می دهد:  با توجه به اینکه عمده ناشران در رشت متمرکز هستند، می توان «جشنواره کتاب رشت» را در این بوستان برگزار کرد. در کشور هیچ شهری جشنواره کتاب برگزار نکرده است.

بوستان کتاب رشت ۱۴ تیرماه و همزمان با روز قلم با حضور احمد سید آبادی، مسئول پایتخت کتاب ایران رسما افتتاح  شود.

گرچه طرح دستیابی رشت به عنوان پایتخت کتاب در زمان شهردار قبلی به مدیریت شهری ارائه شده است، اما باید دید تا اسفند ماه امسال که زمان داوری بر عملکرد شهرهاست، مدیریت شهری رشت به کمک اداره فرهنگ و ارشاد و نهاد کتابخانه های شهرستان رشت می توانند از ظرفیت بخش خصوصی و بویژه سازمان های مردم نهاد فعال در عرصه فرهنگی بهره گیرد و با ارائه و اجرای طرح های نوین و خلاقانه، شهری را که نخستین کتابخانه ملی در آن تاسیس شد، وارد این رقابت ها کند.