9 آبان‌ماه 31 اکتبر، روز جهانی شهرها
مجمع عمومی سازمان ملل متحد حسب مصوبه جلسه مورخ 27 دسامبر 2013،
روز 31 اکتبر (9 آبان ماه) را روز جهانی شهرها نام گذاری نموده
است. از این روی این روز از سال 2014 میلادی، هر ساله با موضوعی
که برای آن سال انتخاب می‌شود از سوی کشورها گرامی داشته می‌شود.
موضوع کلی روز جهانی شهرها عبارت است از «شهر بهتر، زندگی بهتر»
(این شعار بر روی لوگوی این روز نیز مشاهده می‌شود). همانگونه که
اشاره شد، برای هر سال نیز موضوع خاصی در نظر گرفته می‌شود تا به
ارتقای شهرنشینی و یا به چالش های خاصی که در این حوزه وجود دارد،
پرداخته شود.
اولین موضوع روز جهانی شهرها در سال 2014، «رهبری تحولات شهری»
نام گذاری شد و موضوع سال 2018 این روز «بناهای پایدار و
شهرهای انعطاف پذیر» در نظر گرفته شده است.
در طول یک دهه گذشته، بلایای طبیعی بیش از 220 میلیون نفر
را در جهان تحت تأثیر قرار داده و باعث آسیب های اقتصادی بسیاری
شده است. بدون سرمایه گذاری قابل توجه برای ایجاد انعطاف پذیری
شهرها؛ بلایای طبیعی، تغییرات آب و هوایی، شوک های اقتصادی و …
ممکن است میلیون ها نفر از شهروندان جهان را به ورطه نابودی و فقر
دچار نماید.
شهرها برای رسیدن به انعطاف پذیری و دور ماندن از خطرات، حفظ حیات
انسانی، محدود کردن آسیب ها و تخریب مواریث بشری نیاز به حمایت،
آماده سازی زیر ساخت ها و خدمات پس از بحران دارند. نیاز فوری به
رویکردهای نوآورانه باعث تقویت دولت های محلی گردیده تا از این
طریق ظرفیت شهرها را برای مقابله با چالش های جدید و حفاظت از
دارایی های انسانی، اقتصادی و طبیعی افزایش دهند. اتخاذ سیاست های
جامع از سوی دولتمردان باعث انسجام مناطق شهری و حمایت از مناطق
محلی و منطقه ای می گردد.
بر اساس اعلام یونسکو، بیش از نیمی از مردم دنیا (3.9 میلیارد) در
شهرها زندگی می‌کنند. تا سال 2050، به جمعیت شهری 2.5 میلیارد نفر
اضافه خواهد شد. در چنین وضعیتی 70% جمعیت جهان را جمعیت شهری
تشکیل خواهد داد. یونسکو در سایه پروژه شهرهای پایدار، کشورهای
عضو را متعهد به بهبود پایداری شهرها، از طریق مشاوره های
سیاستگذاری، کمک های فنی و ظرفیت سازی بر اساس زمینه های موجود در
آن سازمان یعنی آموزشی، علمی، فرهنگی، ارتباطات و توسعه نموده
است. با توجه به سابقه همکاری های چند جانبه و همچنین شبکه گسترده
کارشناسان این سازمان در سراسر جهان، یونسکو تبدیل به یک سازمان
پیشرو در اجرای مؤثر برنامه های جدید شهری و برنامه 2030 برای
توسعه پایدار شده است. در برنامه توسعه شهری یونسکو چهار بخش
ضروری عبارتند از: بخش فرهنگ، علوم اجتماعی و انسانی، آموزش و
علوم طبیعی.
در بخش فرهنگ این پروژه می توان به شبکه شهرهای خلاق این سازمان
اشاره داشت. فرهنگ و خلاقیت نقش کلیدی در توسعه پایدار شهری ایفا
می‌کنند. این عوامل نه تنها نقش مهمی در تنوع اقتصادی و اشتغال
زایی دارند بلکه به کیفیت زندگی شهروندان نیز از طریق کمک به
ساختارهای اجتماعی، تنوع فرهنگی شهر و تعریف هویت های مشترک کمک
می‌کنند. در واقع، با تقویت مشارکت فرهنگی، تولید و احیای فضاهای
عمومی، خلاقیت نیز به عنوان محرک در این بخش وارد شده، رفاه
اجتماعی را ایجاد می کند.
بناهای پایدار و شهرهای انعطاف پذیر، موضوع روز جهانی شهرها در
سال 2018 میلادی است، در این راستا از کلیه جوامع بشری دعوت بعمل
آمده است تا با تجدید نظر در ساختار شهرها، مکان های بهتری را
برای حفظ و زندگی مردم درنظر بگیرند. بر اساس برنامه ریزی بعمل
آمده، شهر لیورپول- انگلستان بعنوان پایلوت در نظر گرفته شده است.
در واقع، انعطاف پذیری شهری، توانایی قابل اندازه گیری هر سیستم
شهری (که شامل ساکنان آن نیز می‌شود)، برای حفظ پیوستگی در هنگام
وارد شدن ضربه و فشار است در عین وفق یافتن و حرکت مثبت به سوی
پایداری. یک شهر انعطاف پذیر، وظیفه تدوین برنامه ها و اجرای به
هنگام آنها را در راستای آمادگی و پاسخگویی به خطرات طبیعی و
گاهاً انسانی، ناگهانی و آهسته، دور از انتظار و غیر مترقبه با
هدف حفظ معیارهای رشد زندگی مردم، توسعه، ایجاد محیط مناسب سرمایه
گذاری و تغییرات مثبت، برعهده دارد. چالش های اصلیِ انعطاف پذیری
شهری عبارتند از: اقتصاد، محیط زیست، فرهنگ، اجتماع، کاهش بلایا و
بازسازی. از این روی در فرآیند انعطاف پذیری شهری می بایست به
مواردی مانند: اتحاد، بازتاب و قابلیت تغییر اشاره داشت.
موضوع انتخاب شده برای روز جهانی شهرها در سال 2018 به دنبال
تأثیر بر پنج حوزه کلیدی است که عبارتند از: اقدامات آب و هوایی،
ارتقاء، انعطاف پذیری اقتصادی و اجتماعی، تأکید بر نقش حکومت و
درعین حال تمرکز زدایی و بحران های شهری انسان محور.
* دانشجوی دکترای تاریخ هنر، دفتر امور بین
الملل