تاریخچه استفاده از سنگ برای نمای ساختمان و روش های نگهداری آن
سنگ و جایگاه آن در زندگی امروزه امری غیر قابل انکار است. در این مقاله در مورد سنگ و جایگاه آن صحبت خواهد شد. همچنین روشهایی که برای نگهداری کردن از آن مورد نیاز است به بحث گذاشته خواهد شد. در انتها نیز به خطراتی که در صورت رعایت نکردن اصول کار گذاری آن رخ خواهد داد و راه های جلوگیری از آن به توضیح خواهیم پرداخت. زیبایی، کارایی و جلوه بصری استفاده از سنگ در بخش های مختلف بر هیچ کس پوشیده نیست.
عصر سنگ
به نقل از ویکی پدیا عصر سنگ یا عصر حجر دوره‌ای است که در آن انسان ساخت ابزار از سنگ را آموخت این دوره بسیار پیشتر از مـهاجرت انسان از شرق آفریقا و در حدود ۲.۶ میلیون سال قبل آغاز شد. از آنجاکه انقلاب شناختی را آغازِ تاریخ می‌دانند، عصر سنگ در دورهٔ پیش از تاریخ جای می‌گیرد.
تاریخچه نامگذاری
اصطلاح عصر سنگ را نخستین بار رومیان و چـینیان باستان به‌کار برده‌اند. بااین‌حال، در سال ۱۸۱۹ کریستیان یورگنسن تامسن، نخستین مـوزه‌دار مـوزهٔ ملی دانـمارک، به‌هنگام ساماندهی مجدد اشیای مـوزه‌اش، تصمیم گرفت آنها را براساس مواد معمولِ به‌کاررفته در زمان ساختشان بچیند. تامسن آثار مـوزه‌اش را سه بخش کرد: عصر سنگ، عصر مفرغ و عصر آهن.
تاریخچه به کارگیری سنگ در نمای ساختمان ها
استفاده از سنگ به عنوان یک ماده ساختمانی در تاریخ انسان به دوران های بسیار قدیمی بازمی‌گردد. از آغاز تمدن، انسان‌ها از سنگ‌ها برای ساختمان‌سازی، ابزارسازی، و تزئینات استفاده می‌کردند. در زیر تاریخچه استفاده از سنگ برای نمای ساختمان‌ها به طول دوران‌ها را مرور می‌کنیم:
عصر حجر: در دوران حجر، انسان‌ها از سنگ‌های نخل و سنگ‌های دیگر برای ساختمان‌سازی اولیه استفاده می‌کردند.
عصر برنز: با پیدایش فلـزات و توانایی کار با ابزارهای فلزی، استفاده از سنگ‌ها به عنوان ابزارهای ساختمانی افزایش یافت.
عصر آهن: استفاده از سنگ در ساختمان‌ها در عصر آهن نیز ادامه داشت و این دوران با نمونه‌های بزرگی از ساختمان‌های سنگی مانند پیرامون‌های شهرهای یـونان و روـم شناخته می‌شود.
عصر میانه‌ی قرون وسطی: در دوره میانه‌ی قرون وسطی، سنگ به عنوان یک ماده ساختمانی محبوب به حساب می‌آمد و در ساختمان های کلیساها، قلعه‌ها، و معابد به وفور استفاده می‌شد.
عصر رنسانس و بعد از آن: در دوره رنسانس و به ویژه در دوران بعد از آن، بازار سنگ‌های تزئینی و آثار هنری افزایش یافت و سنگ به عنوان نمایی برتر در معماری محسوب می‌شد.
عصر صنعتی: با پیشرفت فناوری و آماده‌سازی سنگ‌ها، استفاده از آنها در ساختمان‌های بزرگ به عنوان نمای خارجی و سازه‌های زیرساختی ادامه یافت.
قرن بیستم و بیست و یکم: استفاده از سنگ در معماری همچنان ادامه دارد. با توسعه تکنولوژی، سنگ‌های مصنوعی نیز به بازار اضافه شده‌اند.
در کل، استفاده از سنگ در ساختمان‌ها همواره نشانگر استحکام، زیبایی و ثبات است. این مصالح در تمام دوران‌ها به عنوان یک جزء مهم از معماری و ساختمان‌سازی به‌کار رفته‌اند.
تاریخچه بهره گیری از سنگ در ساختمان ها در ایران
استخراج و مصرف سنگ های ساختمانی در ایران دارای تاریخچه ای طولانی است. استفاده از این سنگ ها در هـزاره های نخست شکل گیری تمدن در سرزمین ایران، چه بعنوان سنگ های ساختمانی و چه سنگ های تزئینی داخل بناها مرسوم بوده است. آثار بجا مانده از مصرف چنین سنگ هایی در تخت جـمشید، پاسـارگاد، تـخت سلیـمان و بسیاری از بناهای ساســانی وبناهای اسـلامی تا امروز در سراسر سرزمین ایران پراکنده است.
اشیاء زینتی ساخته شده از انواع سنگ های مرمر، مرمریت و غیره، اعم از ظروف و زیور آلات زنانه، در مـوزه های ایران و دیگر نقاط جهان وجود دارد. تزئینات داخل بناهای تاریخی نیز که بعضاً سالم از زیرخاک درآمده اند، نشان از استفاده سنگ های مذکور در تزئینات داخل ساختمان دارد. اکتشاف، استخراج، حمل، برش، ساب و مصرف سنگ های تزئینی و نما که در طول زمان به روش سنتی در ایران جریان داشته در دهه های اخیر تحولی اساسی یافته است.
نمود اصلی و اساسی این تحول، بکارگیری روش های مدرن در این صنعت معدنی است که تغییرات کیفی و کمی کلی در تولید و مصرف این گروه از ذخائر معدنی را به همراه داشته است. روش های استخراج بدون انفجار و بکارگیری وسیع ماشین های سخت بر دو تحول بزرگ اخیر در صنعت سنگ ایران است که در دهه اخیر صورت گرفته و هر کدام به نوبه خود توانسته تولید و مصرف کیفی و کمی سنگ های تزئینی و نما را توسعه دهند.
معادن سنگ های ساختمانی در ایران
ذخایر سنگ‌های تزئینی جهان به حدود ۱۵ میلیارد تن می‌رسد که شامل گرانیت‌ها، مرمریت‌ها، تراورتن‌ها و … است که در این میان، تنوع رنگ و کیفیت سنگ‌های تولید ایران با ۴٫۷ میلیون تن ذخیره در جایگاه اول جهان قرار دارد. ایران براساس رتبه‌بندی جهانی از نظر ذخایر سنگ‌های تزئینی در رتبه چهارم است. و به دلیل اهمیت بخش معدن در رشد اقتصادی کشور، توجه بیشتر به این بخش و رفع موانع پیش روی آن را ضروری می سازد.
سنگ تراشی در ایران قرن ها قبل از میلاد حضرت مسیح، با تهیه لوازم برای شکار حیوانات و وسایل اولیه زندگی آغاز شده و به تدریج به اوج رونق و شکوفایی رسیده است. بازیافته های باستانی از جمله اشیایی که از حفاری هایتپه یحیی واقع در کرمان به دست آمده، موید آن است که پیشینه این صنعت به ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد می رسد و کشف این ظروف نشانگر آن است که در آن زمان تراش اشیاء مختلف مصرفی و تزئینی از سنگ سبز در کرمان رواج داشته که البته هنوز هم این نوع سنگ استخراج می شود.
به طور کلی باید گفت سنگ تراشی در ایران قدیم بیشتر به تهیه وسایل کشاورزی و آلات و ابزار شکار و کندن پوست حیوانات اختصاص داشته و لوازم سنگی بدست آمده از غار مسکونی یا غار هوتو در نزدیکی بهشهر که متعلق به ۱۱۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می باشد، نشان دهنده این موضوع است. سنگ در ساختن بناهای تاریخی و آثار باستانی هم نقش بسیار مهم و اساسی داشته است. از جمله مهم ترین ابنیه تاریخی می توان کاخ های دوران هخامنـشی و حجاری های دوره ساسـانی را نام برد. تخـت جمشید نمونه بارزی از صنعت سنگ بری دوره هـخامنشی است.
صنعت استخراج سنگ های ساختمانی از حدود سال ۱۳۳۱ در ایران پا گرفته است. ولی در عمل تا قبل از سال ۱۳۶۶ هیچ گونه اقدامی برای بهبود روش استخراج صورت نگرفته بود تا اینکه در سال ۱۳۶۶ اولین دستگاه سیم برش الماسه توسط یکی از شرکت های وابسته به وزارت معادن و فـلزات ساخته و به کار گرفته شد.
ویژگی های یک سنگ مرغوب برای استفاده
یک سنگ مرغوب برای استفاده در معماری و ساختمان‌سازی باید دارای ویژگی‌های خاصی باشد که آن را مناسب برای کاربردهای مختلف از جمله نمای ساختمان‌ها، کف‌پوش‌ها، و سایر سازه‌های ساختمانی کند. برخی از ویژگی‌های یک سنگ مرغوب شامل موارد زیر می‌شود:
- مقاومت فشاری بالا: سنگ برای استفاده در ساختمان‌سازی باید مقاومت فشاری بالایی داشته باشد تا بتواند وزن ساختمان و بارهای دیگر را تحمل کند.
- مقاومت در برابر خوردگی: سنگ باید مقاومت مناسبی در برابر خوردگی از جمله تأثیرات هوایی، شستشوی شیمیایی، و سایر عوامل زیستی داشته باشد.
- مقاومت در برابر فشار حرارتی: در برابر تغییرات دما و حرارت، سنگ باید مقاومت داشته باشد تا از تغییر شکل یا تجزیه در برابر گرما یا سرما جلوگیری کند.
- ظاهر زیبا و دوام: سنگ باید دارای ظاهری زیبا و جذاب باشد که در طول زمان تغییرات اندکی نشان دهد تا زمان زیادی زیبایی خود را حفظ کند.
- قابلیت تراش و فرم‌دهی: سنگ باید قابلیت تراش و فرم‌دهی مناسبی داشته باشد تا بتواند به‌راحتی به شکل‌های مختلفی برش خورده و در ساختمان‌سازی استفاده شود.
- قابلیت پولیش: سنگ باید قابلیت پولیش و صیقلی داشته باشد تا بتواند در نمای ساختمان‌ها و سایر سازه‌ها از آن استفاده کرد.
- قیمت مناسب: هزینه‌ی استخراج، فرآوری، و حمل و نقل سنگ باید به گونه‌ای باشد که قیمت نهایی محصول نیز مناسب و قابل قبول باشد.
این ویژگی‌ها به عنوان یک نمونه از ویژگی‌های موردنیاز برای یک سنگ مرغوب در صنعت ساختمان‌سازی و معماری مطرح می‌شوند، اما هر کاربرد خاص ممکن است ویژگی‌های دیگری را نیز موردنیاز بداند.
روش های نگهداری از سنگ
نگهداری از سنگ‌های مورد استفاده در ساختمان‌ها بسیار مهم است تا طول عمر و زیبایی آنها حفظ شود. این نگهداری ممکن است شامل تمیزکاری، حفاظت، و مراقبت منظم باشد. در زیر به برخی از روش‌های نگهداری از سنگ‌های ساختمانی اشاره می‌کنیم.
تمیزکاری منظم سطوح سنگی با استفاده از مواد شوینده مناسب می‌تواند از رسوبات، گرد و غبار، و لکه‌های سطحی جلوگیری کند. استفاده از مواد شوینده قوی ممکن است به سنگ آسیب برساند، لذا باید اجتناب شود. از همین رو شستشوی نمای سنگی ساختمان در بازه های زمانی مشخص کاملا واجب است.
لکه‌هایی مانند رنگ، روغن، یا مواد شیمیایی باید بلافاصله پاک شوند تا به سنگ آسیب نرسد. برای لکه‌های مقاوم‌تر، می‌توان از روش‌های پاکسازی خاصی استفاده کرد. تماس با آب به مدت طولانی ممکن است به سنگ آسیب برساند، بنابراین باید از رطوبت پایدار و آب‌های نشسته در سطح سنگ پرهیز کرد.برای سنگ‌های استفاده شده در نمای خارجی ساختمان، ممکن است نیاز به پوشش‌های حفاظتی مانند رنگ یا پوشش‌های آب‌بندی داشته باشد تا از تأثیرات هوا و محیط محافظت شوند.
سنگ‌های گرانیت و مرمر معمولاً به دلیل جذب آب و مواد دیگر نسبت به سنگ‌های دیگر، نیاز به مراقبت و تمیزکاری بیشتری دارند. هر گونه شکستگی در سنگ باید بلافاصله تعمیر شود تا از گسترش آن جلوگیری شود. برخی از مواد حفاظتی مانند واکس یا پوشش‌های مخصوص می‌توانند به سنگ‌ها کمک کنند تا در برابر لکه‌ها و خطوط آسیب‌زا مقاومت بیشتری داشته باشند.
با رعایت این نکات و انجام دادن نگهداری منظم، می‌توانید سنگ‌های ساختمانی خود را در شرایط بهتری نگهداری کنید و از زیبایی و عمر طولانی‌تر آنها لذت ببرید.
نکات مهم در اجرای سنگ کاری
به طور قطع همانند هر کار دیگری رعایت نکات و اصول سنگ کاری بسیار حائز اهمیت است. در حین اجرای سنگ کاری و نصب سنگ باید نکات بسیاری را رعایت نمود که در زیر به مهمترین آنها اشاره شده است.
- قبل از اینکه بخواهیم شروع به نصب نمای سنگی خود کنیم، ابتدا باید سطح زیر کار را به خوبی تمیز کنیم تا عاری از هر گونه ماده آلاینده و آلوده باشد.
- از سنگ نمای بسیار مقاوم و مستحکم استفاده کنیم تا در آینده دچار مشکل نشویم.
- در صورتی که از سنگ های رودخانه ای و یا از سنگ های بسیار ضخیم استفاده می کنیم، ملات گیری را به خوبی انجام دهیم.
- در صورت استفاده از سنگ های پلاک باید سطح آن ها را به خوبی تمیز کرد و از آن در برابر رطوب و یخبندان محافظت کرد.
- برای افزایش سرعت، هرگز از سیمان خشک شده بر روی دوغاب استفاده نکنیم.
- در هوای سرد و شرایطی که امکان یخ زدن آب هست، عملیات سنگ کاری متوقف شود.
- برای سنگ کاری از اسکوپ استفاده شود مخصوصا برای سنگهایی مثل گرانیت که جذب ملات خوبی ندارند.
تمهیدات لازم در صورت ریزش سنگ
چنانچه به هر دلیلی پس از سنگ کاری شاهد ریزش سنگ بودیم چاره چیست؟ تصور کنید سنگ از قسمتهای بالایی نمای ساختمان ریزش کند. به طور قطع این امر بسیار خطرناک بوده مخصوصا اگر روی فرد یا ماشین سقوط کند. به دلیل همین خطرات جانی و مالی محکم کردن و ترمیم سنگ نما بسیار حائز اهمیت است.
تنها راه حل برای تثبیت و محکم کاری سنگ ها استفاده از پیچ و رولپلاک کردن برای سنگ می باشد. در این خصوص هستند شرکت هایی که این کار را برای شما بدون نیاز به داربست و توسط راپل، آن هم به صورت اساسی انجام می دهند. شرکت کار در ارتفاع نماسازان پیشرو یکی از معتبرترین شرکت ها در این حوزه است. برای ارتباط با این شرکت می توانید به وبسایت آن به آدرس www.petzlrappel.com سر زده و یا با شماره ۰۹۰۱۰۰۰۰۳۵۳ تماس حاصل نمایید.
