ماسک توتان خامون

شاید شنیده باشید که ماسک و مجموعه آثاری که از مقبره توتان خامون طی اکتشافات هاوارد کارتر آمریکایی بیرون آمد، در آمریکا طی یک ماه، چهار میلیون بازدید کننده داشت. به علت مشهور بودن این ماسکِ طلایی، همچنین نماد عام شدن آن برای مصر باستان، ما در این نوشتار عکس هایی از ماسک او را گرد آوری کرده ایم.

توت‌انخ‌آمون در مقایسه با دیگر فرعون‌های بزرگ تاریخ مصر ثروت عظیمی ندارد، ولی آنچه گنج او را از سایرین تمایز داده است مقبرهٔ دست نخورده‌اش است که در تمامی این سال‌ها از هر دزدی به دور مانده است. و این در حالی است که آرامگاه‌های فراعنهٔ بزرگ هزاران بار در طول تاریخ مورد دست‌برد دزدان قرار گرفته است. البته به نظر می‌رسد که مقبرهٔ این فرعون جوان دو بار بلافاصله پس از مرگش دچار دزدی مختصر شده است. اما این دزدان در مقبره بی‌نظمی از خود برجای نگذاشته اند و ظاهراً به دنبال وسایل کوچک فلزی و سبک بوده‌اند. آنچه آرامگاه توت‌انخ‌آمون را از دست‌برد نجات داد ورودی کوچک و پنهان شده در زیر سنگ‌ها بود که در طول همهٔ این سالیان جلب توجه نکرد. به‌علاوه، توت‌انخ‌آمون دورهٔ حکومت کوتاه و بی‌غوغایی داشت و گنجینهٔ او عظیم نبود؛ به همین دلیل پس مدت کوتاهی به فراموشی سپرده شد.

چهارمین تابوت  توت‌انخ‌آمون به تنهایی از ۱۱۰۰ کیلوگرم طلای خالص ساخته شده بود. در یکی از اتاق‌های مقبرهٔ او حدود ۶۵۰ وسیله (جام، کوزه، مجسمه، تخت، گنجه، …) پیدا شد که تعدادی از آن‌ها با طلا و سنگ‌های گران قیمت تزیین شده بودند. در این اتاق همچنین یادگارهای وی از دوران کودکی قرار داشتند: اسباب‌بازی‌های ارزشمند، پر، میز و صندلی‌های کوچک، … در همان اتاق تخت‌هایی روان با سرهای گاو، شیر، اسب‌آبی و تمساح، تخت پادشاهی فرعون، لباس‌هایی از پوست پلنگ، گنجه‌هایی از عاج و جواهرات پیدا شد. از ارزشمندترین اشیأ در این اتاق می‌توان به مجسمه‌هایی از طلای خالص و درشکهٔ شکار فرعون اشاره کرد. در جمع بیش از ۳۵۰۰ شیٔ از آرامگاه توت‌انخ‌آمون جمع‌آوری شد.

چنین شکوهیدر مقبره توتان خامون سؤالی را به دنبال داشت: آرامگاه‌های کاملاً غارت شدهٔ فراعنهٔ بزرگ چه چیزهایی را می‌توانست در بر داشته باشد، وقتی مقبرهٔ کوچک فرعونی ساده که ۱۰ سال بیش‌تر حکومت نکرده بود (آن نیز در سنین کودکی و نوجوانی) چنین شکوهمند بود؟

مرگ ناگهانی لرد کارناروون، مسؤل جست‌وجو در مقبره توت‌انخ‌آمون باعث شایعه‌ای شد که مدت‌ها در اکثر رسانه‌های سراسر جهان با حرارت دنبال شد. جملهٔ معروفی که بر روی درب ورودی مقبرهٔ فرعون نوشته شده بود («مرگ هر کسی را که خواب فرعون را به‌هم بزند دربر خواهد گرفت.»)، باعث شد که مردم از طلسمی حرف بزنند که تمامی افرادی را که در کشف آرامگاه توت‌انخ‌آمون دست داشتند از بین می‌برد. شایعهٔ این که لرد کارناروون به دلیل نیش عقرب، حیوانی مقدس در مصر باستان، مرده است در سرار مصر پیچید، در حالی که او به دلیل عفونت پس از نیش نوعی پشه جان داده بود. آنچه باعث دنباله‌دار شدن ماجرا شد مرگ‌های ناگهانی دیگری بود که پس از این حادثه اتفاق افتاد:

• قناری‌ای که هاوارد کارتر هر روز با خود به زمین‌های کندوکاو می‌برد توسط مار کبری‌ای (حیوانی مقدس دیگر) خورده‌شد.
• ریچارد بثل، منشی جوان هاوارد کارتر و به دنبال او پدرش، لرد وست‌بری  به طور ناگهانی مردند.
• پروفسور لافلور، مسؤل مطالعهٔ اشیاء یافته شده در مقبره ناپدید شد.
• همسر لرد کارناروون، باستان‌شناسی به نام داگلاس رید  و استاد دانشگاهی به نام داگلاس دری نیز جان سپردند.
• مأموری که توسط کارشناسان نگران مصری به درهٔ پادشاهان فرستاده شده بود نیز مرد.

در مجموع، ۱۷ کارشناس و دانشمند در مدت کوتاهی از بین رفتند؛ و این باعث شایعهٔ انتقام توت‌انخ‌آمون شد. آنچه بسیاری از مردم را حیرت‌زده ساخت این بود که هاوارد کارتر، کاشف اصلی آرامگاه، سالم به انگلستان بازگشت.

گردآوری و نشر تصاویر : تاریخ ما، اِنی کاظمی