تپه زیویه-مادی و مانایی
قلعه تاریخی زیویه بر روی کوهی نسبتا مرتفع در ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر سقز قراردارد.این دژدر زمان مادهاو ماناییها درحدود ۷۰۰پ م ساخته شده است و از نظر معماری و آثار هنری یکی از مکانهای منحصر به فرد این دوره تاریخی است.این قلعه شامل سالنها ، حیاط،اتاقهای متعدد، تالار ستوندار، انبار قلعه، ورودی اصلی و پلکان سنگی است.مهمترین اشیای به دست آمده از این منطقه سر عقاب طلایی وگردن بندهای طلایی است.
قلعه دارای حفاظی با دیواره های سنگی طبیعی است و با خشتهای گلی به ابعاد۱۴*۴۶*۴۶ سانتیمتر ساخته شده است. درون حیاط قلعه چاه آبی قرار داشته که آب باران به آنجا هدایت و از آنجا خارج میشده است. ساخت این قلعه به سالهای حدود ۶۵۰ پ م بر می گردد و آتش قلعه را از بین برده است.
گنجینه زیویه در سال ۱۳۲۵ توسط پسر بچه چوپانی به طور اتفاقی کشف شد و خیلی زود در بین مردم روستا تقسیم شد و مقداری از آن ناپدید شد. آندره گدار رییس اداره باستان شناسی آن زمان مقادیری از آنرا برای موزه ایران باستان خریداری کرد و برخی از قطعات آن نیز سر از موزه های غرب در آوردند. سارگن در کتیبه مربوط به ۷۱۷ پ م از فتح ایزیرتو زیبیه و آرمایید و به آتش کشیدن این شهرها یاد میکند.
سفالهایی که از این منطقه کشف شده اند اکثرا با چرخ ساخته شده اند و بسیار دقیق هستند و بر روی بدنه آنها طرحهایی کنده شده است. سفال زیویه در مقایسه با دیگرسفالهای هزاره اول پیش از میلاد از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردار است . در قبرهای زیویه تعداد زیادی ریتون نیز کشف شده است.
ریتونهایی به شکل گوزن مرغابی یا آبخوریهای ساده که از سفال قرمز رنگ ساخته شده اند. یک نمونه ظرف آبخوری نیز به شکل کفش در حفاریهای زیویه به دست آمده که مشابه آنرا در آثار اورارتویی زیاد میتوان دید و در ایران نیز در اهر نور کلاردشت خوروین عمارلو حسنلو و کلورز دیده شده است .همچنین در میان آثار زیویه اشیای تزیینی طلایی به وفور دیده میشود که هر کدام از آنها ارزش بالای هنری دارند. مجسمه پلاک دستبند بازوبند و اشیای تزیینی زنانه و ظروف مختلف از آن جمله اند
