پس لرزه‌های جمعیتی به گلستان رسید/ شیب تند سالمندی
سایت «تاریخ ما»، گروه استان‌ها- مهین نورافروز: براساس مصوبه‌ای که سال ۹۴ در دبیرخانه شورای اجتماعی زنان و خانواده به تصویب رسید، روز سی‌ام اردیبهشت‌ماه به عنوان روز ملی جمعیت انتخاب و در تقویم رسمی کشور جای گرفت.
این مصوبه که پیرو سیاست‌های رهبر انقلاب در رابطه با افزایش فرزند آوری و جمعیت جوان کشور ابلاغ شده است، خطاب به مسئولان از آنان خواسته شده تا سازو کارهای متناسب با افزایش جمعیت را در کشور ایجاد کنند
پس از گذشت سه سال و اندی از این ابلاغیه هنوز هم با کاهش ازدواج‌ها، افزایش طلاق‌ها و کاهش فرزندآوری و پائین آمدن هرم جمعیت جوان در برخی استان‌ها از جمله گلستان روبرو هستیم.
چندی پیش سید حسن موسوی، مشاور رئیس سازمان بهزیستی کشور هم با بیان اینکه با کاهش ۱۱ درصدی ازدواج در کشور روبرور هستیم اعلام کرد که آمار طلاق در کشور ۶.۶ درصد رشد مثبت داشته است. آماری که به واقع بر روی افزایش جمعیت تاثیر داشته و گلستان هم از این موضوع مستثنی نبوده است.
سال گذشته با تشکیل شورای راهبری جمعیت در استان گلستان مقرر شد که این شورا پیگیری سریع و دقیقی نسبت مصوبات داشته باشد و با اولویت بندی دقیق موضوعات دستگاه های اجرایی ذیربط را به سمت کاری ویژه علاوه بر اقدامات عادی سوق دهد.
شورایی که عملا تا کنون اطلاعات زیادی از آن در دست نیست و عملکردی مبنی بر تشکیل جلسات متعدد و یا اجرای سیاست‌های تشویقی در جهت افزایش ازدواج یا فرزندآوری از این شورا دیده نشده است.
کاهش آمار فرزندآوری در گلستان
به گفته مدیرکل ثبت احوال گلستان، این استان در ولادت رتبه دهم، در وفات رتبه پانزدهم، ازدواج رتبه چهاردهم و در طلاق رتبه پانزدهم در کشور را داراست.
ابوبکر دولو با بیان اینکه سال گذشته ۱۵ هزار و ۹۹۳ ازدواج در استان رخ داده است، به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: سال ۹۵ این رقم ۱۷ هزار و ۳۸۶ ازدواج بوده است.
وی افزود: بر خلاف کاهش آمار ازدواج آمار طلاق‌ها افزایش داشته به گونه‌ای که سال ۹۵ اتفاق طلاق سه هزار و ۳۸۴ واقعه بوده و سال گذشته به سه هزار و ۵۰۹ واقعه افزایش پیدا کرد.
دولو ادامه داد: آمار ولادت‌ها هم در سال ۹۵ تعداد ۴۱ هزار و ۴۹۳ تولد ثبت شده بود که سال گذشته به ۴۱ هزار و ۱۷ مورد کاهش پیدا کرد که از این تعداد ۲۱ هزار و ۱۱ مورد مربوط به تولد پسران و ۲۰ هزار و ۶ مورد هم مربوط به تولد نوزادان دختر است.
مدیرکل ثبت احوال استان با اشاره به اینکه آمار فوتی‌ها در سال گذشته افزایش داشته است، گفت: تعداد هشت هزار و ۸۴۸ نفر در استان فوت کرده اند که تعداد چهار هزار و ۹۶۴ نفز از آنان را مردان و سه هزار و ۸۸۴ نفر را زنان تشکیل می‌دادند.
وی افزود: این آمار در سال ۹۵ تعداد هشت هزار و ۶۶۱ فوتی اعلام شده و عامل مرگ بیشتر این افراد بر اثر بیماری‌های قلبی عروقی، حوادث غیر عمدی، سرطان‌ها و تومورها بوده است.
دولو بیان کرد: هرم سنی جمعیت به سمت سالمندی حرکت کرده و این وضعیت برای مسئولان نگران کننده است.
به گفته مدیرکل ثبت احوال استان گلستان افزایش طلاق‌ها زنگ خطری برای کاهش جمعیت و فرزندآوری است و باید به فکر تدابیر جدیدی در رابطه با اجرای سیاست‌های برنامه جمعیتی در استان باشیم.
امید به زندگی شاخص ازدواج و تولد را افزایش می‌دهد
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان گلستان از عوامل متعدد در کاهش جمیعت متولد شده سخن گفت و افزود: به غیر از فزایش آمار طلاق‌ها و کاهش ازدواج‌ها، مسائلی چون افزایش سن ازدواج، عدم تمایل به باروری، مشکلات ناباروری و هزینه‌های ناشی از آن تاثیر بسزائی بر زاد و ولدها دارد.
سراج الدین عارف نیا با بیان اینکه آمار تولد نسبت به سال‌های گذشته کمتر شده است، به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: شاخص تولد مهم‌ترین مبحث تنظیم جمعیت است و مبحث دیگر امید به زندگی است که نقش بسزائی در افزایش جمعیت دارد.
وی مهاجرت را یکی دیگر از عوامل کاهش جمعیت و بخصوص جمعیت جوان عنوان کرد و افزود: نیروهای جوان تحصیلکرده و دیگر شهروندان گلستانی به دلیل بیکاری و کمبود شغل مورد نظر مجبور به مهاجرت می شوند که باید مسئولان به این موضوع توجه ویژه داشته باشند.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گلستان گفت: چنانچه خواهان افزایش فرزندآوری هستیم باید امکانات رفاهی خانواده‌ها و فرزند متولد شده فراهم باشد و این یکی از دلایلی است که موجب شده برخی زوج‌های جوان تمایلی به فرزندآوری نداشته باشند. چراکه نسبت به آینده و تامین هزینه‌های زندگی و فرزندانشان احساس نگرانی دارند.
وی با بیان اینکه ناباروری هم بر کاهش جمعیت بی تاثیر نبوده است، گفت: به رغم نیاز استان مرکز ناباروری هنوز فعالیت رسمی خود را آغاز نکرده و این مساله بر روند درمان بسیاری از زوج‌های نابارور که هزینه درمان در خارج از استان را ندارند تاثیر گذار بوده است.
به گفته عارف نیا اگر امید به زندگی افزایش یابد و هزنیه‌های درمان ناباروری تحت پوشش بیمه‌ها قرارگیرد می‌توان امید داشت که در سال‌های آینده تعداد جمعیت نوزادان متولد شده در استان گلستان بیشتر شود.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گلستان ادامه داد: هر اندازه جمعیت جوان کمتر و جمعیت سالمند افزایش یابد به مراتب میزان هزینه دولت برای ایجاد رفاه و امکانات رفاهی برای سلامت سالمندان افزایش می‌یاید. چنانچه فرزندان هم بخواهند بار نگهداری از والدین را بر دوش بکشند، پیش‌رفت جامعه متوقف خواهد شد، زیرا با وجود وقت زیادی که نگهداری از یک سالمند می‌گیرد، نسل بعدی از فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی محروم خواهد شد
وی اظهار کرد: در جوامعی که خانواده‌ها به سمت تک فرزندی می‌روند، خانه سالمندان یک ضرورت می‌شود. وقتی پدر و مادر به سنی می‌رسند که دیگر توانایی اداره خودشان را ندارند، نیازمند به شخص دیگری می‌شوند.
عارف نیا بیان کرد: چنانچه پدر و مادر فرزندان زیادی داشته باشند، به صورت طبیعی از والدین خود به نوبت مراقبت می‌کنند، اما اگر آن‌ها یک فرزند داشته باشند، مسئولیت نگهداری والدین به دوش همین یک فرزند می‌افتد.
وی افزود: این فرزند اگر بخواهد بار نگهداری از والدین را بر دوش بکشد، باید از کار و فعالیت اقتصادی چشم پوشیده و بسیاری از کارهای دیگر خود را تعطیل کند. به صورت طبیعی بسیاری از فرزندان این کار را نمی‌کنند و یا بهتر است بگوییم که نمی‌توانند این کار را انجام دهند، در نتیجه دولت باید وارد عمل شده و از سالمندان نگهداری کند.
به گفته عارف نیا چنانچه فرزندان هم بخواهند بار نگهداری از والدین را بر دوش بکشند، پیش‌رفت جامعه متوقف خواهد شد، زیرا با وجود وقت زیادی که نگهداری از یک سالمند می‌گیرد، نسل بعدی از فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی محروم خواهد شد.
۸.۵ درصد جمعیت گلستان سالمند هستند
معاون توانبخشی سازمان بهزیستی استان گلستان هم با بیان اینکه هشت و نیم درصد (۸.۵ ) از جمعیت یک میلیون و ۸۶۸ هزار و ۸۱۶ نفری گلستان را سالمندان تشکیل می‌دهند، به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: بیش از ۱۴۰ هزار نفر سالمند در گلستان شناسایی شده‌اند که تحت پوشش ارگان‌های دولتی هستند.
کمال سلمانی افزود: بسیاری از سالمندان استان گلستان به دلیل قرار نگرفتن در ثبت آماری دستگاه های متولی شناسایی نشده‌اند و این به آن معنا است که تعداد سالمندان در استان گلستان بیشتر از آمار رسمی اعلام شده است.
وی افزود: براساس سرشماری سال ۹۵، جمعیت کشور نزدیک به ۸۰ میلیون نفر است و نرخ رشد کشور یک و بیست و نه درصد (۱.۲۹ )اعلام شده و رشد جمعیت سالمندی نزدیک به ۱۲ است که نیاز به برنامه‌ریزی جدی دارد.
سلمانی گفت: تغذیه، بهداشت و افزایش امید به زندگی منجر به آن شده که سالمندی افزایش پیدا کند و از سویی نرخ باروری در کشور و از جمله گلستان کاهش یافته است که این مساله موجب می شود که در آینده با کاهش جمعیت در کشور روبه‌رو شویم.
افزایش سهم سالمندی طی ۲۵ سال گذشته
به اعتقاد یک کارشناس ارشد جمعیت شناسی، دلایلی زیادی در کاهش جمعیت دخیل است که از آن جمله می‌توان به تا خیر افتادن سن ازدواج، زیاد شدن طلاق، به تعویق افتادن باروری‌ها، مسایل آموزشی و تبلیغاتی برای داشتن خانواده کوچک و رفاه بیشتر، افزایش هم خانگی در بین جوانان وگرایش مادی برای نداشتن فرزند اشاره کرد.
شهره سمیعی به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: یکی از بحران‌های بسیار مهم که در سال‌ها و دهه‌های آینده بشر را تهدید می‌کند کمبود جمعیت است و می‌تواند زمینه ساز مشکلات اقتصادی و اجتماعی شود که تدوین سیاست‌های مدرن و جامع جمعیتی و به کارگیری آن‌ها می‌تواند برای مقابله با پدیده زمستان جمعیتی و کاهش پیامدهای منفی آن موثر باشد.
وی ادامه داد: سهم سالمندی نیز از سال ۶۵ تا ۹۰ بین سه تا پنج و هفت دهم درصد افزایش یافته است.
این کارشناس تاکید کرد: هدف سیاست‌های جمعیتی بایستی این باشد که جمعیت به سوی جمعیت متوازن و متعادل و پایدار برود.
سمیعی اضافه کرد: سیاست‌گذاری‌های جمعیتی باید طوری هدف گذاری شود که پایداری تداوم نسل در آن‌ها لحاظ شده باشد و ضمن دارا بودن سلامت جسمی، روحی و روانی، از نظر مختصات فرهنگی هم دارای هویت و شخصیت خاص باشد.
به گفته این کارشناس جمعیتی باروری و زاد و ولد دربستر خانواده اتفاق می‌افتد و بقای نسل و تولید مثل یکی از کارکردهای اصلی خانواده است، بنابراین ابتدا باید زمینه تشکیل خانواده فراهم شود و ازدواج‌ها به موقع اتفاق بیفتد و پایدار هم باشند.
وی افزود: در حال حاضر از یک سو سن ازدواج بالا رفته و از سوی دیگر درصد طلاق‌ها افزایش یافته و این به معنای ناپایداری خانواده‌ها است.
سمیعی خاطر نشان کرد: ثبات خانواده بسیار مهم است، چرا که ثبات خانواده موجب می‌شود خانواده به کارکردهای اصلی خودش که همان تولید نسل و جامعه‌پذیری است عمل کند.
این کارشناس معتقد است باید برنامه‌های فرهنگی در رابطه با افزایش میل به فرزندآوری در خانواده‌ها انجام شود اما مسئولان دراین خصوص منفعلانه حرکت کرده‌اند و اتفاق چشمگیری در این زمینه رخ نداده است.
وی گفت: کاهش جمعیت جوان، به معنای کم شدن تعداد نیروهای توانمند برای دفاع از اقتدار، امنیت و تمامیت ارضی کشور است و این موضوع برای کشوری با ویژگی‌های قوی نظامی که همواره در معرض تهدیدها است، بسیار خطرساز است .
جایگاه ۱۹ ام رشد جمعیت گلستان در کشور
بر اساس سرشماری سال ۹۵ متوسط رشد سالیانه جمعیت بین دو سرشماری سال ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ استان یک صدم (۰.۰۱ ) و کشور یک و ۲۴ صدم (۱.۲۴) است و استان گلستان از نظر رشد جمعیت در جایگاه ۱۹ ام کشور قرار دارد.
به استناد همین آمار، در بین شهرستان‌های استان، بالاترین نرخ رشد جمعیت مربوط به شهرستان بندرترکمن با یک و ۹ دهم درصد (۱.۹ ) و پایین‌ترین نرخ رشد جمعیت مربوط به شهرستان بندرگز با نرخ رشد منفی هشت صدم است (۰.۰۸) و نرخ رشد شهرستان مینودشت نیز منفی پنج صدم درصد ( ۰/۰۵) است.
نگرانی از کاهش زاد و ولدها و افزایش سالمندی در حالی به یکی از دغدغه مسئولان تبدیل شده است که بر اساس بندهای ابلاغیه سیاست‌های جمعیتی، خبری از بسته‌های تشویقی شورای عالی انقلاب فرهنگی نیست و مشکلاتی نظیر اشتغال، تورم نرخ مسکن و افزایش لحظه‌ای قیمت کالاهای اساسی و هزینه‌های درمانی در کشور امکان هر گونه برنامه‌ریزی برای میل به ازدواج و فرزندآوری را از جوانان گرفته است.
تازه ترین اخبار میراث فرهنگی ایران و جهان را در تاریخ ما دنبال کنید.
برچیده از سایت مهر