دما، رطوبت و نور در اغلب مخازن کتابخانه ملی استاندارد نیست

به گزارش سایت «تاریخ ما» به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشست «پایش محیطی و فضاهای نگهداری از منابع با هدف حفاظت پیشگیرانه از منابع» روز یکشنبه ۱۷ تیر، در تالار فرهنگ سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

در ابتدای این برنامه که در آن اشرف بروجردی، رئیس سازمان و برخی از مدیران و معاونان حضور داشتند، «محمد حدادی»، مدیر اداره کل حفاظت و نگهداری این سازمان در سخنانی از اهمیت پایش محیطی گفت و اینکه «این طرح هر سال چهار بار (هر فصل) و در مراکز استانی هر سال یک بار صورت می‌گیردـ.

وی عنوان کرد: شرایط نگهداری باید بهینه باشد و لازم است تا اصلاح شود. کوشش شده است تا چک‌لیست‌ها مختصر باشد و همچنین قرار است کارگاه‌های آموزشی ۴ ساعته درباره شرایط حفاظت و نگهداری و اقدامات لازم برای کارکنان مخازن برگزار شود.

در ادامه «نگار رئیس‌نیا»، رئیس اداره آسیب‌شناسی و آزمایشگاه اداره کل مرمت و حفاظت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، به ارائه گزارشی از پایش محیطی در سال ۱۳۹۶ پرداخت.

وی عوامل آسیب‌رسان را بر دو گروه کلی تقسیم کرد و گفت: عوامل آسیب‌رسان شامل بیولوژیک (میکروارگانیسم‌ها، حشرات و جوندگان) و پارامترهای محیطی (رطوبت، دما، شدت نور، اشعه فرابنفش، میدان مغناطیسی، آثار شیمیایی و ذرات معلق هوا) می‌شود. بر پایه استاندارد (ISO) ۱۱۷۹۹:۲۰۱۵، استاندارد دما بین ۲ تا ۱۸ درجه و استاندارد طوبت نیز بین ۳۰ تا ۴۵ درصد است. همچنین نور مرئی خورشید و نور مصنوعی (حاصل از لامپ‌های فلورسنت) به شکل استاندارد بین ۵۰ تا ۲۰۰ LUX باید باشد و برای اشعه ماورای بنفش نیز باید از روکش‌های جاذب استفاده شود.

رئیس‌نیا افزود: تهویه و کیفیت هوا مشکل مهمی در این سازمان است و شرایط نامناسب و غیراستاندارد مهم است. زیرا نبود فیلتر برای گازهای مخرب (مانند: دی‌اکسید گوگرد، ازت و کربن) و وجود آلاینده‌های هوا در پیر شدن منابع تاثیر می‌گذارد. به همین جهت الزاماتی برای فیلتراسیون درنظر گرفته می‌شود. عوامل بیولوژیک شامل میکروارگانیسم‌ها (قارچ‌ها، مخمرها و باکتری‌ها)، حشرات و آفات آسیب رسان و جوندگان هستند که ازجمله عوامل مساعدکننده قارچی، گرد و غبار، تهویه نامناسب، نور کم، دما و رطوبت نسبی بالا، استفاده از مواد نامناسب در ساخت و مرمت کتاب‌ها و چیدمان نامناسب کتاب‌ها است و ازجمله حشرات باید به شپش کتاب، موریانه و سوسک کتاب‌خوار اشاره کرد.

رئیس اداره آسیب‌شناسی و آزمایشگاه اداره کل مرمت و حفاظت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه مختصات دما، رطوبت و آلودگی بیولوژیک در هریک از ادارات کل را بررسی کرد و  گفت: دما و رطوبت نسبی در اغلب مخازن خارج از محدوده است، باید سیستم تهویه در فضاهای اداری و فضاهای نگهداری منفک باشد. شدت نور خارج از محدوده است و مثلاً باید لامپ‌های فلورسنت جمع شود و LED کار شود.

وی گفت: ضدعفونی و بهداشت محیط برای نیروی انسانی، اصول قفسه‌بندی و چیدمان مخازن و اصول چیدمان صحیح اسناد و کاغذی رعایت نمی‌شود. در برخی مخازن از ترکیبات مناسب برای نظافت و ضدعفونی استفاده نمی‌شود. سقف و کف و دیواره‌های برخی مخازن آسیب دیده و نیازمند تعمیر و بهسازی است. گرد و غبار و آلودگی در کف مخازن و قفسه‌ها و منابع قابل مشاهده است. استفاده از مواد خوراکی در مخازن، عدم رعایت الزامات امنیت و همچنین تهویه نامناسب در اغلب مخازن، از دیگر مشکلات است. سیم‌کشی‌ها و کابل‌کشی تجهیزات و کامپیوترها هم نامناسب است.

این مقام مسئول در اداره آسیب‌شناسی و آزمایشگاه اداره‌کل مرمت و حفاظت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به الزامات حفاظت منابع دیداری و شنیداری، عنوان کرد: نگهداری گل و گیاه توسط کارکنان و وجود اقلام غیرضروری و شخصی کارکنان در مخازن، از مشکلات این حوزه است. اقدام لازم برای آلودگی قارچی، وجود حشرات، سیستم اعلام و اطفای حریق، فضاهای فاقد تجهیزات اطفای حریق دستی، اطلاع رسانی رعایت اصول ایمنی و بهداشت محیط کار، آلودگی بیولوژیک اغلب هواسازها بالاتر از هشدار و مجهز نبودن سیستم تهویه مرکزی به منظور کاهش ذرات معلق، گازهای آلاینده و بیولوژیک محیط و منابع، از جمله موارد عدم انطباق است.