«دروازه های زبان» منتشر می شود/ فرهنگ اصطلاحات نو پدید

به گزارش سایت «تاریخ ما» به نقل از روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی استان فارس، صمد مهماندوست به تازگی ها کتابی در حوزه زبان فارسی آماده چاپ کرده که از جهات گوناگون بر پایه ایده ای نو تألیف شده است. وی در این باره اظهار داشت: نام این کتاب «دروازه های زبان» است که ان شاءالله با عنوان «فرهنگ اصطلاحات و کنایه های نو پدید در زبان فارسی» منتشر خواهد شد.

وی با اشاره به مفهوم کنایه ها و اصطلاحات نوپدید گفت: «بگذارید گوشی به دستتان بدهم»، «امیدوارم دوزاری تان زود بیافتد!» «حتی اگر در دقیقه نود باشد» . با توجه به همین عبارت متوجه می شوید که کنایه ها و عبارت هایی تازه در عرصه زبان فارسی پدید آمده که پیشینه ای در زبان ندارد.

این پژوهشگر ادامه داد: این اصطلاحات حاصل آشنایی با تمدن مدرن و تکنولوژی و رسم و رفتارهایی است که امروزه تمامی اندام های زندگی اجتماعی ما را فرا گرفته است . به دیگر سخن ورود ابزار و آلات فنی به زندگی امروز و نیز آشنایی ایرانیان با فرهنگ و آداب کشورهای صاحب فناوری بر زبان اثر گذاشته است.

وی افزود: این پروسه در کارگاه ذهن خلاق ایرانیان کنایه ها و عبارت هایی پدید آورده که از جنبه های گوناگون حائز اهمیت و شایسته واکاوی زبان شناختی و جامعه شناسی و حتی روان شناسی جمعی است و تلاش حاضر در این راستاست..

وی در پاسخ به این سوال که« پژوهش شما کدام جنبه از این موارد را در بر می گیرد» اظهار داشت: من نه زبان شناس و نه جامعه شناس و نه روان شناس هستم تنها از سر شیفتگی به زبان فارسی و برخورد به این برساخته ها بی اعتنا نبوده و حساسیت به خرج داده ام.

مهماندوست افزود:  به ویژه جنبه زایایی و نرمش زبان فارسی در برخورد با ابژه های تازه و صور و اسباب مدرن مرا واداشته است که به گردآوری آن پرداخته و چون آینه ای در برابر فارسی زبانان صاحبان اندیشه و تخصص در حوزه ی زبان فارسی قرار دهم.

وی پیرامون تاثیر این فرایند بر ساختار نثر و گفتار فارسی گفت: در بخشی از مقدمه  کتاب به همین مطلب پرداخته ام، نوعی نثر تازه در زبان فارسی پدید آمده که در خور تأمل و بایسته پژوهش و واکاوی اندیشمندانه است نویسندگان با تأثیر پذیری از عناصر و عوامل زندگی امروز به آفرینش کنایه های تازه ای دست یازیده اند که از جهات گوناگون تازه و نو و گویای زنده بودن و بالندگی زبان فارسی است .

این پژوهشگر در تبیین مفهوم اصطلاحات تازه و نوپدید و نسبت آن با واژه هایی که از زبان های دیگر به زبان فارسی راه یافته اند گفت: منظور از اصطلاحات ، واژه ها و عباراتی است که از زبان دیگری به فارسی وارد شده و حاصل فناوری و زندگی مدرن غربی است.

وی ادامه داد: این واژه ها، مفهومی را با خود آورده که یا در زبان فارسی برابری نداشته و یا اگر هم برابر واژه ای در زبان فارسی برای آن یافت شود ، بر اثر سهل انگاری و غفلت و …. جایش خالی مانده و نویسندگان  بهتر دیده اند تا همان واژه ی زبان اصلی را به کار ببرند.

مهماندوست در تشریح تفاوت این اصطلاحات با کنایه ها این است که از مرحله ی خلق نگذشته و به ابژه ای ادبی تبدیل نشده است اگر چه تلاش و دقت من آن بود که از واژه های صرف چشم پوشی کنم و همچنین از اصطلاحات و واژه هایی که در حوزه ی تخصصی به کار می روند نیز ولی در جریان کار، گاه پیش می آمد که از یادآوری برخی اصطلاحات گریزی و گزیری نبود.

وی در پاسخ به این پرسش که نسبت اثر شما با دو کتاب فرهنگ زبان مخفی از دکتر سمائی و مردم شناسی اصطلاحات خودمانی از دکتر اکرامی فر چیست اظهار داشت:من این دو کتاب را با دقت خوانده ام ، اما به هیج وجه کار آنها با این کتاب قابل مقایسه نیست. در مقدمه کتاب درباره ی آن دو کتاب سخن گفته ام.

این پژوهشگر حوزه زبان فارسی پیرامون حوزه خاص جغرافیایی و زمان معینی برای کشف این برساخته ها گفت: حوزه  مطالعه ی من نثر زبان فارسی امروز چه در میان نخبگان و چه در میان اهالی معمولی زبان بوده است.

وی ادامه داد: گاه مقاله هایی را دیده ام که یکسره از این گونه کنایه ها پر است و از همان جمله و عبارت های نخستین تا پایان مقاله ، نویسنده با فراخ دستی به ساخت و آفرینش پرداخته، نوعی نثر جدید را در زبان فارسی وارد کرده است که پیشینه ی چندانی ندارد و گاه به گفتار شخصی معمولی نیز توجه نشان داده ام .

مهماندوست گفت: درباره زمان هم باید بگویم که دوره تاریخی و زمانی خاصی برای کف یا سقف زمانی ساخت ، ورود  و کاربرد این کنایه ها و اصطلاحات و ترکیب ها مورد نظر نبوده است ، تنها ماهیت آنچه از رهگذر زندگی نوین و ورود ابزارو آلات مدرن به گستره ی زندگی ایرانی ساخته و وارد زبان شده در نظر گرفته شده است که می تواند حتا بسیار فراگیر و عظیم و شگفت انگیز باشد.

وی با اشاره به حوزه عمومی و زبان گفتاری اظهار داشت: گاه کنایه یا اصطلاحی از داخل متنی منزه و ادبی و …. شکار شده و گاه ممکن است متنی را که برای نشان دادن نمونه ای آورده ام خالی از هر شیوایی یا ارزش های ادبی باشد، چاره ای نداشته ام،  

این پژوهشگر ادبی افزود: در تمام مدت گردآوری ، با گوش های تیز و حساس هرچه می شنیدم که با خواسته ام در این مورد سازگار بود یادداشت کردم، گاهی ممکن است از زبان شخصی معمولی یا حتی لات و لمپنی که در بند آداب و اصول اجتماعی نباشد چیزی به درد بخور شنیده و به همان صورت یاداشت کرده ام و در تدوین نهایی کتاب نخواسته یا نتوانسته ام چیز دیگری را جانشین آن کنم.

وی در تبیین این نکته تصریح کرد: مثلاً از روستای ناکجا آباد به من زنگ زده اند که فلانی در ده ما یک مضمون درباره ی تراکتور ساخته که از وقتی تراکتور آمده بزرگ و کوچکی از بین رفته چون دو تایر کوچک جلو و دو تایر بزرگ پشت سر او حرکت می کنند.

مهماندوست افزود: می بینید که اهالی زبان به جز در موارد رسمی و جدی، در برخورد با پدیده های روز که چندان جنبه جدی هم نداشته باشد به سرعت دست به کار می شوند و برای آن مضمونی کوک می کنند که بسته به تعلق خاطر یا نپذیرفتنی بودن مطلب ، به خوبی از پس آن بر می آیند.

وی گفت: آنان در کارگاه ذهن آفرینشگرشان دست به جنان صناعتی می زنند که حاصل کار سخت حیرت آور است و از آنجا که برخوردار از فصاحتی باور نکردنی است ، مایه آن می شود تا از سوی اهالی زبان با آغوش پذیرفته شده و در زبان جا بیافتد و بماند.

وی پیرامون سویه فرهنگی این کار اظهار داشت: « از دیدگاه فرهنگ ساخت و کاربرد این کنایه ها در بالندگی زبان و توانمندی فرهنگی ، بسیار کارآمد است و همراه با توان بخشی زیبا شناختی زبان ، دامنه ی معنایی و جنبه ی نمادین و استعاری زبان را نیز بالا می برد و با افزایش معانی تازه ، زمینه ی تراکم و انباشتگی فرهنگی را فراهم می آورد که نتیجه  آن ثروتمندی واژگانی و پرواری جنبه  نمادین زبان و پیشگیری از پسرفت و نابودی فرهنگی است.»