تولد الهه میترا
در نوشته های بازمانده ایرانی کوچک ترین خبری دربارۀ تولد میترا در دست نداریم. از نوشته های یونانیان درمیابیم که ایرانیان باستان روز تولد خویش را جشن می گرفتند. حالا باید در چگونگی گزیدن حدود ۲۵ دسامبر برای میلاد میترا از سوی رومیان باستان در جستجوی ارتباطی با زادگاه اسطورۀ میترا بود.
قصۀ تولد میترا در روز ۲۵ دسامبر (چهارم دی) و سپس انتخاب این روز برای تولد عیسی مسیح، نیازی به بررسی جداگانه دارد. در این جا تنها نگاهی خواهیم داشت به چند رویداد تاریخی: بعد از رخنۀ میترا در سال ۶۶ میلادی به روم، دیزی نپایید که مهر پرستی به صورت تنها دین رسمی امپراتوری روم در آمد و سپس در سدۀ سوم میلادی در سراسر امپراتوری وسیع روم به اوج شکوفایی خود رسید. در سال ۲۷۴ میلادی قیصر روم آوِرِلیان (۲۷۵ – ۲۱۴ میلادی) یک سال قبل از کشته شدنش، برای دوام هرچه بیشتر مهر پرستی، در مارسفِلد روم، همانجایی که امروز میدان سیلوستر مقدس قرار دارد، معبد بسیار بزرگی برای خدای خورشید (میترا) ساخت. از آن تاریخ هر ساله روز ۲۵ دسامبر تولد میترا در این معبد دولتی جشن گرفته می شد.
قدرت درونی و سحرآمیز روز ۲۵ دسامبر، در اولین روزهای دی (شاید نخستین روز؟!) میترا را از درون صخرۀ سنگی می زاید. عجیب است که مهریشت می گوید، میترا آراسته به زیورهای زرین، از بالای کوه زیبا سر برآورد و از آنجاست که آن مهر توانا بر همۀ خانمان های آریایی (ایرانی) بنگرد. ۸ تن از یاران او بر بالای کوه ها، همچون دیدبانان مهر بر بالای برج ها نشسته اند. و آفریدگار آرامگاه میترا را در فراز کوه بلند و بسیار درخشان و دارای اشتهای فراوان، در کوه البرز (؟) ایجاد کرده است. آنجا که نُه شب است و نُه تاریکی. مشخص است که ارتباط میترا با سنگ و کوه، همراه مهاجران مهر پرست از ایران به روم رفته است. میترا، ایزد خورشید(: نور و آتش)، نیز همچون آتش از سنگ زاییده می شوند.
اکنون می بینیم خدای خورشید ایرانیان و خدای خورشید رومیان، به هزاران فرسخ فاصله، با هم همگویند. میترا هزاران فرسخ دورتر از زادگاهش یعنی سرزمین ایران، در یک هماوردی تاریخی میلادش را بر مسیح تحمل می کند؟ باید که در پی نشانه های دیگری از جشن خورشید (خور روز) باشیم که هنوز در تاریکی اند!
