شاید هند را به خاطر ورزش کریکت یا سینمای بالیوود و ادویه‌هایش بشناسید. اما این سرزمین با ظهور ادیان بودایی و هندو، اختراع بازی شطرنج و مار و پله، تشکیل ساختار طبقاتی، معماری‌های مختلف در هزاران سال قبل، چیزی کم از تمدن‌های همسایه دور و اطرافش یعنی چین و ایران ندارد. حتی در همان سال‌ها بود که شعرا و دانشمندان و عاشقان سفر که برای آشنایی با هند به آن‌جا سفر می‌کردند، از هند شعرهایی می‌گفتند و ضرب‌المثل‌هایی می‌ساختند و دلبری‌هایی می‌کردند. حالا مجله تاریخ ما در این مقاله می خواهد برایتان از هندوستان و در مقالات بعد از تک تک قلمروها و ایالت‌های هند و از تاریخچه و جاذبه‌های دیدنی هند بگوید.
تاریخچه هند، یک سر و هزار سودا
برای آشنایی با هند، اول از هم باید برویم سراغ جغرافیای هند. اصلا همین محیط سرسبز، رودخانه‌های پر آب و خط ساحلی بزرگ در شبه قاره هند و پاکستان امروزی است که باعث شده یکی از کهن‌ترین تمدن دنیا یعنی تمدن دره سند در آن‌جا ظهور کند. این تمدن آن‌قدر مترقی بوده که مردمانش از یک ساختار اجتماعی برخوردار بودند و حتی خط و زبان و فرهنگ خودشان را داشتند. البته تمدن دره ایندوس بعد از ۵.۰۰۰ سال به هر دلیلی که بوده، از بین رفتتند و تا قرن‌ها هیچ تمدنی نتوانست جای آن را بگیرد. تا اینکه آریایی‌ها از سمت شمال غربی دریای کاسپین یا همان دریای مازندران به ایران و شبه قاره هند مهاجرت کردند.
نقش آریایی ها در هند
همین که آریایی‌ها به هند رسیدند، با صحبت کردن به زبان سانسکریت اولیه، با نوشتن متون مذهبی هندویی و با سر و سامان دادن نظام اجتماعی که به نظام اجتماعی کاست یا کاستی هندو معروف است، اوضاع مردمان بومی آن‌جا را تغییر دادند. این تمدن آریایی آن‌قدر در هند به رشدش ادامه داد تا اینکه بالاخره سر و کله امپراتوری‌های مختلفی پبدا شد که از بین آن‌ها، این امپراتوری مائوریا، امپراتوری گوپتا و امپراتوری گورکانی بودند که دوران درخشانی را برای مردم هند به وجود آوردند.
البته در بین امپراتوری‌ها، قدرت‌های مختلف محلی هم چه به صورت نقطه به نقطه و چه به صورت یکپارچه، با هر ضرب و زوری که شده بود سعی می‌کردند قدرت را در شمال هند به دست بگیرند. منتها اجنبی‌ها با حملاتی که به آن‌ها داشتند، نمی‌گذاشتند این قدرت‌های محلی مملکت‌داری‌شان را کنند.
هجوم اجنبی ها به شبه قاره هند
مسلمانان و ایرانی‌ها از اولین مهاجمان خارجی بودند که به قلب افغانستان و پاکستان و هند حمله می‌کردند؛ حالا یا به خاطر مسلمان کردن یا گرفتن غنیمت. حمله مسلمانان به هند آن‌قدر زیاد بود که مغول‌ها هم برای در اختیار گرفتن قدرت در هند دست به شمشیر شدند. منتها این مسلمانان بودند که با تصرف دهلی، اولین حکومت رسمی مسلمانان را در سراسر هند تاسیس کردند.
البته قرن‌ها بعد، مغول‌های مسلمان‌شده با حملات گاهی ناموفق و گاهی موفق، جا پای خودشان را در هند باز کردند و حتی کارشان به جایی رسید که توانستند امپراتوری خودشان یعنی امپراتوری گورکانی را در آن‌جا بنیان بگذارند. حالا این شاهان بزرگ گورکانی یعنی اکبر کبیر، جهانگیرشاه، شاه جهان اعظم و اورنگزیب بودند که هند را به اوج خودش رساندند.
روابط امپراتوری گورکانیان با ایرانیان
با اینکه امپراتوری گورکانی در هند یکه تازی می‌کرد، اما نمی‌توانست قدرت گرفتن امپراتوری صفویان در همسایگی‌اش را نادیده بگیرد. همین شد که این دو امپراتوری روابط حسنه فرهنگی و اجتماعی خودشان را با یکدیگر شروع کردند و بده و بستان‌هایی با هم داشتند. البته این دو امپراتوری گاهی روابط‌شان به سمت تیرگی می‌رفت و حتی کارشان به جنگ و درگیری هم می‌کشید که قندهار یکی از آن درگیری‌ها بود.
دعوای بر سر قندهار به حدی مهم بود که درگیری آن به دوره افشاریه هم رسید. حالا این نادرشاه بود که وارد میدان نبرد شد و انگار که نبردشان تمامی نداشته باشد، به دهلی هم حمله کرد و با پیروزی در نبرد کارنال، بر دهلی مسلط شد و هر چه غنیمت که می‌خواست را به ایران آورد. همین حملات هم باعث شد امپراتوری گورکانی از قدرت سابقش فاصله بگیرد و پای اروپایی‌ها را به آن‌جا باز کند.
روابط اروپایی ها با شبه قاره هند
شبه قاره هند از چشم اجنبی‌های پرتغالی و بریتانیایی هم دور نمانده بود و آن‌ها هم بدشان نمی‌آمد عازم هند شوند. هدف اول‌شان تجارت و بازرگانی بود اما همین که مزه تجارت به کام بریتانیایی‌ها نشست، لنگر خوردند و کنگر انداختند. بریتانیایی‌ها آن‌قدر شور ماجرا را در آوردند که یک کمپانی معروف به نام کمپانی هند شرقی انگلیسی را هم در هند سر و سامان دادند.
این کمپانی اول به قصد تجارت به هند رفت. اما وقتی ظرفیت سوددهی بازار هندی‌ها را بیشتر از این‌ها می‌دید، به سمت اعمال فعالیت‌های سیاسی رفت تا بتواند سود بیشتری از تجارت با هند به دست بیاورد. سود این کمپانی از بازار هند آن‌قدر زیاد بود که بالاخره خود دولت بریتانیا به میدان آمد و کل هند را زیر یوغ خودش در آورد و سیستم خاص خودش را در هند حکم‌فرما کرد. اما بریتانیایی‌ها انگار که راضی نمی‌شدند، از هندی‌ها خواستند در جنگ‌های جهانی اول و دوم شرکت کنند. حالا مردم هند که استعمار زندگی‌شان را تلخ کرده بود، حالا باید جان‌شان را نه برای هند، بلکه برای انگلیس می‌دادند.
استقلال هند از بریتانیا
البته هندی‌ها از همان زمان که انگلیسی‌ها استعمار خودشان را در هند شروع کردند، راهی ندیده بودند جز استقلال؛ حالا یا با شروع جنبش‌های آزادی‌خواه مثل جنبش استقلال طلبی هند در سال ۱۸۵۷ میلادی، یا با خون دادن در کشتار جلیان والا باغ در سال ۱۹۱۹ میلادی، یا با مبارزات عدم خشونت و خوداتکایی مهاتما گاندی مثل رژه نمک گاندی در سال ۱۹۳۰ میلادی و در نهایت با جنبش رهایی هند در سال ۱۹۴۲ میلادی.
همین جنبش‌ها هم باعث شده بریتانیا بعد از چند ده سال استعمار، دست از سر هندی‌ها بردارد. انگلیس هم کار استعمار در هند را تمام شده می‌دید، چکمه‌های استعمار را از سرزمین هند برداشت و نتیجه‌اش شد استقلال هند در سال ۱۹۴۷ میلادی. البته بخشی از سرزمین هند یعنی پاکستان امروزی هم فرصت را غنیمت شمرد و در همان سال اعلام استقلال کرد؛ درست بعد از استقلال هند.
نام سرزمین هند
در زبان فارسی باستان به شبه قاره هند، سیندو می‌گفتند. چرا که رود سند در این سرزمین قرار گرفته است. البته به مرور زمان سیندو به هند تغییر کرد. امروز حتی به آن‌جا جمهوری هندوستان یعنی سرزمین هندوها هم می‌گوییم. هرچند، در این مدت حرف‌هایی زده می‌شود که عالی‌مقامات این کشور قرار است نام کشورشان را به بهارات تغییر دهند.
ماجرای ۷۲ ملت بودن هندوستان
۷۲ مذهب بودن هند بی‌علت نیست. بالاخره زبان‌های مختلف، آئین‌های متنوع و فرهنگ‌های متفاوتی در آن‌جا در کنار هم زندگی می‌کنند. البته بیشتر مردم هند بودایی و هندو هستند و مسلمانان و مسیحی‌ها درصد کمی از جمعیت هند را در بر می‌گیرند. از فرهنگ و آئین که بگذریم، زبان های موجود در هند را به بیش از ۱.۰۰۰ زبان تخمین می‌زدنند و می‌گویند بعضی‌هایشان از بین رفته‌اند و فقط چندصدتایی از آن‌ها مانده است. نکته دیگری که برای آشنایی با هند باید بگوییم، این است که به خاطر نفود ایرانی‌ها در حکومت‌های شاهنشاهی گذشته، زبان فارسی به یکی از زبان‌های رسمی هند تبدیل شده بود. البته با هجوم انگلیسی‌ها به هند، زبان خودشان را جایگزین زبان فارسی کردند.
جغرافیای هند
نمی‌شود به سمت آشنایی با هند رفت اما چیزی از جغرافیای آن نگفت. از این‌رو، بد نیست بگوییم که این کشور هفتمین کشور بزرگ دنیا از نظر وسعت است که از شمال با کشورهای چین، بوتان، نپال، از غرب با کشورهای پاکستان و افغانستان، از شرق با میانمار و بنگلادش و از جنوب با سریلانکا همسایه است. از جمعیت هند هم نگذریم که از چین عبور هم عبور کرده و امروز این کشور را در جایگاه پرچمعیت‌ترین کشور دنیا قرار می‌دهد و این یعنی یک جمعیت بیش از ۱ میلیارد و ۴۴۰ میلیون نفری.
پایتخت هند، دهلی یا دهلی نو؟
اینکه دهلی نو را با دهلی اشتباه می‌گیرند، تعجب ندارد. اینجاست که برای آشنایی با هند باید بگوییم دهلی و دهلی نو یکی نیستند. دهلی یکی از قلمروهای اتحادیه در شمال هند است که پایتخت هند یعنی دهلی نو را در دلش جایی داده است.
ایالت ها و ناحیه های هند
بعد از آشنایی با هند، این‌جا می‌خواهیم به تک تک ایالت‌ها و ناحیه‌های هند اشاره کنیم و در مقالات بعدی به هر کدام از آن‌ها و جاذبه های دیدنی‌شان بپردازیم. در هند ۲۸ ایالت و ۸ قلمرو اتحادیه‌ای دیده می شود که هر کدام از آن‌ها جذابیت‌های طبیعی و گردشگری خاص خودشان را دارند.
۸ قلمرو اتحادیه هند
برای آشنایی با هند و هر کدام از این قلمروها، روی آن‌ها کلیک کنید تا به مقاله مرتبط ارجاع داده شوید.
(لینک مقالات قلمروهای زیر به روز رسانی خواهد شد.)
- دهلی؛
- چندی‌گر؛
- جامو و کشمیر؛
- لداخ؛
- دادرا و نگر حویلی و دامان و دیو؛
- پودوچری؛
- لاکشادویپ؛
- جزایر آندمان و نیکوبار.
۲۸ ایالت هند
برای آشنایی با هند و هر کدام از این ایالت ها، روی آن‌ها کلیک کنید تا به مقاله مرتبط ارجاع داده شوید.
(لینک مقالات ایالت های زیر به روز رسانی خواهد شد.)
- ایالت هاریانا؛
- ایالت پنجاب؛
- ایالت هیماچال پرداش؛
- ایالت اوتاراکند.
- ایالت راجستان؛
- ایالت اوتار پرداش؛
- ایالت گجرات؛
- ایالت مادیا پرادش؛
- ایالت بیهار؛
- ایالت جارکند یا جارخند؛
- ایالت سیکیم؛
- ایالت بنگال غربی؛
- ایالت آسام؛
- ایالت مگالایا؛
- ایالت تریپورا؛
- ایالت میزورام؛
- ایالت مانیپور.
- ایالت ناگالند.
- ایالت آروناچال پرداش؛
- ایالت مهراشترا؛
- ایالت چتیسگر؛
- ایالت اودیشا؛
- ایالت تلانگانا؛
- ایالت گوا؛
- ایالت کارناتاکا؛
- ایالت آندرا پرادش؛
- ایالت تامیل نادو؛
- ایالت کرالا.
جمع بندی
با اینکه تاریخ عرض و طویل هند را نمی‌شود در یک مقاله کوتاه خلاصه کرد، اما مقاله امروز برای آشنایی با هند و تاریخچه چند هزار ساله‌اش می‌تواند مناسب باشد. البته ماجرا هنوز تمام نشده است. چون در مقالات بعد به تاریخچه تک تک ۸ قلمرو اتحادیه و به تاریخچه تمام ۲۸ ایالت هند می‌پردازیم و از جاذبه‌های مسحورکننده‌شان می‌گوییم.
