قدیمی ترین زبان های دنیا، از سومری تا فارسی

اگر عامل زبان آدم ها را از میمون ها جدا کند، بنابراین قدیمی ترین زبان های دنیا نزدیک ترین زبان ها به چیزی هستند که برای نخستین بار در حدود دو میلیون سال قبل صحبت می کردیم، زمانی که انسان ها اقدام به ایستادن کردند، مغزهایشان به شدت رشد نمود، و دست های آنان سریع تر شد. آن نقطه عطف کلیدی در شیوه تکامل انسان ها به شمار می رفت.

اما قدیمی ترین زبان های دنیا بلافاصله پس از این اتفاق، از جایی سرچشمه نگرفتند. تنها ۵۰ هزار سال پیش بود که انسان ها ابتدایی ترین زبان گفتاری را توسعه دادند – فسیل های آرواره های انسان نشان می دهد که این انسان های اولیه احتمالا تنها صداهای “اَ” طولانی را ادا می کردند. و تنها ۶,۰۰۰ سال پیش بود که محققان می گویند انسان ها نوشتن را یاد گرفتند.

امروزه، بیش از ۷,۰۰۰ زبان زنده در سراسر جهان صحبت می شود که بسیاری از قدیمی ترین زبان های جهان در میان آن ها وجود دارد. این ها زبان هایی هستند که توانسته اند از اتفاقات بسیار در جهت انقراضشان جان سالم به در ببرند.علیرغم استعمار، جنگ، قحطی و جهانی سازی، این زبان ها هنوز هم به نحوی یا شکلی مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از آن ها حتی در حال پیشرفت بوده و هر ساله بر تعداد کسانی که آن ها را صحبت می کنند افزوده می شود. با این حال، تعداد بی سابقه ای از بیش از ۹۰۰ زبان وجود دارد که در حال مرگ هستند. این زبان ها چگونه از بین رفته اند؟ آیا می توانیم مانع از تکرار سرنوشت دودو، کرگدن سیاه آفریقای غربی و ببر جاوه برای آن ها شویم؟

چطور قدیمی ترین زبان های جهان از بین رفتند

برخی از زبان های قدیمی جهان اکنون از بین رفته و دیگر با آن ها صحبت نمی شود که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:

• قبطی (زبان مسیحیان مصر)
• یونان باستان
• عبری کتاب مقدس
• نوردیک قدیم

این زبان ها به دلایل بسیاری از بین رفتند که مهم ترین آن ها فتح شدن قلمرو این زبان ها توسط دشمنان است. هنگامی که امپراتوری روم در اوج قدرت خود بود، زبان های محلی به طور کامل ریشه کن شدند و زبان لاتین به سرعت در سراسر امپراتوری گسترش یافت و برای بسیاری از ملت ها به زبان بین المللی تبدیل شد. برای هزاران سال، زبان لاتین به عنوان زبان باستانی دین، قانون و رازهای زندگی شکوفا شد. این زبان به قدری مهم بود که در نهایت بر زبان های غربی در سراسر اروپا مانند فرانسوی، اسپانیایی و پرتغالی تاثیر گذاشت.

در آن زمان در مراسم عشای ربانی، کشیش ها می گفتند: “Hoc est corpus!” که نسخه لاتین عبارت انگلیسی “این بدن من [عسی مسیح] است!” دهقانان – که بی سواد بودند و به زبان لاتین صحبت نمی کردند – به اشتباه این عبارت را “hocus pocus!” می شنیدند!، عبارتی که امروزه وقتی کسی شعبده بازی می کند به کار می برد.

دلیل دیگر از بین رفتن زبان ها به لطف افرادی مانند بسیاری از دانشجویان بین المللی است: دو زبانه ها. همانطور که ما از زبان دیگری مانند انگلیسی برای مدرسه، کار و تماشای نت فلیکس استفاده می کنیم، زبان های مادری ما به تدریج بی استفاده می شوند. زمانی که یک زبان خاص منزوی می شود یا بسیار کم مورد استفاده قرار می گیرد، با احتمال محو شدن کامل مواجه می شود.

عوامل دیگری که منجر به مرگ زبان ها شدند عبارتند از:

• فقدان اسناد مکتوب یا سنت های شفاهی برای حفظ یا احیای یک زبان
• زمانی که انسان ها اولین چاپگرها را در سال ۱۴۷۶ ابداع کردند، این امر نحوه صحبت کردن و تلفظ کلمات را تغییر داد.
• با مهاجرت بیشتر مردم به خارج از زادگاهشان، به ویژه کودکان، زبان مادری آن ها توسط نسل های قدیمی تر منتقل نشد.

زبان شناسان معتقدند که اگر مراقب نباشیم که ۹۰ درصد زبان ها تا قرن آینده منسوخ خواهند شد. در واقع هر دو هفته یک زبان از استفاده می افتد و مناطقی مانند استرالیا شمالی، آمریکای جنوبی مرکزی، منطقه ساحلی اقیانوس آرام شمالی، سیبری شرقی و اوکلاهاما و جنوب غربی آمریکا بیش ترین آسیب را در این زمینه می بینند. دلیلش چیست؟ همه این مناطق مردمان بومی داشتند که به زبان های مختلف صحبت می کردند و اکنون تعداد گویندگان این زبان ها به شدت رو به کاهش است.

قدیمی ترین زبان های جهان

۱- چینی (۶,۰۰۰ سال قدمت)

زبان چینی قدیمی ترین زبان نوشتاری در جهان است. قدیمی ترین نمونه مکتوب این زبان بر روی استخوان های حیوانات دیده شده است که به عنوان استخوان های سروش شناخته می شوند و قدمت آن ها به سلسله شانگ بر می گردد. این یعنی حدود ۳,۶۰۰ سال پیش بود که زبان نوشتاری چینی برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت. شکل استاندارد گفتاری زبان چینی، که با نام ماندارین یا پوتونگهوا معروف است، در استان های شمالی، مرکزی و جنوب غربی چین صحبت می شود.

همچنین ۱.۴ میلیارد گویشور از زبان چینی به عنوان زبان مادری خود استفاده می کنند. تاریخ غنی و کاربرد گسترده زبان چینی دستاوردهای قابل توجهی در جهان امروز داشته است، از جمله از طریق:

• ادبیات: آثار کلاسیک باستانی از کنفوسیوس، لائوزی، و ژوانگزی بینش های عمیقی در مورد اخلاق، حکومت، و طبیعت انسانی ارائه می دهند.
• خوشنویسی: یک هنر تجسمی محسوب می شود و داشتن آن مهارت خوبی است.

زیبایی شناسی کاراکترهای زبان چینی که از طریق ضربات قلم مو و جوهر بیان می شوند، هنر و طراحی را در همه جای جهان تحت تاثیر قرار داده است.

۲- سانسکریت: (۴,۰۰۰ سال قدمت)

یکی دیگر از قدیمی ترین زبان های دنیا زبان سانسکریت است. به عنوان یک زبان باستانی هندوآریایی، سانسکریت به طور گسترده ای در جینیسم، بودیسم و سیخیسم مورد استفاده قرار می گیرد و تاثیرات آن در شعر، نمایش و علوم و همچنین متون مذهبی و فلسفی دیده می شود.

متون مقدس مانند “ماهابهاراتا” (که کتاب مقدس هندوی بهاگاواد گیتا بخشی از آن است) و “رامایانا” همگی به زبان سانسکریت نوشته شده اند. “اوپانیشاد” نمونه بزرگ دیگری از تاثیری است که سانسکریت بر دورنمای زبان شناسی باستانی دارد. این اثر فلسفی حاوی متون مذهبی هندوئیسم است که مبانی این دین را توضیح می دهد.

این کتاب که به بررسی مفاهیم عمیق معنوی می پردازد، تاثیر زیادی بر تفکر هندی گذاشته و تا به امروز مورد مطالعه و تفسیر قرار گرفته است. اما این تمام ماجرا نیست. سهم سانسکریت بسیار فراتر از قلمروهای ادبی یا زبانی است. به عنوان مثال، “سولباسوتراس” شامل اصول هندسی و جبری است که به پیشرفت دانش ریاضی کمک کرده است. سولباسوتراها ضمیمه وداها (مجموعه بزرگی از متون مذهبی) بودند که قوانین و اندازه گیری های خاصی در مورد چگونگی ساخت محراب ارائه می دادند.

۳- مصری (۴,۰۰۰ سال قدمت)

زبان مصری، به ویژه مصری باستان، از دره نیل در شمال شرقی آفریقا سرچشمه گرفته و با زبان های سامی ارتباط داشته است. این زبان در طی سال ها دست خوش تغییرات بسیاری شده است- مصر باستان، مصر میانه، مصر باستان تا آخرین مرحله آن، الفبای قبطی. با تکامل زبان مصری، مردم عادی و نخبگان برای اهداف مختلف از جمله مراسم مذهبی، اقدامات قانونی و ادبیات به طور گسترده ای به استفاده از این زبان روی آوردند.

خط هیروگلیف، که برای نوشتن زبان مصری استفاده می شد، دیوارهای معابد و مقبره ها را زینت می داد که دانش عمیقی را در مورد باورهای مذهبی، رویدادهای تاریخی و زندگی روزمره در مصر باستان فراهم کرده است. امروزه زبان مصری متداول در مصر، زبان عربی مصری است.آثار باستانی، حیوانات مومیایی شده و طومارهای تهیه شده به زبان مصری، امروزه نیز به دقت مورد مطالعه قرار می گیرند.

۴- سومری (۳,۲۰۰ سال قدمت)

سومری از اولین زبان هایی است که شواهد نوشتاری برای آن وجود دارد. این زبان به خط میخی نوشته شده است. خط میخی که مهم ترین تمدن سومر به شمار می آید، یک فرم متمایز و خاص از الفبای سومری برای نوشتن بود.

این زبان از بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ کاراکتری که روی خاک رس و با فشار این کاراکترها ایجاد می شود برای هجی کلمات و تقسیم آن ها به هجاها استفاده می کند. در حال حاضر زبان سومری در بین النهرین باستان (عراق امروزی) صحبت می شود اما دچار افول شده است و بسیاری می گویند که خشکسالی باعث از بین رفتن بسیاری از سومری زبانان شده که مرگ این زبان را نیز در پی داشته است.

با این حال، سومری ها سوابق مکتوب گسترده ای را بر روی لوح های گلی به جای گذاشته اند که دانش عمیق و ارزشمندی را در مورد فرهنگ، تاریخ و زبان آن ها فراهم می کند. پروفسور نیکلاس پستگیت، عضو ارشد موسسه تحقیقات باستان شناسی مک دونالد در کمبریج می گوید: یکی از این لوح های گلی یافت شده مملو از اطلاعات بود.

پستگیت می گوید: ” این زبان سومری است، قدیمی ترین زبان نوشتاری ، و شش خط نوشتاری حرفه ای از خط میخی بر روی آن وجود دارد.” زبان سومری در حال حاضر به طور گسترده صحبت نمی شود اما هنوز توسط محققان مورد مطالعه قرار می گیرد و برای مراسم مذهبی استفاده می شود.

۵- عبری (۳,۰۰۰ سال قدمت)

عبری یک زبان سامی باستانی است که ریشه های آن به دوران کتاب مقدس برمی گردد و این پیشینه و قدمت آن را به یکی از قدیمی ترین زبان های جهان تبدیل کرده است. زبان عبری که از حیث تاریخی توسط یهودیان اولیه برای اهداف مذهبی استفاده می شد، در جریان هولوکاست به شدت تحت تاثیر قرار گرفت اما در اواخر قرن نوزدهم احیا شد.

زبان عبری مدرن در حال حاضر زبان رسمی اسرائیل است و توسط اکثریت مردم ساکن در آن تدریس و صحبت می شود. فراتر از اسرائیل، این زبان به دلیل قرن ها مهاجرت و پراکندگی یهودیان در سراسر جهان به طور گسترده صحبت می شود. زبان عبری به دلیل الفبای منحصر به فرد و ساختار دستوری اش، به عنوان زبانی مهم برای مطالعه متون باستانی و کتب مقدس مذهبی نیز در میان محققان و دانشگاهیان جایگاه خاصی پیدا کرده است.

۶- یونانی (۳,۰۰۰ سال قدمت)

زبان یونانی که بیش از سه هزار سال قدمت دارد، یکی از قدیمی ترین زبان های جهان است. زبان یونانی باستان در دوران کلاسیک توسعه یافته و زبان انتخابی مورد علاقه ریاضیدانان، فیلسوفان و نمایشنامه نویسان بود. سپس، زبان یونانی مدرن در قرن نوزدهم به زبان رسمی پادشاهی یونان تبدیل شد. امروزه زبان یونانی توسط اکثریت مردم این کشور صحبت می شود و در تجارت، آموزش و سیاست های دولتی مورد استفاده قرار می گیرد؛ ۱۳ میلیون نفر از این زبان به عنوان زبان اول خود استفاده می کنند.

حتی اگر یونانی صحبت نکنید، احتمالا از کلماتی استفاده کرده اید که از آن نشات گرفته اند. اگر تا به حال به کسی گفته اید که چقدر “مارمالاد” را دوست دارید یا در مورد علاقه تان به “دایناسورها” صحبت کرده اید، بدانید که هر دو ریشه یونانی دارند.

۷- فارسی (۳,۰۰۰ سال قدمت)

زبان فارسی که با نام زبان پارسی نیز شناخته می شود، یک زبان هندواروپایی است. این زبان از ایران سرچشمه گرفته و هنوز هم زبان رسمی آنجا است. همچنین زبان فارسی در کشورهای همسایه مانند افغانستان و تاجیکستان صحبت می شود. زبان فارسی یک زبان غنی است و آثار ادبی نوشته شده به زبان فارسی به عنوان یکی از چهار نهاد اصلی ادبیات جهان شناخته شده است.

برخی از شاعران مشهور و تاثیرگذار مانند، حافظ، سعدی، خیام، رومی، نظامی و دقیقی تاثیری طولانی مدت و عمیقی بر نسل های مختلف انسان ها در سراسر جهان گذاشته اند.آیا می دانستید که زبان فارسی در بسیاری از کشورهای جهان به دلیل جوامع پراکنده آن صحبت می شود؟ زبان فارسی توسط اقلیت قابل توجهی در ازبکستان و جوامع مهاجر در سراسر اسرائیل، استرالیا، آمریکای شمالی و اروپا صحبت می شود. روی هم رفته حدود ۱۱۰ میلیون نفر در جهان به زبان فارسی صحبت می کنند.

۸- تامیل (۲,۳۰۰ سال قدمت)

زبان تامیل یکی از قدیمی ترین زبان های جهان است که ریشه آن به بخش جنوبی شبه قاره هند باز می گردد. کارشناسان آثار ادبی مختلفی به این زبان مربوط به ۳۵۰ سال پیش از میلاد را کشف کرده اند. میراث ادبی زبان تامیل شامل آثار کلاسیک، ادبیات مدرن و شعر است.

تامیل با یک میراث ادبی پیچیده که بیش از دو هزار سال قدمت دارد، تاثیر عمیقی بر بسیاری از حوزه های مختلف از جمله هنر، فرهنگ و حوزه آکادمیک داشته است. این زبان در شکل گیری و توسعه چشم انداز فرهنگی و فکری، به ویژه در جنوب هند، موثر بوده است. خط تامیل متشکل از کاراکترهای زیبا و منحصربفرد است،که نه تنها برای نوشتن در زبان تامیل، بلکه در دیگر زبان های دراویدی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

۹- ایتالیایی (۲,۱۰۰ سال قدمت)

زبان ایتالیایی، همانطور که امروزه می دانیم، از لاتین کوچه بازاری، شکل محاوره ای زبان لاتینی که مردم عادی در دوران افول امپراتوری روم به آن صحبت می کردند، نشأت گرفته است. پس از سقوط امپراتوری روم، اولین تحولات این زبان از انواع گویش های منطقه ای آغاز شد. یکی از گویش های لاتینی که در فلورانس صحبت می شد، بسیار بیشتر و برجسته تر از دیگر گویش ها مورد استفاده قرار گرفت. گویش توسکانی با ویژگی های آوایی و دستوری خود پایه و اساس چیزی شد که بعدها به زبان ایتالیایی تبدیل شد.

آثار ادبی بزرگ دانته آلیگیری، پترارک و بوکاچیو همگی به گویش توسکانی نوشته شده بودند و در آن زمان این زبان را در سراسر منطقه گسترش دادند. این زبان تا زمان تاسیس زبان ملی متحد برای پادشاهی تازه تاسیس ایتالیا در سال ۱۸۶۱ دائماً در حال استانداردسازی و تدوین قرار داشت. امروزه حدود ۶۱.۸ میلیون نفر در سراسر جهان به زبان ایتالیایی به عنوان زبان مادری خود صحبت می کنند. همچنین ایتالیایی، زبان رسمی در سان مارینو، ایتالیا و سوئیس است و در ۱۳ کشور دیگر صحبت می شود.

۱۰- کره ای (۲,۱۰۰ سال قدمت)

زبان کره ای آخرین زبان در لیست ۱۰ زبان قدیمی جهان است. امروزه بیش از ۷۵ میلیون نفر به این زبان صحبت می کنند که ۴۸ میلیون نفر در کره جنوبی و ۲۴ میلیون نفر در کره شمالی زندگی می کنند. زبان کره ای ویژگی های زبانی منحصر به فردی دارد و به خانواده زبان های کره ای تعلق دارد که یک زبان منزوی است، به این معنی که هیچ خویشاوند نزدیک شناخته شده ای از لحاظ زبانی ندارد. برخلاف ظاهرش و تصور بسیاری، این زبان ارتباط مستقیمی با زبان های چینی، ژاپنی یا دیگر زبان های همسایه ندارد.

اولین شواهد زبان کره ای از کتیبه های قدیمی کره مانند سامگوک یوسا و ستون سنگی گوانگاتو به دست آمده است که قدمت آن ها به قرن چهارم میلادی باز می گردد. سامگوک یوسا از تاریخ و افسانه های تاسیس کره می گوید و توسط راهبی بودایی به نام ایریئون گردآوری شده است و امروزه بسیار ارزشمند محسوب می شود.در همین حال، گوانگاتو استل هنوز هم بزرگ ترین ستون سنگی حکاکی شده در جهان بوده و هست. این حکاکی رویدادهای اصلی دوران پادشاهی از سلسله گوروریو، به نام گوانگاتو بزرگ را توصیف می کند.

در ادامه برخی حقایق جالب در مورد زبان کره ای را مشاهده می کنید:

• الفبای کره ای، هانگول، در سال ۱۴۴۳ میلادی توسط پادشاه سجونگ بزرگ ایجاد شد.
• کره ای یک زبان دارای معنای آهنگی است، به این معنی که گام صدا می تواند معنای کلمات را تغییر دهد.
• زبان کره ای زبانی بسیار گویا است و اغلب برای انتقال احساسات به کار می رود.