معماری ایرانی

سابقه معماری در ایران به ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد میرسد . آثار این معماری که دارای سبک خاصی است در سرزمین هایی چون سوریه , هندوستان و از مرزهای چین و قفقاز تا زنگبار می توان مشاهده کرد .

ویژگی های معماری ایرانی :

• در معماری ایرانی عموما تاثیرات مذهبی و دینی به چشم می خورد .
• معماری ایرانی بر استحکام و مقاومت و رعایت اصول سازه تاکید فوق العاده داشته است .
• نماسازی و تزئینات در معماری ایرانی از جایگاه خاصی برخوردار بوده است .
• در معماری ایرانی استفاده از مصالح بومی و خصوصیات اقلیمی همیشه مد نظر قرار میگرفته .
• نور و روشنایی در معماری ایرانی جایگاه ویژه ای داشته است .

شیوه های معماری ایرانی :

گروهی شیوه های معماری ایران را به پنج دوره و گروه دیگری به شش دوره تقسیم بندی میکنند .

گروه اول : معماری را بر اساس سلسله های حکومتی تقسیم میکنند .

۱- معماری پیش از دوران هخامنشی

۲- معماری دوران هخامنشی

۳- معماری دوران ساسانیان

۴- معماری ادوار اسلامی تا اواسط دوران قاجاریه

۵- معماری نوین ( ۱۰۰ سال اخیر )

گروه دوم : معماری را بر اساس شیوه های منطقه ای تقسیم بندی کرده اند .

۱- معماری شیوه پارسی

۲- معماری شیوه پارتی

۳- معماری شیوه خراسانی

۴- معماری شیوه رازی

۵- معماری شیوه اذری

۶- معماری شیوه اصفهانی

معماری بر اساس شیوه های منطقه ای

شیوه پارسی:در این شیوه که از حکومت هخامنشیان تا حمله اسکندر مرسوم بوده , ساختمان ها شکل سنگی به خود میگریند . از مشخصات معماری در این دوره می توان به ارتفاع بلند و فاصله زیاد ستون های سنگی , تالارهای وسیع و سقف های چوبی اشاره کرد . مانند تخت جمشید .

شیوه پارتی: در این سبک که از زمان اشکانیان اغاز و تا پایان حکومت ساسانیان ( و حتی اوایل ظهور اسلام در ایران ) بطول انجامید , سقف های چوبی جای خود را به سقف های تاقی و قوس دار ( تاق های گنبدی و کروی ) دادند . مانند تاق بستان .

شیوه خراسانی:  در این شیوه که با ظهور اسلام در ایران اغاز گردید و در دوران صفاریان , سامانیان , غزنویان تا پیدایش دیلمیان ادامه داشت هنرمندان ایرانی با بهره گیری از نبوغ خود , هنر معقلی , خط بنایی , خط کوفی , گچبری و … را در بناها خصوصا مساجد ایجاد و به ان مکان ها یک روح و حس مذهبی دادند . مانند مسجد فهرج یزد .

شیوه رازی: این شیوه که از دوره دیلمیان اغاز و تا پایان دوره سلجوقی ادامه داشت , بناها با قوس های تیز , تاق های بلند , ایوان های طویل و گنبدهای کوتاه و بلند دوار جلوگر شدند . مانند بنای پیربکران اصفهان .

شیوه اذری:  این شیوه که از دوره ایلخانی اغاز و تا پایان عصر تیموریان ادامه داشت تغییراتی در بناها ایجاد گردید و گنبد های مخروطی و هرمی شکل , گنبدهای دو پوششه ( دو پوسته ) متداول گردید . مانند مسجد کبیر یزد .

شیوه اصفهانی: این شیوه از دوره تیموریان شروع و در دوره صفویه به اوج خود رسید ( که در حال حاضر هم به نوعی ادامه دارد ) . تغییراتی که در این زمان در بناها ایجاد شد , پیدایش انواع قوس ها با ترسیم بر مبنای ضوابط هندسی و بر اساس اصول ریاضی بود . این قوس ها به نام قوس شاه عباسی مشهور هستند .

شیوه معماری نوین:  این شیوه که در برخی از کاخ ها , اماکن اجتماعی و منازل شخصی صورت گرفت , آمیزشی از سنت معماری اروپایی و ایرانی بود و در ان بیشتر پوشش های کلاه فرنگی و قوس ها , تقریبا نیمه بیضی است و به خاطر اشکالاتی که در ان وجود دارد پوشش سقف انها شیروانی است . مانند عمارت شمس العماره تهران و باغ ارم شیراز .

قدیمی ترین سرپناه و منزلگاه های دوران استقرار موقت و دائم در کشور ایران کشف شده و شیوه معماری این خانه ها نشان از تغییر شکل زندگی انسان از دوران غارنشینی به استقرار و سکونت در دشت دارد .

در این خانه ها پس از عبور از ورودی بسیار کوچک و باریک , وارد اتاق های بسیار کوچکی میشویم که دیواری گلی دارد . فضای کوچکی هم به عنوان اتاق اذوقه در انتها دیده میشود که یک خمره گلی دست ساز در ان وجود دارد . شاید خمره جهت نگهداری اذوقه بوده باشد .

منبع :

کتاب اشنایی با میراث فرهنگی , هنرهای سنتی و صنایع دستی نوشته شده توسط ارژنگ ربیعی