حیات به نخستین بنای چندطبقه همدان برگشت/عمارت«جنانی» در فهرست ملی

تاریخ ما – گروه استان‌ها: اسفندماه ۹۶ و درحالی‌که به‌یک‌باره خبر آسفالت شدن بخشی از محوطه تاریخی هگمتانه به دلیل آنچه مسدود شدن راه عبور و مرور آهن‌فروشان از خیابان اکباتان به‌واسطه اجرای پروژه پیاده راه این مسیر عنوان می‌شد، سروصدا ایجاد کرد زمزمه‌هایی از تخریب عمارت جنانی در همدان نیز به گوش رسید.

همان ایام که توجه فعالان میراث فرهنگی، رسانه‌ها و خبرنگاران پس از تخریب ۳ خانه قدیمی در محوطه کبابیان همدان به هگمتانه و آنچه بر سرش آمده معطوف بود؛ فیلمی در فضای مجازی ردوبدل شد که وضعیت نامناسب عمارت «جنانی» در همدان را نشان می‌داد و همین موضوع سبب شد نگاه‌ها به سمت این عمارت برود.

پس‌ازاین اتفاق فعالان میراث فرهنگی، اصحاب رسانه و خبرنگاران با پرداختن به موضوع جلوگیری از تخریب یک بنای تاریخی با قدمت ۸۰ سال در همدان؛ خواستار توجه مسئولان به این موضوع شدند و تلاش برای ثبت این اثر در فهرست آثار ملی را راهی برای جلوگیری از تخریب آن دانستند.

عمارت «جنانی» که در خیابان شهدای همدان قرارگرفته بانام «مسافرخانه آبادان» یا «تبعیدگاه آیت‌الله مدنی» نیز شناخته می‌شود و طبق آنچه در کتاب‌ها آمده این بنا نخستین بنای ۳ طبقه در شهر همدان بوده است.

تلاش مجموعه فعالان میراث فرهنگی و اصحاب رسانه و فشار به مسئولان برای توجه به این بنا موجب شد میراث فرهنگی همدان درخواست‌های خود را برای به ثبت ملی رسیدن این اثر به مجموعه‌های مسئول ارائه دهد و پیگیری‌ها ادامه یابد.

«عمارت جنانی» در چند قدمی نابودی/ مالک تمایل به تخریب بنا دارد

این اتفاق در حالی رخ داد که امسال و اوایل فصل بهار بار دیگر خبرهایی مبنی بر تخریب عمدی بخشی از بنای عمارت جنانی در فضای مجازی ردوبدل شد که همین موضوع مطالبه گری مردم و فعالان میراث فرهنگی برای به نتیجه رسیدن ثبت ملی این اثر را قوت بخشید تا جایی که مکاتبات برای این مطالبه دوچندان شد.

درحالی‌که روزها سپری می‌شد و هر از چند گاهی یکی از رسانه‌ها به موضوع وضعیت نامعلوم این عمارت قدیمی می‌پرداخت آبان ماه امسال و در پی بارش بارانی که چندان قابل‌توجه نیز نبود ناودان‌های عمارت جنانی مسدود شدند و آب باران به‌جای هدایت به حیاط به زیربنا رفت و دیوار جنانی را تخریب کرد.

یک‌بار دیگر و با رخدادی متفاوت و ریزش بخشی از بنا مسئولان دست‌اندرکار گرد هم آمدند تا شاید با اتخاذ تصمیمی منطقی مانع تخریب این بنا که به‌نوعی شناسنامه خیابان شورین نیز به شمار می‌رود؛ شوند.

عمارت «جنانی» به‌صورت کامل بازسازی و به هتل سنتی تبدیل می‌شود

انتشار خبرهای پی‌درپی در خصوص وضعیت این بنا و لزوم مرمت آن قبل از ویرانی کامل مسئولان را وارد میدان کرد تا اینکه اوایل دی‌ماه امسال خبر برنامه‌ریزی برای مرمت بنا رسانه‌ای شد و معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان در این خصوص در گفتگو با خبرنگار تاریخ ما بابیان اینکه عمارت «جنانی» به‌صورت کامل بازسازی و به هتل سنتی تبدیل می‌شود عنوان کرد: در پی خواست اصحاب رسانه، مردم همدان و همچنین تصمیم شهرداری مبنی بر فروش یا مرمت بنا و دستور اکید دادستانی مبنی بر حفظ بنا؛ مالک مجبور به همکاری در حفظ بنا شد.

احمد ترابی بابیان اینکه در بازدید از بنا دستور پاک‌سازی خاکروبه‌ها و زدن شمع در بنا صادر شد، افزود: برای بازسازی این بنا مبلغ ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان اعتبار لازم است.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان بابیان اینکه مالک برای تبدیل بنا به هتل سنتی به صندوق احیا و سرمایه‌گذاری بناهای سنتی معرفی‌شده است، گفت: عمارت «جنانی» به‌عنوان اولین بنای چندطبقه همدان در بارندگی اخیر همدان در قسمت‌هایی دچار تخریب شد.

به‌هرحال همین‌که در اولین اقدام و پاسخ به مطالبه مردمی عمارت جنانی در خیابان شهدای همدان حفظ می‌شد و دستور مرمت آن صادرشده بود موجی از رضایت در مردم ایجاد شد و رسانه‌ها تلاش خود را مضاعف کردند تا با اعلام خواسته ثبت این اثر ملی عمارت جنانی را حفظ کنند.

پیگیری‌ها ادامه داشت تا اینکه عصر روز گذشته هشتم دی‌ماه در نامه‌ای از سوی مونسان مراتب ثبت «مسافرخانه آبادان» به استاندار همدان ابلاغ شد و معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث، صنایع‌دستی و گردشگری در نامه‌ای به استاندار همدان، مراتب ثبت اثر فرهنگی تاریخی «مسافرخانه آبادان» را به وی ابلاغ کرد.

در متن نامه علی‌اصغر مونسان معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خطاب به استاندار همدان آمده است:

در اجرای بند (ج) ماده‌واحده قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۴ مجلس شورای اسلامی و بند ششم ماده سوم قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۷ مجلس شورای اسلامی مبنی بر ثبت آثار ارزشمند منقول و غیرمنقول فرهنگی تاریخی کشور در فهرست آثار ملی و فهرست‌های ذی‌ربط، مراتب ثبت اثر فرهنگی تاریخی «مسافرخانه آبادان» واقع در استان همدان، شهرستان همدان، بخش مرکزی، شهر همدان، خیابان شهدا، پایین‌تر از کوچه آخوند، نبش بن‌بست جنانی که پس از طی تشریفات قانونی لازم به شماره ۳۲۱۲۰ مورخ ۱۳۹۷/۸/۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، ابلاغ می‌شود.

عمارت جنانی ثبت ملی شد

اثر مذکور تحت حفاظت و نظارت این سازمان است و هرگونه دخل و تصرف یا اقدام عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت آن شود برابر مواد ۵۵۸ لغایت ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات‌های اسلامی، تعزیرات و مجازات های بازدارنده، جرم محسوب می‌شود و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد و مرمت و بازسازی اثر صرفاً با تائید و نظارت این سازمان ممکن خواهد بود.

آنچه روایت شد بیانگر آن است که مدیران نباید از پیگیری مطالبات مردم توسط رسانه‌ها و از طریق پرسشگری آن‌ها دلخور شود چراکه اگر مطلبی عنوان می‌شود به‌طور حتم در راستای توسعه استان و قدمی برای رساندن همدان به جایگاه واقعی است.

اما در نگاهی به وضعیت خانه‌های تاریخی در همدان طبق آنچه رئیس حوزه هنری همدان عنوان کرده است بیشتر خانه‌های قدیمی همدان به سبک دوره قاجار و پهلوی و با توجه به اقلیم سرد و کوهستانی ساخته‌شده و تعداد زیادی از این خانه‌های سنتی در محله جولان همدان قرار دارد.

تاکنون در حوزه شناسایی و معرفی معماری خانه‌های شهر همدان مطالعه و پژوهش مدونی صورت نگرفته است سید باقر حسینی سیر بابیان اینکه در دانش‌نامه همدان، خانه‌های قدیمی ازنظر موقعیت، دوره ساخت، ویژگی‌های کالبدی، تزئینات و وضعیت فعلی بنا موردبررسی قرارگرفته است، عنوان کرد: همدان تاریخی چند هزارساله دارد و تاکنون در حوزه شناسایی و معرفی معماری خانه‌های این شهر مطالعه و پژوهش مدونی صورت نگرفته است.

وی بابیان اینکه خانه‌های ضرابی، پوستی زاده، تاج‌بخشیان، سماوات، نراقی، انتظام و خانه باغ نظری برخی از خانه‌های قدیمی همدان هستند، گفت: باید برای حفظ این بناها تلاش کرد.

پرواضح است که همدان به‌واسطه قدمت تاریخی مملو از اماکن تاریخی در هر گوشه‌ای و کناری است که این قدمت تاریخی در مرکز شهر بیشتر دیده می‌شود، به‌طوری‌که بافت سنتی و معماری اصیل ایرانی در مرکز شهر، بیش از هر جای دیگری جلوه‌گری می‌کند.

در استان همدان حدود ۱۰ تا ۱۵ خانه قدیمی دارای ارزش قابل‌توجه معماری و تزئینی وجود دارد که برخی حال‌وروز خوبی ندارد، اما برخی با ساماندهی و مرمت از سوی سازمان میراث فرهنگی به حیات خود ادامه می‌دهند که به نظر می‌رسد تلاش برای مرمت و حفظ تمامی خانه‌های قدیمی باید در برنامه قرار گیرد.