شمع‌گردانی؛ آئین هزارساله اردبیلی‌ها در سرسپردگی به علمدار کربلا
سایت «تاریخ ما» – گروه استان ها: امروز تاسوعا روز دلدادگی به حضرت سیدالشهدا(ع) و مویه‌های عاشقانه و نجوای قرن‌ها سرسپردگی به علمدار کربلا است، مردم اردبیل این روز را با آئین سنتی و هزارساله شمع‌گردانی روایت می‌کنند.
اردبیل به عنوان خاستگاه تشیع، در حالی عشق و عاشقی و وابستگی کامل خود را به خاندان اباعبدالله الحسین (ع) بویژه حضرت ابوالفضل العباس (ع) به اثبات رسانده که این دلدادگی در ماه محرم و با برگزاری آئین هایی که به این منطقه تعلق دارد، به اوج خود می رسد، آئین هایی که هزاران سال قدمت داشته و حکایت از هزاران سال سرسپردگی است.
اردبیل مملو از آئین هایی در شور و عشق حسینی و میراث‌دار فرهنگ عاشورایی است و مردم آن از گذشته تاکنون ارادتی خالصانه به سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و خاندان پاک سیدالشهدا دارند، به طوری که در طول تاریخ این شهر و منطقه به شهر حسینی شهرت داشته است.
آئین‌های اصیلی که در دنیا بی‌نظیر است
تمام این ارادت و سرسپردگی با برگزاری آئین هایی نمود پیدا می کند که صدها و هزاران سال قدمت داشته و از نسل ها به نسل های دیگر منتقل می شود، آئین هایی که مختص اردبیل و مردم این دیار بوده و یا از این منطقه به سایر کشور منتقل شده است.
مردم اردبیل به مانند سایر مناطق و فرهنگهای مختلف کشور، دارای آداب و رسوم و سنن خاصی در برگزاری مراسم عزاداری و سوگواری بوده، اما برخی از این مراسم از جمله طشت گذاری، شمع گردانی، برپایی دستجات محلات ششگانه و… نه تنها در کشور بلکه در سراسر دنیا بی نظیر و متعلق به منطقه اردبیل است و همیشه در بررسی آیینهای عاشورایی مورد مطالعه قرار گرفته است. چنانچه مراسم ماه محرم در اردبیل را سرشار از نشانه ها و نمادها کرده است.
شمع گردانی یکی از این آیین ها است که در اردبیل تجلی و به نمادی از عشق و ارادت مبدل شده است. آئینی برای نشان دادن عشق و ارادت به علمدار کربلا، امروز عاشقان ابالفضل به روز موعود رسیده اند.
عزاداری در اردبیل سرشار از نشانه‌ها و نمادها
یکی از پژوهشگران تاریخی و دینی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» بیان داشت: در روز تاسوعا دستجات عزاداری اقدام به شمع گردانی می کنند که با برگزاری این مراسم سنتی، عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت در این روز به نقطه اوج خود می رسد.
بیوک جامعی اضافه کرد: در این آئین که از ظهر تاسوعا در شهرها و نقاط مختلف استان اردبیل آغاز شده و تا غروب ادامه می یابد، عزاداران با دسته‌های شمع به مساجد مختلف محلات رفته و با روشن کردن شمع که در حقیقت نذری آنها محسوب می‌شود، عشق و ارادت خود را به حضرت ابوالفضل (ع) نشان می‌دهند.
وی با بیان اینکه این آئین سنتی بیش از هزار سال در اردبیل قدمت دارد، افزود: این مراسم در زبان ترکی و محلی به نام «شمع پایلاما» معروف بوده و عزاداران حسینی بعد از هشت روز عزاداری در مساجد و خیابان ها و محلات اردبیل در روزی که منتسب به علمدار رشید کربلا، حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است اقدام به روشن کردن شمع می‌کنند و در سوگ آن علمدار رشید بر سر و سینه می‌زنند.
این پژوهشگر دینی اوج عزاداری مردم اردبیل را در روز تاسوعا و عاشورا عنوان کرد و بیان داست: در تاسوعای حسینی همه دسته‌های عزاداری شامل محلات ششگانه، شعبات آن و مردم عزادار به خیابان می آیند و ضمن عزاداری و برگزاری اجتماع بزرگ تاسوعایی، آیین شمع‌گردانی را نیز با شکوه خاص و هرچه تمام تر برگزار می کنند.
روشن کردن ۴۱ شمع در ۴۱ مسجد اردبیل
وی در تشریح برگزاری این مراسم در اردبیل تصریح کرد: آیین شمع گردانی در روز تاسوعا تا اذان مغرب ادامه می‌یابد و عزاداران گاه به صورت گروهی و گاه در قالب دسته های عزاداری و اغلب نیز با پای پیاده به ۴۱ مسجد قدیمی شهر اردبیل رفته و با نیتی خالص و با هدف برآورده شدن حاجاتشان شمع را روشن و برای شهدای کربلا نیز فاتحه و صلوات می خوانند.
جامعی ادامه داد: این مراسم نه تنها در اردبیل بلکه سایر شهرها و امامزاده‌ها با حضور دسته‌ها و گروه‌های عزاداری با حال و هوای خاص بویژه در شکل و محتوای باشکوه برگزار می شود و نظیر آن را می توان در امامزاده سلیمان فخرآباد مشگین شهر، سید دانیال خلخال، مسجد غریب بیله سوار و دیگر اماکن مذهبی و مورد احترام مردم استان مشاهده کرد.
آیین شمع گردانی مختص گروه یا سنین خاصی نیست چنانچه برگزاری این آئین در بین جوانان و نوجوانان و بویژه بانوان از حال و هوای خاص برخوردار است، بطوریکه بانوان در حالی که چادر و لباس سیاه بر تن کرده‌اند در سقاخانه ابوالفضل العباس (ع) اردبیل جمع شده و ضمن سر دادن ندای عزاداری به شکل خاص با روشن کردن شمع و گره زدن تکه‌پارچه‌هایی خواستار برآورده شدن حاجات خود و خانواده می شوند.
آسیب شناسی آیینهای محرم برای احیا و پویایی سنت‌های اصیل
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» آسیب شناسی آیین های ماه محرم در راستای احیا و رشد و پویایی برخی سنت ها اصیل را ضروری برشمرد و تاکید کرد که باید آیینهای عزاداری اصیل در اردبیل احیاء شود.
حجت الاسلام مهدی ستوده با بیان اینکه باید توجه ویژه ای به احیا و توسعه آیین ها و فرهنگ های غنی اردبیل اعمال شود، یادآور شد: بی شک این مهم اهداف قیام سید و سالار شهیدان امام حسین (ع) و فلسفه عاشورا با بیش از پیش بازگو خواهد کرد.
وی شمع گردانی را جزو آئین های کهن منطقه برشمرد و متذکر شد: این آئین ها نشانگر دلدادگی و ارادت مردم استان اردبیل به علمدار کربلا بوده و هرساله با شکوه خاص برگار می شود.
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان همچنین با اشاره به گسترش بیش از پیش فرهنگ عاشورایی در جامعه بیان داشت: امروز این فرهنگ ناب در نسل جوان نمود عینی پیدا کرده چراکه امام حسین (ع) و مکتب عاشورا بهترین سرمایه برای هدایت نسل جوان و مهمترین سپری است که می تواند جامعه را از آسیب ها و معضلات محافظت کند.
وی افزود: حضور خالصانه این جوانان در واقعه عاشورا، درس بزرگی برای جوانان عصر حاضر است تا با تاسی از جوانان عاشورا و بنی هاشم، برای احیای اسلام و ترویج ارزش های دینی در جامعه تلاش کنند.
توسعه آئین هزار ساله اردبیل به سایر مناطق کشور
شمع گردانی آیینی مختص اردبیل است و از سال های گذشته تاکنون همه ساله با شکوه خاصی برگزار می شود، اما این آئین طی سال های اخیر در استان های دیگر کشور بویژه استان های شمالغرب و همجوار اردبیل رواج یافته و مردم این مناطق نیز آئین شمع گردانی را به عنوان آئینی برای عرض ارادت به خاندان سیدالشهدا (ع) برگزار می کنند.
آئین شمع گردانی فرصتی است که هر سال مردم این استان برای اثبات دلدادگی و محبت خود به حضرت سیدالشهدا (ع) بویژه علمدار کربلا که روز تاسوعا منتسب به اوست، عشق خود را با شوری معنوی در مساجد مویه می کنند .
تازه ترین اخبار میراث فرهنگی ایران و جهان را در تاریخ ما دنبال کنید.
برچیده از سایت مهر