یخچال و تاریخچه اختراع و پیشرفت آن

 یکی از اثر گذارترین اختراعات انسان در زندگی بشر عصر حاضر یخچال است. نگهداری طولانی مدت مواد غذایی از دیرباز آرزوی انسان بوده و به منظور انجام این کار از روش های متفاوتی مانند دفن کردن، خشک کردن، نمک سود کردن و … بهره برده است. تا زمانیکه اولین یخچال برقی توسط جان کوری اختراع گردید. امروزه این وسیه کاربردی در انواع و اشکال مختلف صنعتی، فریزر، سردخانه و دستگاه های برودتی موجود است. هدف از این مقاله آشنایی شما با تاریخچه ساخت یخچال است چرا که این اختراع، دگرگونی شگرفی در زیست مردم جهان ایجاد کرد.

صنعت لوازم خانگی دنیای بزرگی دارد که اگر به گذشته آن برگردید اتفاقات جذابی در آن پیدا خواهید کرد. اطلاع از تاریخچه لوازم خانگی در نوع خود جالب توجه است اما اگر به عنوان یک مخاطب ایرانی نیز در حال خواندن این مطلب هستید، پیشنهاد می کنیم سری هم به تاریخچه لوازم خانگی ایران بزنید.

روش های نگهداری مواد غذایی در گذشته

پیش از آنکه از تاریخچه ساخت یخچال برایتان بنویسیم جالب است بدانید که قبل از اختراع خنک کننده های مکانیکی مردم برای خنک نگه داشتن و جلوگیری از فاسد شدن مواد غذایی از برف و یخ استفاده می کردند.

این برف و یخ یا در محل سکونت آن ها وجود داشت و یا برای تهیه ی آن به قله ی کوه ها می رفتند. پس از تهیه ی  برف و یخ سوراخ هایی تحت عنوان سرداب در زمین حفر کرده و در قسمت زیرین این سوراخ ها چوب، کاه یا پوشال می ریختند سپس با برف و یخ آن ها را پر می کردند.

برخی از مردم نیز از چاه ها، چشمه ها و غارهای زیر زمینی به منظور نگهداری از مواد غذایی استفاده می کردند. به عنوان مثال به منظور جلوگیری از فاسد شدن پنیر آن را در ظروف سفالی و محفظه هایی سربسته قرار داده و داخل چشمه زیر سایه می گذاشتند. استفاده از این روش باعث کاهش سرعت فاسد شدن مواد غذایی میشد. به منظور نگهداری آب یخ در تابستان نیز از آب انبار و یخدان استفاده می کردند.

یخچال چیست؟

دستگاهی متشکل از یک سرد کننده، یک عایق حرارتی و سازوکاری به منظور انتقال گرما از فضای داخلی به محفظه ی بیرونی است. یخچال در یک فضای بسته گرمای مواد غذایی را گرفته و دمای آن ها را کاهش می دهد. این کار توسط تبخیر مایع انجام شده و درنهایت گرما توسط یخچال جذب می شود. سرد کننده ی مورد استفاده در یخچال در دمایی بسیار پایین بخار شده و دمای فضای داخلی را به دمای انجماد می رساند.

کار یخچال براساس یک اصل فیزیکی است. مایعی که به روش تراکم سریع تبخیر می شود، بخار به راحتی منبسط شده و نیازمند انرژی جنبشی است. این نیاز به انرژی جنبشی، از فضای اطراف تأمین می شود. در نتیجه مواد غذایی موجود در این فضا گرمای خود را از دست داده و سرد خواهند شد. اساس کار یخچال های امروزی سرمایشی است که با استفاده از انبساط سریع گازها ایجاد می شود.

کاربرد یخچال

به منظور خنک نگه داشتن مواد فاسد شدنی از جمله مواد غذایی، داروها و … از یخچال استفاده می شود.

تاریخچه یخچال در ایران

تا اینجای مطلب هرچه خواندید از تاریخچه ساخت یخچال بود اما باید بدانید که این محصول دوست داشتنی چطور به ایران وارد شد. ۱۷۰۰ سال پیش از میلاد پادشاهی ایرانی دستور ساخت نخستین یخچال عمومی را داد. این یخچال یک بنای معماری متشکل از یک استخر، دیواری بلند به نام حصار در ضلع جنوبی و مخزنی گنبدی شکل به نام خزانه بود.

حصار به گونه ای ساخته میشد که در فصول سرد سال یعنی موعد یخسازی تمام روز بر روی استخر سایه می افکند و از گرم شدن آب یخزده ی استخر جلوگیری می کرد. سپس یخ تشکیل شده در استخر یخچال را شکسته و در انبار ذخیره می کردند. این یخ های ذخیره شده در فصول گرم سال مورد استفاده قرار می گرفتند. این یخ ها تا فصل سرمای بعدی دوام می آوردند. یخچال سازی در ایران بر دو اصل عایق بندی هوشمندانه و سازگاری با طبیعت استوار بود.

تاریخچه یخچال

ابن سینا دانشمند ایرانی در قرن یازدهم میلادی موفق به اختراع مبرد شد. از مبرد به منظور چگالش پیوند بخارهای آروماتیک استفاده می شود. ابن سینا مبرد را برای تقطیر بخار مورد استفاده قرار داد. پس از آن در سال ۱۷۴۸ اولین یخچال مصنوعی توسط ویلیام کولین در دانشگاه گلاسگو معرفی شد.

این اختراع هیچ گاه به استفاده ی عملی نرسید. روند تکاملی یخچال ها عبارت است از: یخچال های طبیعی، یخچال های دست ساز زیرزمینی، یخچال های نفتی، یخچال های گازی و درنهایت یخچال های الکتریکی امروزی.

طرح اولیه

اولیور اوانز در سال ۱۸۰۵ میلادی نخستین یخچال را اختراع کرد بنابراین مخترع یخچال الیور اوانز است. در سال ۱۸۳۴ جاکوب پرکینز نخستین یخچال مورد استفاده را با استفاده از چرخه تراکم گاز اتر را اختراع کرد.

یخچال های امروزی در واقع نمونه های پیشرفته و تکامل یافته ی اختراع دکتر جان کوری هستند. در سال ۱۸۴۱ میلادی نخستین یخساز مکانیکی توسط دکتر جان کوری ابداع و تولید شد.

نخستین بستنی ساز در آمریکا در سال های ۱۸۵۰ تا ۱۸۵۱ به عنوان اختراع ثبت شد. دستگاه های سرد کننده مبتنی بر بخار متراکم توسط یک مخترع استرالیایی در سال ۱۸۵۷ وارد بازار شدند. سپس مخترعی فرانسوی در سال ۱۸۵۹ با استفاده از گاز آمونیاک دارای خاصیت انبساط سریع یخچالی پیچیده تر ابداع و روانه ی بازار کرد.

در سال ۱۸۷۶ کارل ونلیندن مهندس آلمانی توانست فرآیند مایع کردن گاز یخچال که بخش اصلی فناوری به کار رفته در یخچال ها می باشد را به نام خود ثبت کند. سپس در سال ۱۸۹۲ میلادی یک دانشجوی سوئدی توانست یخچال های جذبی را اختراع کند. اختراع او یک موفقیت جهانی بود که توسط شرکت الکترولوس به تولید انبوه رسیده و به بازار عرضه شد.

یخچال های مورد استفاده در سال های ۱۸۰۰ تا ۱۹۲۹ میلادی از گازهای خطرناک و سمی متیل کلرید، آمونیاک و دی اکسید گوگرد به عنوان مایع خنک کننده استفاده می کردند. در سال ۱۹۲۰ نشست متیل کلرید چند حادثه ی مهلک به بار آورد به همین دلیل سه شرکت آمریکایی شروع به تحقیقاتی مشترک برای یافتن روشی کم خطرتر به منظور سرد کردن مواد غذایی کردند.

تحقیقات و تلاش های آن ها منجر به تولید گاز فرئون دار شد. در مدت کوتاهی این یخچال ها تبدیل به یکی از اعضای اصلی آشپزخانه ها شدند اما چندین سال بعد دریافتند که کلروفلوروکربن ها لایه ی اوزون را دچار مشکل می کنند.

نخستین تولید کننده

یکی از نکات مهمی که باید در خصوص تاریخچه ساخت یخچال بدانید این است که نخستین تولید این محصول چه زمانی و توسط چه شخصی انجام شد. مخترعی فرانسوی بین سال های ۱۹۰۵ تا ۱۹۰۸ میلادی یخچال های خانگی را با فرآیندی تحت عنوان سولفور دی اکسی اختراع کرده و موفق به ثبت آن شد. این یخچال توسط کمپانی جنرال الکتریک ایتالیا ایندیانا تولید و عرضه شد. در سال ۱۹۱۱ نخستین یخچال تولیدی این کمپانی در آمرکیا فروخته شد. این یخچال با قیمت ۱۰۰۰ دلار در ۱۱۸ سال پیش جزو کالاهای فوق العاده لوکس بود زیرا در آن زمان آخرین مدل خودرو آمریکایی ۵۰۰ دلار قیمت داشت.

نخستین کارخانه یخچال سازی جهان جنرال الکتریک بود اما این کمپانی در سال ۱۹۱۵ موفق به تولید فقط یک دستگاه یخچال شد. در سال ۱۹۱۶ کارخانه های کلویناتور و سرول دو دستگاه یخچال تولید و عرضه کردند و سپس در سال ۱۹۲۰ تعداد یخچال ها در آمریکا به ۲۰۰ عدد رسید.

ورود یخچال به ایران

۴۵ سال پس از تولید نخستین یخچال در جهان یعنی سال ۱۹۶۰ میلادی مصادف با ۱۳۳۹ شمسی نخستین یخچال توسط وزارت صنایع ایران وارد کشورمان شد. راه اندازی نخستین خط تولید یخچال درایران در سال ۱۳۴۳ انجام شد یعنی ۴ سال پس از ورود نخستین یخچال به کشورمان.

نخستین کارخانه ایران

کارخانه فیلور با نامی ترکیبی از دو کمپانی فیلکوی آمریکا و هوور انگلیس توانست نخستین یخچال های برقی را با استفاده از مونتاژ قطعات وارد بازار ایران کند. پس از آن کارخانه های متعدد لوازم خانگی خط تولید یخچال را راه اندازی کردند. در حال حاضر بیش از ۲۵۰ واحد صنعتی در زمینه ی تولید یخچال و فریزر در ایران فعالیت دارند.