شکست سیاست‌های ساماندهی کودکان کار در همدان/تعداد افزایش یافت
سایت «تاریخ ما» – گروه استان‌ها: صبح وقتی هنوز بسیاری از هم سن و سالانش در خواب هستند به همراه برادر خود راهی محل تجمع کارگران فصلی همدان می‌شود تا زودتر از بقیه به آن مکان برسد و از خودروهایی که برای جذب کارگران به محل تردد می‌کنند؛ جا نماند.
در بین راه و درحالی‌که به‌سرعت قدم برمی‌دارد تا به اتوبوس‌های اولین خیابان نزدیک منزل برسد بارها چشمانش را باز و بسته می‌کند تا خستگی چشم‌هایی که تنها چند ساعت مجال استراحت داشته‌اند؛ رفع شود.
حمید پسری ۹ ساله است که همراه برادر ۱۶ ساله خود از یکی از مناطق حاشیه شهر همدان برای آنچه به قول خودش کسب روزی است راهی خیابان و پس‌ازآن محل کاری که هنوز نمی‌داند امروز کجای همدان به نامش رقم خورده، شده است.
در کمتر از ۲۰ دقیقه با اتوبوسی به مقصد میدان امام(ره) همدان به ابتدای خیابان شهدا رفته و پس‌ازآن با طی مسافتی که از محوطه سر گذر این شهر عبور می‌کند به محل تجمع کارگران فصلی می‌رسند.
احمد در آنجا منتظر حمید و برادرش است تا به‌اتفاق این دو امروز را دریکی از باغ‌های حیدره شهر همدان و برای نصب سایبان یکی از باغ ویلاهای این منطقه سپری کنند؛ کاری که به گفته خودشان تا ساعت ۵ یا ۶ بعدازظهر برای هر یک از آن‌ها ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان درآمد به همراه خواهد داشت.
دقایقی با حمید پسری که جثه‌اش بیشتر از سنش نشان می‌دهد هم‌کلام می‌شوم و در مورد کار و نحوه گذران ایام تابستان با او به گفتگو می‌نشینم.
من از وقتی هنوز به مدرسه نمی‌رفتم به همراه برادرم در محل کار او حاضر می‌شدم و رفته‌رفته خودم هم کار را یاد گرفتم حمید که کلاه آفتاب‌گیر سورمه‌ای رنگی به سر داشت مرا به زیر سایبان هدایت کرد و بابیان اینکه اینجا صورتت می‌سوزد و بهتر است زیر سایبان بایستی؛ ادامه داد: من از وقتی هنوز به مدرسه نمی‌رفتم به همراه برادرم در محل کار او حاضر می‌شدم و رفته‌رفته خودم هم کار را یاد گرفتم.
حمید بابیان اینکه کار ما سخت است اما عصر که دستمزد کارم را می‌گیرم تمام سختی‌ها را فراموش می‌کنم، گفت: قبل از ایام تابستان و گرم شدن هوا و در ساعت‌های بعد از مدرسه کارم حضور در زمین‌های کشاورزی برای کشت محصولات بود و بیشتر کارهای سبکی به من سپرده می‌شد.
وی با اشاره به اینکه امروز که قرار است به باغی در حیدره برویم احساس می‌کنم گرمای هوا برایم آزاردهنده خواهد بود، گفت: ما در آن باغ بر روی پشت‌بام خانه مستقر می‌شویم و تمام ساعات روز را تا پایان کار نصب سایبان باید زیر نور آفتاب سپری کنیم.
کمک دست برادرم هستم تا کارها زودتر به پایان برسد
حمید بابیان اینکه البته من کارهای سخت انجام نمی‌دهم و بیشتر کمک دست برادرم هستم تا کارها زودتر به پایان برسد، گفت: گاهی برخی افرادی که به‌عنوان صاحب‌کار ما را برای انجام پروژه‌ها با خود می‌برند ناهار را میهمان آنان می‌شویم که لذت این ساعات هم برای من بسیار است چراکه برخی از آن‌ها از ما در حد یک میهمان پذیرایی می‌کنند.
وی در پاسخ به سؤالم که چرا اصلاً سرکار می‌روی؛ عنوان کرد: به پولش احتیاج داریم و من شرایطم نسبت به خیلی از هم سن و سال‌هایم در محل زندگی‌مان بهتر است چراکه لااقل من درس می‌خوانم و فقط در ایام تابستان و تعطیلی‌ها سرکار می‌روم و از این لحاظ راضی هم هستم اما خیلی از دوستانم مدرسه هم نمی‌روند.
دوست ندارم اوقاتم را بیهوده سپری کنم
حمید بابیان اینکه بالاخره زندگی را باید گذراند و من فرزند چهارم خانواده‌ام هستم و پس از من نیز دو خواهر کوچک‌تر هستند، گفت: کار کردن برای مرد عیب نیست و دوست ندارم اوقاتم را بیهوده سپری کنم و از اینکه با برادرم همراه می‌شوم راضی هستم.
حین صحبت‌هایمان اکبر باعجله حمید را صدا زد و درحالی‌که چندین بار عنوان می‌کرد حمید بدو مهندس آمد الآن دیر می‌شود، مکالمه‌هایم را ناتمام گذاشت و حمید هم با یک لبخند و درحالی‌که کلاه‌خود را بر سر می‌گذاشت از من خداحافظی کرد و رفت.
آنچه عنوان شد داستان زندگی کودکانی است که زود بزرگ می‌شوند و با قدم گذاشتن در میدان کسب‌وکار کمک‌خرج خانواده خود می‌شوند و این‌ها همانانی هستند که عنوان کودکان کار را یدک می‌کشند.
برخی کودکان با حضور در چهارراه‌ها و بلوارهای همدان به فروش اجناسی ازجمله آدامس، گل و یا تزیینات داخلی خودرو می‌پردازند که نه‌تنها جلوه خوبی برای شهر ندارد بلکه خطرات بسیاری این کودکان را تهدید می‌کند البته این چهره خوشایندی از کودکان کار در استان همدان است چراکه برخی کودکان با حضور در چهارراه‌ها و بلوارهای همدان به فروش اجناسی ازجمله آدامس، گل و یا تزیینات داخلی خودرو می‌پردازند که نه‌تنها جلوه خوبی برای شهر ندارد بلکه خطرات بسیاری این کودکان را تهدید می‌کند.
در مسیر برگشت به محل کارم به‌طور اتفاقی دو نفر از همین کودکان را دریکی از میدان‌ها اصلی شهر دیدم اما نمی‌دانم به چه علتی حاضر به گفتگو نشدند.
هر جور که نگاهشان می‌کردم کودک بودند؛ کودکانی با دستان کوچک که هیچ پناهی ندارند و بی‌سرپرستی، بد سرپرستی یا هزار مصیبت دیگر باعث شده تا به‌جای بازی کودکانه، روزهای زندگی خود را با آدامس‌فروشی پر کنند؛ کاری که البته کم مخاطره هم نیست چراکه هزاران خطر این کودکان را تهدید می‌کند.
این موارد به‌وضوح گواه آن است که موضوع کودکان کار در همدان همچنان وجود دارد و اینکه عنوان می‌شود تلاش برای ریشه‌کنی آن ادامه دارد کمی با واقعیت همخوانی ندارد چراکه افزایش آمار کودکان کار در استان همدان چیزی خلاف آنچه عنوان‌شده؛ است.
فقر و تنگدستی، عوامل فرهنگی، بیکاری یا اعتیاد والدین کودکان را روانه کارکرده است کارشناس امور اجتماعی استان همدان در همین خصوص در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» عنوان کرد: فقر و تنگدستی، عوامل فرهنگی، بیکاری یا اعتیاد والدین، بی‌تفاوتی نسبت به اشتغال کودکان و عادی شدن کار کودکان در جامعه، طلاق و عواملی ازاین‌دست کودکان را روانه کارکرده است.
مریم معتمد بابیان اینکه برای حل معضل کودکان کار و کودکان خیابانی باید تدابیری اندیشیده شود، گفت: بهزیستی برای ساماندهی کودکان کار اقداماتی انجام داده اما باید سایر بخش‌ها نیز در این زمینه همراه باشند.
وی بابیان اینکه کودکان کار خیابانی به‌عنوان مسئله اجتماعی و جهانی از معضلات شایع کلان‌شهرها در جوامع توسعه‌یافته و نیز درحال‌توسعه هستند، گفت: این پدیده به‌عنوان یک آسیب توجه صاحب‌نظران اجتماعی را به خود جلب کرده اما باید برای رفع جدی ان برنامه داشت.
فقر تنها علت کار کودک نیست
معتمد با تأکید بر اینکه کار کودک تا حد زیادی از نشانه‌های فقر است اما فقر تنها علت کار کودک نیست، گفت: بهره‌کشی از نیروی کار کودک، ریشه در عوامل مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارد به‌نحوی‌که فقر اقتصادی، بیکاری والدین، اعتیاد و طلاق و شکاف طبقاتی از مهم‌ترین عوامل افزایش کودکان کار در یک جامعه به شمار می‌رود.
وی بابیان اینکه کودکان کاری که به‌منظور کسب درآمد به فعالیت‌های تولیدی، خدماتی یا مشاغل کاذب روی می‌آورند، از بسیاری از حقوق اولیه انسانی، حق آموزش و تحصیل بازمی‌مانند، گفت: سلامت جسمی و روانی این کودکان به‌شدت در معرض انواع آسیب‌ها و خشونت‌ها قرار می‌گیرد و شاید در آینده با افسردگی، سوءتغذیه و انواع بیماری‌های روحی و جسمی مواجه می‌شوند.
اما در همین خصوص معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان در گفتگو با خبرنگار «تاریخ ما» افزایش شمار کودکان کار در استان همدان را وابسته به دو عامل برشمرد و گفت: برخی از کودکان کار استان همدان مهاجران استان‌های دیگر به این منطقه هستند که کودکان کرمانشاه، کردستان و اهواز ازجمله آن‌ها هستند.
جمشید شیران بابیان اینکه این قشر از کودکان کار توسط مرکز اورژانس اجتماعی شناسایی می‌شوند، گفت: یک مرکز آموزشی حمایتی کودک و خانواده در شهر همدان فعال است که وظیفه رایزنی با استان‌های هم‌جوار را بر عهده دارد تا وضعیت کودکان کار مهاجری که به همدان واردشده‌اند را سامان دهد.
اعتقاد مردم همدان این است که فرزندان باید در ایام تابستان کار کنند وی یکی دیگر از عوامل وجود کودکان کار در استان همدان را اعتقاد اشتباه مردم همدان برشمرد و بابیان اینکه اعتقاد مردم همدان این است که فرزندان باید در ایام تابستان کار کنند، گفت: متأسفانه این امر یک مشکل فرهنگی است و باید برای رفع این موضوع کارکرد.
معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان بابیان اینکه این دو عامل باعث شده طی یک ماه آخر فصل بهار و ۳ ماه فصل تابستان تعداد کودکان کار در همدان افزایش یابد، گفت: طی ۳ ماه نخست سال جاری ۳۳ کودک کار در استان همدان شناسایی‌شده بود که اکنون طبق آخرین آمار شمار کودکان کار در این استان به ۴۰ نفر رسیده است.
شیران بابیان اینکه ساماندهی این کودکان در مرکز آموزشی حمایتی کودک و خانواده در حال انجام است، گفت: کودکان کار در رنج سنی ۵ تا ۱۷ سال تعریف می‌شوند.
شناسایی ۴ کودک کار دختر در همدان
وی بابیان اینکه از مجموع کودکان کار شناسایی‌شده در استان همدان ۴ کودک دختر هستند، گفت: مرکز آموزشی حمایتی کودک و خانواده در شهر همدان از وجود یک مددکار اجتماعی حرفه‌ای و یک کارشناس روان‌شناسی ارشد بالینی بهره‌منداست که معمولاً شناسایی کودکان کار توسط این دو نفر انجام می‌شود.
شیران بابیان اینکه روند کار به این صورت است که این افراد به محل‌هایی که بیشتر احتمال حضور کودکان کار وجود دارد، مراجعه می‌کنند، گفت: پس از ایجاد ارتباط بین کودک و این گروه، آن‌ها به مرکز آموزشی حمایتی کودک و خانواده دعوت می‌شوند و یکسری خدمات تخصصی به کودک و خانواده ارائه می‌شود.
خطرات سوءاستفاده جنسی یا اعتیاد و حمل مواد مخدر آسیب‌هایی جدی است که نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت وی بابیان اینکه در گفتگو با خانواده‌ها خطراتی که کودکان را تهدید می‌کند، گوشزد خواهد شد، گفت: خطرات سوءاستفاده جنسی یا اعتیاد و حمل مواد مخدر آسیب‌هایی جدی است که نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت.
معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان با تأکید بر اینکه خانواده‌ها و به‌خصوص مادران در دوره‌های آموزشی شرکت می‌کنند تا در جریان آسیب‌های ممکن قرار گیرند، گفت: برنامه‌ها به نحوی پیش می‌رود که در ایام تابستان برای این کودکان برنامه‌های هنری و ورزشی فنی و حرفه‌ای برگزار شود.
وی بابیان اینکه متأسفانه برخی خانواده‌ها هم وجود دارند که فرزند خود را برای کسب درآمد راهی کار می‌کنند، گفت: خانواده‌هایی در همدان وجود دارند که به‌عنوان نمونه پدر دچار اعتیاد است و به‌ناچار کودک مجبور به تأمین مخارج آن خانواده خواهد بود.
شیران بابیان اینکه موردهایی پیش‌آمده که تا ۳ بار کودک ساماندهی شده اما بازهم او را در سطح خیابان‌ها و در حال کار می‌بینیم، گفت: در خصوص این قشر از کودکان با دادستان همدان وارد مذاکره شده‌ایم تا برخورد لازم با خانواده صورت بگیرد.
تسهیلاتی در قالب وام‌های بدون بهره در اختیار خانواده قرار می‌گیرد
معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان بابیان اینکه برخی از کودکان کار نیز در تأمین معاش خانواده کمک‌حال پدر هستند، گفت: در این خصوص و زمانی که به‌عنوان نمونه پدر کودک بیکار است از طریق مشارکت‌های مردمی تسهیلاتی در قالب وام‌های بدون بهره در اختیار این خانواده قرار می‌گیرد و گاهی در صورت ضرورت دریافت آموزش‌های فنی و حرفه‌ای این بستر نیز برای آن‌ها فراهم می‌شود.
شیران بابیان اینکه مناطق حاشیه شهر همدان بیشتر تمایل دارند که کودکشان از همان دوران سرکار حاضر شوند، گفت: باید برای حل مشکل فرهنگی در همدان تلاش کرد.
با توجه به آنچه گفته شد حمایت از کودکان کار به‌عنوان قشری آسیب‌پذیر امری ضروری است هرچند که فعالیت‌ها و تلاش‌های بسیاری برای ساماندهی کودکان کار در شهر صورت گرفته اما آنچه مسلم است تمام انواع کار کودک باید ریشه‌کن شود چراکه کار کودک نه‌تنها بنیان طبیعی و حقوقی انسانی را پایمال می‌کند بلکه تهدیدی جدی برای آینده اجتماعی و رشد و پیشرفت اقتصادی محسوب می‌شود.