شهر سراب‌های زلال در تکاپوی نوروز/نهاوند گردشگران را فرا می‌خواند
سایت «تاریخ ما» – گروه استان‌ها: نهاوند از شهرستان‌های مهم تاریخی استان همدان به شمار می‌آید و نظریه‌های مختلفی از پیشینه تاریخی این منطقه باستانی باقی مانده به طوری که برخی مورخان نهاوند را محل پهلو گرفتن کشتی نوح می‌دانند و به استناد تحقیقات باستان‌شناسان در تپه گیان نهاوند، از ۵ هزار سال پیش از میلاد مسیح تا هزاره اول قبل از میلاد قومی در این منطقه زندگی می کرده که تمدنی شبیه تمدن بین النهرین داشته و بعدها به دست اقوام دیگر از بین رفته‌اند.
شهرستان نهاوند از شمال به شهرستان تویسرکان، از شمال غربی به شهرستان کنگاور در استان کرمانشاه، از شرق به بخش سامن در شهرستان ملایر، از جنوب به شهرستان سلسله و دلفان در استان لرستان و از غرب به شهرستان کرمانشاه محدود می‌شود.
نهاوند از نواحی ممتاز استان همدان به شمار می‌رود
نهاوند به علت دارا بودن موقعیت جغرافیایی ویژه، آب فراوان و خاک مستعد از نواحی ممتاز استان همدان به شمار می‌رود و از مکان‌های دیدنی و تاریخی متعددی برخوردار است.
سراب گاماسیاب، سراب ملوسان، سراب فارسبان، سراب کنگاور، کهنه جنگل و سراب گیان، خرابه‌های قلعه سرسام گبری، کتیبه و ستون‌های معبد لائودیسه، تپه باستانی گیان، حمام حاج آقا تراب، مسجد جامع نهاوند، مقبره شیخ ابوالعباس نهاوندی، مقبره نعمان‌ابن مقرن، شاه‌زاده محمد وعلی، تالاب وسج، تالاب (آب‌بند) رودباری و بوستان جنگلی ابوذر از جمله مکان‌های دیدنی و تاریخی این شهرستان به شمار می‌آیند.
شهر نهاوند مقارن انقراض هخامنشیان در حمله اسکندر مورد تاخت و تاز قرار گرفت ولی بنا به تحقیق آنوبانینی به کمک دژ و باروهای محکم در امان ماند.
یزگرد سوم دژ محکمی در نهاوند بنا کرد
سلوکیان نیز به این شهر حمله کردند و پس از فتح آن مدتی در آنجا اقامت داشتند اما در دوره فرمانروایی اشکانیان اوضاع شهر نهاوند به درستی معلوم نیست ولی در دوره ساسانیان، یزگرد سوم دژ محکمی در آن بنا کرد که تابستان‌ها را در آن به سر می‌برد.
در این زمان نهاوند از نظر سوق‌الجیشی یکی از نقاط مهم محسوب می‌شد و در حمله اعراب به ایران، سپاهیان عرب با مقاومت سپاهیان ایران در نهاوند روبرو شدند.
در زمان ملک‌شاه سلجوقی، خواجه نظام‌الملک که برای بازدید از نظامیه بغداد راهی این شهر بود، بین راه به دست یکی از فداییان اسماعیلیه به قتل رسیده که از این رو گفته می‌شود که مقبره او در شهر نهاوند است.
در دوره قاجار، ناصرالدین شاه ضمن بازدید از این شهر دستور داد تا قلعه نهاوند را که اثری تاریخی محسوب می‌شد، خراب و ویران کنند و بدین ترتیب، یافته‌های باستان شناختی و منابع مکتوب و موجود تاریخی، حاکی از کهن سالی این خطه از سرزمین ایران و جلوه‌ای ماندگار از تاریخ پرفراز و نشیب آن است.
گذشته از آثار تاریخی، شهرستان نهاوند در استان همدان یکی از مناطق مملو از جاذبه‌های طبیعی است که نظر مسافران را به خود جلب کرده است.
نهاوند سرچشمه اصلی بزرگترین رود کشور یعنی کرخه است
موقعیت ویژه جغرافیایی نهاوند به لحاظ آب و هوا و کوه‌های مرتفع باعث بارش‌های نسبتاً مناسبی در سطح شهرستان شده به گونه‌ای که این شهرستان به عنوان سرچشمه اصلی بزرگترین رود کشور یعنی کرخه است و به واسطه آب فراوان به شهر سراب‌ها معروف شده است.
باغ‌های نهاوند علاوه بر اینکه همواره موجب انس و الفت شهروندان با طبیعت بوده‌اند برای افراد غیر بومی نیز زیباترین جاذبه‌ها را داشته‌اند و این گستره سبز از حاشیه شهر تا ورای رودخانه گاماسیاب امتداد دارد.
نهاوند با داشتن ۲۶۴ دهنه سراب، چشمه و رشته قنات به شهر سراب‌ها معروف است و از این نظر بسیار غنی بوده و جایگاه نخست را در استان همدان داراست.
سراب گاماسیاب، سراب نیلوفر، سراب گیان، سراب فارسبان، سراب باروداب و سراب ملوسان با حیات وحش منحصر به فردش معروف ترین سراب‌های نهاوند هستند که هر کدام می‌تواند نمادی زیبا برای معرفی غنای طبیعت نهاوند و جایگاهی برای جذب گردشگر باشد.
سراب گیان از عجایب زیبای خلقت است
این سراب با چشمه‌های جوشان، پر آب و زلال در ۲۱ کیلومتری جنوب غربی نهاوند در پای کوه‌های گرو از سلسله جبال زاگرس در امتداد دره‌ای به نام درون که دو کوه بزبی و گوچال آن را احاطه کرده‌اند واقع شده است.
پوشش گیاهی این منطقه از نوع گون و چمنزار است و در کوه‌های مرتفع این منطقه زمین‌های بی گیاه به خصوص در سراشیبی تند کوه‌ها و جاه‌های سنگلاخ که فاقد طبقه ضخیم و مساعد خاک قابل رویش است بسیار به چشم می‌خورد و جاهای وسیعی را در بر می‌گیرد.
در جنوب غربی گیان منطقه جنگلی سراب به وسعت ۹۰ هکتار یکی از عجایب زیبایی خلقت و نشانه عظمت آفریدگار هستی بخش کائنات است.
این جنگل در ۳ کیلومتری گیان واقع شده و دارای انواع و اقسام درختان بزرگ و کهنسال و کوچک است که به طور خودرو در کنار مسیر آب سراب روییده‌اند.
بخش عمده سراب گاماسیاب در نهاوند واقع است
حوضه گاماسیاب در برگیرنده یکی از سرشاخه اصلی و اولیه سیستم رودخانه‌ای کرخه و دز است و در قلمرو این حوزه شهرستان‌های نهاوند، بروجرد و کنگاور واقع شده‌اند، اما بخش عمده آن از نظر تقسیمات کشوری در قلمرو شهرستان نهاوند واقع شده است.
سراب فارسبان نیز در نزدیکی روستای فارسبان در ۲۶ کیلومتری غرب نهاوند در روستای کمالوند واقع شده و متوسط آب دهی سالانه آن یک و نیم متر مکعب در ثانیه است و مازاد این چشمه، پس از سیراب کردن زمین‌های کشاورزی مسیر خود، به رودخانه گاماسیاب می‌ریزد.
سراب ملوسان زیستگاه برخی از حیوانات و پرندگان است
سراب ملوسان در ۱۵ کیلومتری شمال غربی نهاوند، بالاتر از روستای ملوسان و پشت کوه‌های آردوشان و سیاه دره قرار گرفته و زیستگاه برخی از حیوانات و پرندگان نیز است.
آب این چشمه پر آب، به صورت رودی جریان می‌یابد و در بستر آن گونه‌هایی از ماهی‌ها زندگی می‌کنند و مازاد این سراب، پس از سیراب کردن زمین‌های کشاورزی و روستاهای مسیر خود، به خرم رود می‌ریزد.
حمام حاج آقا تراب نهاوند به حمام دوقلو شهرت دارد
حمام حاج آقا تراب یا حمام دوقلو نیز در محله علی آباد واقع در بافت قدیمی شهر نهاوند قرار دارد و در سردر ورودی این بنا کتیبه‌ای نصب شده که نام بانی حمام و تاریخ ساخت آن را، سال ۱۲۳۰ هجری شمسی در زمان ناصرالدین شاه قاجار بیان می‌کند ولی به سبک دوران صفویه ساخته شده است.
علت شهرت آن به حمام دوقلو، به دلیل آن است که حمام از دو قسمت تشکیل شده و قسمت اول دارای سردینه و گرمینه بوده و فقط مورد استفاده رجال، اشراف و شاهزادگان قرار می گرفته و قسمت دوم همان حمام که آن هم به نوبه خود دارای سردینه و گرمینه بوده ویژه افراد عادی و طبقات پایین جامعه بوده است.
بر هلالی بالای ستون حمام، تصاویر زیبایی از شاهنامه نقش بسته است که گویای داستان جنگ رستم با دیو سفید است و این تصاویر با ۷ رنگ صحنه‌هایی از داستان شاهنامه را نشان می‌دهد که به طرز ماهرانه‌ای کاشی کاری شده است.
قسمت رختکن حمام نیز با گچ بری های اسلیمی به زیبایی تزئین شده است؛ این بنا توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان به موزه مردم شناسی تبدیل شده و در این موزه بخش‌های از سنت‌های مردم به صورت مجسمه در داخل حمام به نمایش در آمده است.
مسجد جامع نهاوند نیز از دیگر دیدنی‌های این منطقه است که در ضلع غربی میدان آزادی نهاوند و بر روی تپه‌ای احداث شده است برای رسیدن به درب آن باید از ۲۵ پله بالا رفت.
مسجد جامع نهاوند در دوره سلجوقیان بنا شده است
بر محراب این مسجد قطعه سنگ حجاری شده‌ای به چشم می‌خورد که عده‌ی از کارشناسان با استفاده از آن بنای کنونی را متعلق به دوره سلجوقیان دانسته‌اند.
همچنین در قوس محراب، کتیبه سنگی کوچک‌تری نیز شامل تاریخ تعمیر مسجد و وجود نام ابو تراب نصب شده است که به ۲۰۰ سال گذشته تعلق دارد و این مسجد، مانند بسیاری از مساجد قدیمی ایران، دارای سادگی خاصی بوده و تنها تزئینات مختصری با گل و بوته در حاشیه گنبد مرکزی آن دیده می‌شود.
معبد لائودیسه اثری بر جای مانده از سلوکیان است
از آثار به جای مانده از سلوکیان در نهاوند نیز معبدی است که منسوب به سلوکیان است و به معبد لائودیسه معروف بوده اما مکان دقیق این معبد مشخص نیست.
آثاری که از نواحی تپه مرکزی شهر به نام تپه دوخواهران به دست آمده و این احتمال را قوت می بخشد که محل معبد این مکان بوده است.
این معبد را آنتوخوس سوم پادشاه سلوکی در این شهر برای همسر خود، ملکه لائودیس بناکرده که از آثار باقی مانده از این معبد، ستون، سرستون، ته ستون و تک سنگ‌های فراوان است که در بعضی از منازل و جلو درب برخی مغازه‌های شهر و اطراف شهر پراکنده است.
برگزاری ۸ جشنواره نوروزگاهی
اما گذشته از معرفی آثار و دیدنی‌های نهاوند اقداماتی نیز برای حضور خاطره انگیز مسافران نوروزی در این دیار در حال انجام است به طوری که رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند در این زمینه گفت: شهرستان نهاوند با برگزاری ۸ جشنواره نوروزگاهی و بیش از ۱۰۰ عنوان برنامه بیشترین برنامه‌های نوروزی را در غرب کشور برگزار می‌کند.
محسن جانجان از برگزاری سومین دوره جشنواره نوروزگاهی در ایام نوروز ۹۸ در ۸ منطقه شهرستان نهاوند خبر داد و گفت: سومین دوره این جشنواره همچون سال‌های گذشته از سوم تا دوازدهم فروردین ماه در سراب‌های گیان، گاماسیاب، فارسبان، ملوسان، گنبد کبود، تپه تاریخی باباقاسم و بام نهاوند برگزار خواهد شد.
وی عنوان کرد: معرفی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های گردشگری شهرستان نهاوند در قالب شیوه‌های نوین و جذاب یکی از ضرورت‌های گردشگری نهاوند محسوب می‌شود.
جانجان اظهار داشت: این برنامه در قالب برپایی نمایشگاه صنایع‌دستی، شاهنامه‌خوانی، اجرای نمایش و بازی‌های بومی محلی، طبخ آش‌های محلی شهرستان و غیره اجرا خواهد شد.
با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه شهرستان نهاوند با دارا بودن ۱۳ چشمه سراب طبیعی بکر و کم نظیر و همچنین ۲۶۴ اثر تاریخی ملموس و غیرملموس در شهرستان آماده استقبال از گردشگران نوروزی است و فضا را برای این میزبانی اماده می‌کند و امیدوار است ایامی خوش را برای مسافران ایجاد کند.