قزوینی‌ها در پنجاه بدر به آغوش باغستان می‌روند

سایت «تاریخ ما»– گروه استان ها، بهرام حقی:  هر ساله بعد از ظهر روز نوزدهم اردیبهشت که مصادف با پنجاهمین روز سال است، مردم قزوین به مصلایی که در میان باغ های جنوب شرقی شهر است، می روند و آئینی با عنوان پنجاه به در را به پا می دارند که بی شباهت به یک جشن تمام عیار نیست. سال ها پیش در محل گفته شده، یک آب انبار و یک مسجد وجود داشته که امروز بخش هایی از این آب انبار سرپا مانده است.

خانواده ها در باغ های اطراف این آب انبار نشسته و پس از خوردن غذا تنقلات، بزرگترها و بیشتر زنان خانواده به خواندن نماز باران باز می ایستند و از قادر متعال می خواهند که با باریدن باران های زندگی بخش بهاری، رزق و روزی کشاورزان و همه مردم را به لطف و کرم خود قوت ببخشد.

رسوم و غذاهای پنجاه بدر

یک قزوین شناس درباره آداب و رسوم مردم دیار مینودری در روز پنجاه بدر به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: به جز اقامه نماز باران خواهی توسط باغداران و کشاورزان قزوینی، مردم دعاهایشان را به سنگ های کوچکی می گویند و آنها را روی دیوار آجری مسجد مصلی می گذارند. در آن هنگام با گفتن ذکر منتظر می مانند که سنگ به دیوار بچسبد که می تواند نمادی از استجابت دعا تلقی شود.

«سهراب خیاط زاده» زمان برگزاری مراسم پنجاه بدر را از ساعت ۴ عصر تا غروب آفتاب دانست و افزود: مهمترین غذایی که در این روز توسط مردم قزوین خورده می شود، «دویماج» است که به شکل آمیزه ای از نان خشک، پنیر، سبزی، گوجه، خیار و گردو تهیه می شود.

غذای دیگری که معمولاً در این روز طبخ می شود، همان «آش رشته» آشنای بیشتر ایرانیان است که در روز پنجاه به در، در کنار دیلماج مورد مصرف قرار می گیرد.

وی با ذکر اینکه شربت سرکه شیره، نوشیدنی سنتی قزوینی ها در این روز است، ادامه داد: در این روز اگر از کنار خانواده های قزوینی که سفره و بساط تفریح خود را در آغوش باغستان های سنتی قزوین پهن کرده اند، بگذرید، مکرر در مکرر توسط این مهربانان به خوردن دیلماج (دُیماج) و آش رشته دعوت می شوید و نمی توانید دعوت قزوینی ها به خوردن آرش و دیلماج را پس بزنید.

در باغستان زباله نریزیم

این پژوهشگر فرهنگ عامیانه با انتقاد از بی توجهی برخی مردم و مسئولان به وضعیت باغستان سنتی در این روز، گفت: آنچه که در روز ۱۹ اردیبهشت، کمتر مورد توجه خانواده های قزوینی، رهگذران و البته مسئولان پاکسازی شهر قرار می گیرد، زباله های به جا مانده از این آئین کهن و روحیه بخش است. زباله هایی که خاطره ای زشت از رویدادی زیبا را در ذهن دیر فراموشکار طبیعت به جا می گذراند.

خیاط زاده اضافه کرد: بعضی از این زباله ها مانند کیسه های پلاستیکی به زمانی بین ۱۷۰ تا ۵۰۰ سال (بسته به نوع پلاستیک) نیاز دارند تا به محیط زیست بازگشته و در خاک تجزیه شوند. به این شکل طبیعت بکر باغستان های قزوین که نتیجه میلیون ها سال چرخه تکامل هنر آفرینش و پاسبانی چندین نسل از باغبان ها و باغداران مینوشهری است، در چشم بر هم زدنی با بدترین مواد ساخت بشر آلوده می شود.

وی با بیان اینکه انداختن زباله های صنعتی در باغستان، علاوه بر مشکلات زیست محیطی، جذب گردشگر به این میراث ماندگار استان را با مشکل جدی مواجه می کند، ادامه داد: همچنین به دلیل کم آبی بی سابقه ای که به آن دچار شده ایم که نتیجه مسلم بی تدبیری مردم و مسئولان است و برخی پروژه های نه چندان کارشناسی شده راه سازی، بخش مهمی از باغ های سنتی قزوین نابود شده اند و معلوم نیست، این تنها جایگاه برگزاری آئین پنجاه به تا چند سال دیگر زنده و سرسبز باقی خواهد ماند.

این فعال فرهنگی ادامه داد: مردم، مدیران شهری و همه افرادی که داعیه حفاظت از باغستان سنتی را دارند، باید بیش از قبل به وجدان خود رجوع کنند و مانع آسیب های بیشتر به این باغستان شوند. باغستانی که سالیان سال قزوینی ها را از خطراتی مانند سیل، بادهای مضر و امروزه از نفوذ ریزگردها مصون نگه داشته است. ضمن اینکه خاطره ها و هویت این دیار را در دل خود نهفته دارد و می تواند بهترین هدیه برای نسل های بعدی باشد.

پنجاه بدر؛ فرصتی برای افزایش نشاط جمعی

یک کارشناس جامعه شناسی نیز با اشاره به کارکردهای اجتماعی مراسم سنتی پنجاه بدر، گفت: در روزگاری که رواج تلویزیون، اینترنت و رسانه های مجازی و همچنین مشکلات اقتصادی فرصت باهم بودن را از خانواده ها و دوستان سلب کرده، پنجاه بدر بهانه خوبی است که صمیمیت و همراهی به سبک مردمان قدیم این دیار را تجربه کنیم.

«روح الله خلیفه زاده» با تاکید بر پایین بودن میزان نشاط اجتماعی در بین ساکنان دیار مینونشان، افزود: در ماه های اخیر که دغدغه های مالی و معیشتی، بیش از قبل از نشاط اجتماعی ما کاسته است، آیین های و جشن های سنتی مانند پنجاه بدر باید با شکوه و جدیت بیشتری برگزار شوند تا روحیه تقسیم شادی میان خانواده ها تقویت شود.

وی همفکری باغداران قزوینی برای حل مشکلات خود در روز پنجاه بدر را از سنت های فراموش شده این آیین دانست و ادامه داد: علاوه بر اینکه باید این سنت را احیا کنیم، امروز نیاز داریم تا مسئولان بلندپایه استان هم در این سنت مشارکت کنند و نه تنها در مورد باغستان، بلکه در موارد دیگر هم شنونده درد و دل های مردم باشند.