کاوش در دوره یونان کلاسیک

اصطلاح یونان کلاسیک به دوره بین جنگ های ایران و مرگ اسکندر مقدونی ) ۳۲۳ ق.م. (در آغاز قرن پنجم قبل از میلاد اطلاق می شود. دوره کلاسیک دوران جنگ و درگیری بود – ابتدا بین یونانی ها و ایرانی ها، سپس بین آتنی ها و اسپارت ها ، اما همچنین دوران دستاوردهای سیاسی و فرهنگی بی سابقه به شمار می رود. یونان کلاسیک علاوه بر پارتنون و تراژدی یونانی، هرودوت مورخ، بقراط پزشک و سقراط فیلسوف را برای ما به ارمغان آورد. همچنین اصلاحات سیاسی را خلق کرد که ماندگارترین کمک یونان باستان به دنیای مدرن است: سیستمی که به نام دموکراسی یا “حکومت مردمی” شناخته می شود.

جنگ های ایرانی

به رهبری آتن و اسپارت، دولت شهرهای یونان در آغاز قرن پنجم قبل از میلاد درگیر جنگ بزرگی با امپراتوری ایران بودند. در سال ۴۹۸ قبل از میلاد، نیروهای یونانی به شهر ساردیس در ایران حمله و آن را  غارت کردند. در سال ۴۹۰ قبل از میلاد، پادشاه ایران یک نیروی دریایی به راه انداخت تا  از میان دریای اژه به نیروهای آتن در نبرد ماراتون حمله کند. با وجود پیروزی چشمگیر آتن در آنجا، ایرانیان تسلیم نشدند. در سال ۴۸۰ قبل از میلاد، پادشاه جدید ایران، ارتش عظیمی را در از هلسپونت به  ترموپیل فرستاد، در انجا ۶۰۰۰۰ سرباز ایرانی ۵۰۰۰ یونانی را در نبرد ترموپیل شکست دادند و شاه اسپارت” لئونیداس” کشته شد. با این حال، سال بعد از آن، یونانی ها ایرانی ها را برای همیشه در نبرد سالامیس شکست دادند.

اولین دموکراسی در یونان کلاسیک سرچشمه گرفت. کلمه یونانی( demokratia) به معنای “حکومت مردم” است.

ظهور آتن

شکست ایرانیان آغاز تسلط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آتن بود. در سال ۵۰۷ قبل از میلاد، کلیستنس، نجیب زاده آتن، آخرین مستبدان خودکامه را سرنگون کرد و سیستم جدیدی از خودگردانی شهروندی را ابداع کرد که آن را دموکراسی نامید. در نظام دموکراتیک کلیستنس، هر شهروند مذکر بالای ۱۸ سال واجد شرایط بود تا به اکلسیا(   ekklesia  ) یا هیئت رئیسه، هیئت حاکمه مستقل آتن بپیوندد. سایر قانونگذاران به طور تصادفی با قرعه کشی انتخاب شدند، نه از طریق انتخابات. در دموکراسی اولیه یونان، مقامات سوگند یاد میکردند که بر اساس قوانین به صلاح مردم عمل کنند.

با این حال، دموکراسی به این معنا نیست که آتن در روابط خود با سایر دولت شهرهای یونان دیدگاه تساوی طلبی داشته باشد. در سال ۴۷۸ قبل از میلاد آتن برای محافظت از سرزمین‌های دوردست یونان در برابر مداخله ایران، کنفدراسیونی از متحدان را تشکیل داد که آن را اتحادیه دلیان نامید. آتن مسئولیت این ائتلاف را عهده دار بود و بیشتر غرامت دریافتی لیگ دلیان به خزانه دولت شهر واریز می شد، که همین مساله  به آتن کمک کرد تا تبدیل یک قدرت امپراتوری ثروتمند شود.

پادشاهی ” پریکلس” در آتن

در دهه ۴۵۰، ژنرال آتنی “پریکلس”  از تمام آن غرامت به دست امده   برای خدمت به شهروندان آتن، اعم از فقیر و غنی،استفاده کرد تا  قدرت خود را تحکیم کرد. در آن دوران ژنرال ها تنها مقامات دولتی بودند که” انتخاب” می شدند و قدرت خاصی آنها را منصوب نمی کرد. آنها می توانستند سمت  خود را برای بیش از یک سال حفظ کنند. برای مثال، پریکلس دستمزد نسبتا کمی به هیئت منصفه و اعضای اکلسیا می داند، با این دید  که، هرکسی که “واجد شرایط” بود بتواند در زندگی عمومی دموکراسی شرکت کند.

هنر و معماری

پریکلس همچنین از پول خراج برای حمایت از هنرمندان و متفکران آتنی استفاده کرد. به عنوان مثال، او برای بازسازی بخش‌هایی از آتن که در جنگ‌های ایران ویران شده  بود، هزینه کرد. نتیجه این هزینه ساخت معبد باشکوه پارتنون بود، معبدی جدید به افتخار الهه آتنا در آکروپولیس.پریکلس همچنین بر ساخت معبد در هفائستوس، سالن کنسرت اودیون و معبد پوزیدون در آتیکا نظارت کرد.

به همین ترتیب، پریکلس هزینه تولید سالانه نمایشنامه های کمدی و دراماتیک را در آکروپولیس پرداخت می کرد. افراد ثروتمند برخی از این هزینه ها را با پرداخت مالیات های داوطلبانه به نام یک عمل عبادی پرداخت می کردند. نمایشنامه نویسانی مانند آیسخلوس، سوفوکل و اوریپید و آریستوفان نمایشنامه نویس کمدی، همگی به خاطر نمایش روابط بین انسان ها و خدایان، شهروندان و شهر ، سرنوشت  وعدالت شهرت زیادی به دست آوردند.

این نمایشنامه ها، مانند پارتنون، هنوز مظهر دستاوردهای فرهنگی یونان کلاسیک هستند. در کنار تاریخ های هرودوت و توسیدید و اندیشه های بقراط پزشک ، آنها بیشتر با منطق، الگو و نظم و بیش از هر چیز ایمان به اومانیسم تعریف می شوند. اینها ویژگی هایی است که حتی امروزه با هنر، فرهنگ و حتی سیاست آن دوران همراه است.

جنگ پلوپونز

متأسفانه هیچ یک از این دستاوردهای فرهنگی به ثبات سیاسی منجر نشد. امپریالیسم آتن شرکای خود را در لیگ دلان، به ویژه اسپارتا، از خود بیگانه کرد ، و این درگیری ها  در چند  دهه جنگ پلوپونز (۴۳۱-۴۰۴ قبل از میلاد) ادامه پیدا کرد.

پیروزی نهایی اسپارت ها در جنگ پلوپونز به این معنی بود که آتن برتری سیاسی خود را از دست داداما با وجود بی نظمی در امپراتوری آتن پیشین ، زندگی فرهنگی آتن – جوهر یونان کلاسیک – از قرن چهارم تا دوم  قبل از میلاد بی درنگ باقی ماند.

این بی نظمی  باعث پیروزی پادشاهان مقدونی فیلیپ دوم و پسرش اسکندر مقدونی به یونان شد (۳۳۸-۳۲۳ قبل از میلاد). پیروزی که در نهایت پایان دوره کلاسیک و آغاز دوره هلنیستی را رقم زد.