آشنایی با ذخایر پوکه معدنی در جهان و ایران
کلمه “پوکه” از واژه لاتین “pumex” گرفته شده و به معنای “کف” است. پوکه یک نوع سنگ آذرین است که از مواد آتشفشانی تشکیل شده است. این سنگ دارای خواص شیمیایی متنوعی است، اما در درجه اول از سیلیکات آلومینیوم آمورف (دی اکسید سیلیکون)، اکسید آلومینیوم و مقادیر کمی از اکسیدهای دیگر مانند اکسید آهن، اکسید سدیم، اکسید کلسیم و اکسید منیزیم تشکیل شده است.
رنگ پوکه متغیر است و معمولاً از سفید تا خاکستری تا سبز-قهوه‌ای متغیر است، که نشان می‌دهد که این سنگ آتشفشانی دارای محتوای سیلیس بالا و آهن و منیزیم کم است. پوکه دارای ساختار ماتریکس تاولی با دو نوع وزیکول است؛ وزیکول‌های کوچک لوله‌ای و وزیکول‌های کروی یا زیر کروی.
پوکه با تخلخل ۹۰ درصد نیز تنها سنگ شناخته شده‌ای است که روی آب شناور است. با این حال، پس از جذب مقادیر کافی آب، در واقع در نهایت غرق می‌شود.
پوکه در کدام کشورها یافته می شود؟
پوکه معدنی دارای توزیع گسترده‌ای در سطح زمین است و به واقع تمامی قاره‌ها را پوشش می‌دهد. اغلب در نهشته‌های کشف شده در عمیق‌ترین بخش‌های کف اقیانوس‌ها یافت می‌شود و اتفاقی رایج در خاک‌های رس قرمز پرتگاهی است. ذخایر فراوان پوکه اقیانوسی را می‌توان با فوران‌های آتشفشانی زیردریایی و همچنین توزیع پوکه شناور توسط بادها و جریان‌های دریایی توضیح داد. کشورهای آسیایی مانند افغانستان، ایران پوکه معدنی قروه , اندونزی، ژاپن و روسیه (نیمه شرقی) دارای ذخایر بزرگی از سنگ پا هستند. در اروپا، ایتالیا، ترکیه، یونان، مجارستان و ایسلند نیز ذخایر زیادی از پوکه دیده می‌شود. همچنین، ایالات متحده آمریکا، کانادا و مکزیک در آمریکای شمالی دارای ذخایر پوکه هستند، همچنین برخی از جزایر کارائیب نیز از این ذخایر بهره‌مندند. همچنین، برخی کشورهای آفریقایی مانند کنیا، اتیوپی، تانزانیا و کشورهای آمریکای جنوبی مانند پرو، آرژانتین، اکوادور و شیلی نیز دارای ذخایر پوکه هستند.
بخوانید: انواع پوکه معدنی در تاریخ باستان
۳. فرایند تشکیل پوکه معدنی کردستان
تشکیل پوکه در اثر فرایندهای آتشفشانی رخ می‌دهد. در این فرآیند، سنگ مذاب با فشار بالا و دمای فوق‌گرم، همراه با آب و گازهای موجود در آن، به شدت به سطح فوران می‌کند. سپس، این سنگ تحت فرآیندهای همزمانی از سرعت سرد شدن سریع و کاهش فشار سریع قرار می‌گیرد. این فرآیندها منجر به تشکیل ساختار کف آلود و وزیکول شکافی پوکه می‌شود.
کاهش فشار در اثر سرعت سرد شدن و کاهش فشار، باعث کاهش حلالیت گازهای محبوس شده در سنگ مذاب می‌شود. این کاهش فشار باعث تشکیل حباب‌ها می‌شود و گازهای محبوس در داخل این حباب‌ها “حل می‌شوند” یا از محلول جامد جدا می‌شوند. با این حال، سرعت سرد شدن همزمان باعث انجماد این حباب‌ها در ماتریکس سنگ می‌شود و از فرار آنها جلوگیری می‌کند. به این ترتیب، یک ماتریس جامد و کف آلود پوکه تشکیل می‌شود.
۲. موارد استفاده
پوکه به دلیل ماهیت شکنندگی و خصوصیات جداشدنی‌اش به عنوان یک ماده ساینده بسیار ارزشمند شناخته می‌شود. این خصوصیت‌ها باعث شده که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار بگیرد. به عنوان مثال، در لوازم آرایشی برای لایه‌برداری پوست و همچنین در پولیش ها، پاک کن‌های مدادی و برای نرم کردن و پیری منسوجات مانند جین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در صنایع زیبایی، سنگ‌های پوکه معمولاً در مراحل مانیکور و پدیکور برای لایه‌برداری پوست استفاده می‌شوند. همچنین، به دلیل ماهیت متخلخل و شکل تاولی‌اش، پوکه به عنوان یک ماده ایده‌آل برای کاهش انفجار استفاده می‌شود. بنابراین، برای ساخت محفظه‌های بمب از آن استفاده می‌شود تا انرژی انفجار را جذب کرده و آسیب ناشی از انفجارهای تصادفی را محدود کند.
پوکه همچنین در سیستم‌های تصفیه آب در مقیاس بزرگ در سراسر جهان استفاده می‌شود. همچنین، صنعت باغبانی از ساختار متخلخل پوکه برای هوادهی به خاک‌ها و افزایش خاصیت نگهداری آب در خاک‌های متراکم و استفاده از سنگ به عنوان محیط رشد در محصولات هیدروپونیک “بدون خاک” استفاده می‌کند.
به علاوه، پوکه در صنایع رنگ، لاستیک و پلاستیک به عنوان یک پرکننده کاربردی نیز استفاده می‌شود. به طور کلی، خصوصیات چندمنظوره‌ای که پوکه دارد، آن را به یک ماده بسیار مفید و مورد استفاده در صنایع مختلف تبدیل کرده است.
۱. تولیدکنندگان پوکه در جهان
ایتالیا به عنوان بزرگترین تولیدکننده پوکه در جهان شناخته می‌شود. علاوه بر آن، پنج کشور دیگر نیز به عنوان تولیدکنندگان برتر پوکه شناخته می‌شوند که شامل اسپانیا، یونان، ترکیه و شیلی هستند. همچنین، استخراج پوکه به طور گسترده در ایالات متحده انجام می‌شود، به ویژه در اورگان، آریزونا و کالیفرنیا که به عنوان تولیدکنندگان عمده در این کشور شناخته می‌شوند.
روش‌های استخراج پوکه معمولاً شامل روش‌های استخراج سطحی است که در آن لایه بالایی خاک به سادگی برداشته می‌شود تا به رسوبات برسد و خاک برای احیای بعدی محل معدن پس از توقف عملیات ذخیره می‌شود. پس از آن، لایه پوکه خراشیده یا کنده شده و برای تولید پوکه با درجه معدن به مراکز فرآوری منتقل می‌شود. در اینجا، پوکه‌های استخراج شده از طریق فرآیندهای بیشتری گذرانده می‌شوند که شامل سنگ‌شکن‌ها، تکان‌دهنده‌ها و صفحه‌ها برای تولید پوکه با درجه صنعتی می‌باشد.
به منظور برآورده کردن استانداردهای مختلف کاربردهای تجاری، مانند صنایع آرایشی، ممکن است نیاز به پردازش بیشتری از پوکه وجود داشته باشد. این مواد پس از فرآیندهای فرآوری بیشتر، برای استفاده در مخازن مختلف به کار می‌روند و نیازمندی‌های صنعتی را برآورده می‌کنند.
نتیجه:
پوکه به عنوان یکی از مهمترین مواد معدنی در جهان شناخته شده است که در انواع مختلف صنایع و کاربردها به کار می‌رود. از جمله مزایای این ماده می‌توان به شکل‌پذیری و جداشدنی بودن آن اشاره کرد که باعث شده است در صنایع آرایشی، پولیش‌ها، محصولات مراقبت از پوست، بتن‌های سبک و سیستم‌های تصفیه آب استفاده شود. همچنین، با توجه به ساختار متخلخل و مقاومت به انفجار، پوکه به عنوان یک ماده ایده‌آل برای ساخت محافظتی در برابر انفجارهای تصادفی شناخته شده است. علاوه بر این، استخراج و فرآوری پوکه با توجه به روش‌های استخراج سطحی و کمترین تاثیر بر محیط زیست، می‌تواند یک راه حل پایدار برای تأمین نیازهای صنعتی باشد.
