ربع رشیدی
رَبع رشیدی یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند شهر تبریز واقع در خیابان عباسی به سبک معماری آذری است. حدود ۷۰۰ سال پیش در تبریز، دانشگاهی به‌نام رشیدالدین فضل‌الله همدانی ایجاد شد. رشیدالدین وزیر غازان خان از حکمرانان وقت آن دیار بود. در آن زمان این دانشگاه شامل چهار دانشکده بود که در چهارطرف آن قرار داشت و اربع یا چهار عربی را به خود اختصاص داد و این مکان بنام ربع رشیدی شهرت یافت.
این مجموعه که در دامنهٔ کوه سرخاب در محلی باصفا و بلند جای گرفته است، در اوایل قرن هشتم یا اواخر قرن هفتم هجری بنا شد. برابر با نوشتهٔ تاریخ‌نگاران و جهانگردان بزرگ دارای پهناوری بسیار و ساختمان‌های گوناگون همچون مسجد و مدرسه و بیمارستان (دارالشفا) و کتابخانه و گنبدی برای آرامگاه خواجه رشیدالدین بوده است. این بنا مانند بیشتر شهرهای کهن دارای حصار و بارویی بزرگ بوده است. از مضمون نامه‌ای که خود خواجه رشیدالدین فضل‌الله به دو پسرش دربارهٔ ساختمان این بنا نوشته چنین برداشت می‌شود که در آن زمان ربع رشیدی در جایگاه دانشگاهی بوده که از هر دانشی در آنجا شعبه‌ای راه‌اندازی شده بود و شش هزار تن دانشجو در آن تحصیل می‌کرده‌اند و خواجه اوقافی برای تکمیل کتابخانه و مدرسه و نشر کتب و تأمین هزینهٔ زندگی و تحصیل طلاب علوم مختلف اختصاص داده بود و دانشمندان بزرگ از هر گوشه گرد آورده و بکار تألیف و تدریس گماشته و مقرری آبرومندی برای آنان تعیین کرده بوده است و از آن میان پنجاه پزشک و چندین جراح از هند و مصر و چین و شام در آنجا مشغول به کار بوده‌اند.
بهرام آجرلو اعلام کرد که محوطه باستانی معروف به ربع رشیدی یا رشیدیه در مجاورت محلات عباسی و یوسف‌‌آباد در شمال‌شرقی تبریز با وسعت حدود ۱۳ هکتار یک اثر ملی ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است. به گفته او، ابعاد واقعی اراضی ربع رشیدی تبریز با احتساب بخش‌‌هایی که بیرون از حصار قرار داشته و در ۴دهه اخیر زیر ساخت‌وسازهای شهری یا تصرفات غیرقانونی از بین رفته، حدود ۳۰هکتار است.
آجرلو افزود: هیأت بین‌المللی ربع رشیدی با همکاری مؤسسه باستانشناسی آلمان پس از یک وقفه ۱۰ساله نخستین فصل کاوش و مطالعات بلندمدت بین‌المللی چندجانبه را آغاز کرده است.
وقفنامه ربع رشیدی پیش‌تر در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت جهانی رسیده بود و حالا سرپرست هیأت باستانشناسی پروژه بین‌المللی ربع رشیدی تبریز گفته است که فراهم کردن مقدمات ثبت این محوطه باستانی در فهرست میراث جهانی یونسکو تا افق ۱۴۰۴ با فراهم‌کردن مقدمات آزادسازی اراضی تحت تصرف غیرقانونی و گسترش محدوده تحت حفاظت و تملک میراث‌فرهنگی در این محوطه باستانی، از اهداف راهبردی هیأت بین‌المللی ربع رشیدی است.
به گفته بهرام آجرلو، معرفی اثر ملی ربع رشیدی در ابعاد جهانی به‌مناسبت رویداد بین‌المللی «تبریز۲۰۱۸» و تبدیل کاربری اثر در بلندمدت، پس از تکمیل گام به گام عملیات کاوش و مرمت به یک پارک موزه گردشگری در شهر تبریز نیز از دیگر اهداف راهبردی هیأت بین‌المللی ربع رشیدی است. ربع رشیدی بنای تاریخی به جای مانده از دوران مغول‌ها در ایران و در شهر تبریز است که در تاریخ علم اهمیت زیادی دارد.
این بنا که نخستین و بزرگ‌ترین دانشگاه چند زبانه جهان در دوره پس از اسلام در ایران بود، حدود ۷۰۰سال پیش در تبریز با نام رشیدالدین فضل‌الله همدانی ایجاد شد. رشیدالدین، وزیر غازان‌خان از حکمرانان مغول آن زمان در تبریز بود. نخستین دانشگاه چند زبانه پس از اسلام در ایران نیز همان زمان ایجاد شد که بنای آن شامل ۴دانشکده در چهارسوی بود و به همین دلیل با نام ربع رشیدی شهرت یافت.
