تخت جمشید نماد شکوه و عظمت ایران

در سال ۵۱۸ پیش از میلاد، تعدادی از با تجربه‌ترین مهندسان، معماران و هنرمندان، از چهارگوشه جهان فراخوانده شده تا با مشارکت و هم اندیشی، اولین بنایی را برپا سازند که بتواند هزاران سال، نمادی از وحدت جهانی، صلح و برابری باشد.
تخت جمشید، پارسه، پرسپولیس، پرسه پلیس، هزار ستون و یا چهل منار، پایتخت باشکوه و تشریفاتی پادشاهی ایران در زمان امپراتوری هخامنشیان بوده و حدود ۵۰ سال، مرکزی برای برگزاری مراسم آئینی و جشن‌ها به ویژه نوروز بود.

ساخت تخت جمشید در دوران حکومت داریوش، پسرش خشایارشا و پسر زاده اش اردشیر یکم ادامه داشته و هر یک از آنان بخش هایی را به مجموعه افزودند؛ اما در واقع ساخت و ساز تخت جمشید تا ۱۸۸ سال، یعنی تا پایان حکومت هخامنشیان در سال ۳۳۰ پیش از میلاد ادامه داشت.
مجوعه تخت جمشید شامل هفت تالار ( کاخ )، نقوش برجسته، پلکان ها، ستون ها و دو آرامگاه سنگی است و جمعا بیش از سه هزار نقش برجسته در ساختمان‌ها و مقبره‌های آن وجود دارد که به طرز خارق العاده‌ای با یکدیگر هماهنگ هستند.

کاخ آپادانا

از میان کاخ های تخت جمشید، کاخ آپادانا از قدمت و شکوه بیشتری برخوردار بوده است. ساختن این کاخ به دستور داریوش در حدود ۵۱۵ سال پیش از میلاد آغاز شده و سی سال به طول انجامید. کاخ آپادانا ۳۶۶۰ متر مربع مساحت دارد؛ تالار اصلی آن دارای ۳۶ ستون بوده و در شرق، غرب و شمال آن ایوان هایی ۱۲ ستونی وجود داشته است.

مهمترین نقوش تخت جمشید، در پله های ایوان شرقی که گویا در ابتدا، ورودی اصلی کاخ بوده، حکاکی شده‌اند. ارتفاع ستون‌های آپادانا، تقریبا بیست متر و بسیار مستحکم بوده، به نحوی که تا زمان قاجار هنوز ۱۳ ستون از آن ها به صورت برافراشته باقی مانده بود.

کاخ هدیش

هدیش به معنای جای بلند است و چون نام همسر دوم خشایارشا، هدیش بوده، این کاخ نیز چنین نامگذاری شد. کاخ هدیش در جنوبی ترین و مرتفع ترین بخش صفه تخت جمشید قرار دارد و کاخ خصوصی خشایارشا بوده است. این کاخ از طریق دو مجموعه پلکان به کاخ ملکه ارتباط دارد.

کاخ ملکه

کاخ ملکه توسط خشایارشا ساخته شده و به نسبت سایر بناها در ارتفاع پایین تری قرار گرفته است. بخشی از این کاخ در سال ۱۹۳۱ توسط شرق شناس مشهور، پرفسور ارنست امیل هرتزفلد، خاکبرداری و از نو تجدید بنا شد و امروز به عنوان موزه و اداره مرکزی تاسیسات تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته است.

کاخ هـ ( کاخ H )

کاخ ه یا کاخ اچ یکی از تالارهای تخت جمشید بوده که در جنوب غربی تخت گاه و در غرب کاخ هدیش قرار گرفته است. پلکان منقوشی که از دو جانب به این کاخ راهبر است، اکنون حالتی نیمه ویران دارد.

کاخ تچر

کاخ دیگری که همزمان با آپادانا ساخته شده، کاخ داریوش یا همان کاخ تچر است که به دلیل آنکه با سنگ های صیقلی ساخته شده، معاصران آن را تالار آینه نامیده اند. این کاخ دارای ۱۲ ستون و ایوانی در جنوب با ۸ ستون است و به عنوان سکونتگاه شاه مورد استفاده قرار می گرفت.

کاخ سه در

کاخ سه در، تالار شورا، دروازه شاهان، سه دروازه، سه دری یا کاخ مرکزی، در مرکز کوشک شاهی تخت جمشید قرار دارد. کاخ سه در، توسط سه درگاه و چند راهرو به کاخ های دیگر راه می یابد و از این جهت آن را کاخ مرکزی و یا سه دری نیز می خوانند. چون بر پلکان این کاخ، نجیب زادگان پارسی را نقش کرده اند که به حالتی دوستانه و غیر رسمی، برای ملاقات فرمانروا می روند و نیز به سبب نوع کاربری و موقعیت کاخ، آن را تالار شورا نیز نامیده اند.

کاخ صد ستون

از دیگر کاخ های مهم تخت جمشید، کاخ صد ستون است که ساختن آن توسط خشایارشا در حدود سال ۴۷۰ پیش از میلاد آغاز شده و بیست سال به طول انجامید. این کاخ با ۴۷۰۰ متر مربع مساحت، وسیع ترین کاخ تخت جمشید است، که ایوانی ۱۶ ستونی در شمال آن قرار دارد. ارتفاع ستون های کاخ ۱۴ متر بوده و ساخت آن در زمان اردشیر اول پایان یافت.

کاخ شورا

احتمالا شاه در اینجا با بزرگان به بحث و مشورت می پرداخته و با توجه به نقوش حجاری شده، شاه از یکی از دروازه ها وارد شده و از دو دروازه دیگر خارج می شده است. از این رو این کاخ را شورا می نامند که دو ستون با سر انسان در این کاخ قرار داشته و در دیگر کاخ ها چنین ستون هایی وجود ندارد .

نقش رستم

در فاصله ۶ و نیم کیلومتری از تخت جمشید، نقش رستم قرار دارد؛ این مکان، آرامگاه شاهانی همچون داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم بوده و آرامگاه پنجم نیز نیمه کاره باقی مانده است که احتمالا به داریوش سوم تعلق دارد.

دروازه ملل

پلکان ورودی اصلی تخت جمشید که در شمال غربی این بنا واقع شده است، توسط خشایارشا ساخته شده و جمعا تعداد ۱۱۱ پله در هر سمت دارد. عرض هر پله ۳۸ و ارتفاع هر یک از آنها ۱۰ سانتی متر است که برای حرکت آسان و محترمانه افراد بسیار مناسب طراحی و اجرا شده است.

در بالای پلکان اصلی، دروازه ملل قرار دارد که کتیبه ای به سه زبان پارسی باستانی، عیلامی و بابلی در سر در آن نگاشته شده است.

موزه تخت جمشید

بنای موزه تخت جمشید، کهن ترین بنای ایران بوده که مرمت شده و به موزه اختصاص یافته است که شامل یک ایوان، دو نگارخانه و یک تالار است.
سقف ایوان را هشت ستون چوبی با سر ستون های گاو دو سر، نگه می دارد. موزه تخت جمشید در ۲۸ اردیبهشت سال ۱۳۸۱، مصادف با روز جهانی موزه، افتتاح شد.

مجموعه تخت جمشید از سال ۱۹۷۹ به عنوان یکی از آثار ثبت شده استان فارس در میراث جهانی یونسکو شناخته شد. این مجموعه مملو از شگفتی و فرهنگ درخشان است که حتی خرابه و ویرانه های آن، امروز پس از گذشت ۲۵۰۰ سال مورد تحسین هر بیننده ایرانی و غیر ایرانی قرار می گیرد.
اما بی شک سوالی که در بازدید از این بنای عظیم و با شکوه در ذهن هر بیننده ای نقش می بندد این است که، چگونه تخت جمشید تخریب شده و دلیل ویرانی آن در دوران استواریش چه بوده است.