قدیمی‌ترین نوشته‌های شناخته‌شده در جهان
با اینکه انسان‌ها در بیش از ۴۰.۰۰۰ سال پیش، با خلق هنرهایی چون نقاشی غاری، ساخت پیکرهای کوچک سفالی و غیره، دنیای اطرافشان را به تصویر می‌کشیدند، نوشتار تا مدت‌ها در تاریخ بشر ظهور نکرده بود. این نقاشی‌های غاریِ اولیه به صورت خط‌تصویری، سپس به صورت پروتو- سیستم‌های نوشتاری تبدیل شدند. اصلا تمدن‌های بین و اطراف بین‌النهرین با ابداع اولین سیستم نوشتاری واقعی در دنیا شناخته می‌شوند و چندین لوح سفالی از همان دوره زمانی به جا مانده که در فهرست قدیمی‌ترین نوشته‌های تاییدشده ما قرار می‌گیرند. ادعاهای بسیاری وجود دارد که گفته می‌شود این لوح‌های قدیمی مانند لوح‌های تارتاریا حاوی نوشتار قدیمی هستند، منتها محققان حتی از این مطمئن هم نیستند که علائم روی این الواح، یک سیستم نوشتار سازماندهی‌شده را نشان می‌دهند.
۷- سنگ پالرمو
سال نگارش: نامشخص – اما این باور وجود دارد که حداکثر حدود ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح
مکان: نامشخص- درحال حاضر در موزه باستان‌شناسی منطقه‌ای آنتونیو سالیاس در پالرمو، ایتالیا
سنگ پالرمو یک مصنوع مهم مصری است که اطلاعاتش به پنج سلسلهِ اول در مصر (حدود ۳۱۵۰ – حدود ۲۳۲۳ سال قبل از میلاد مسیح) برمی‌گردد. اطلاعات زیادی درباره ریشه سنگ پالرمو در دسترس نیست و هیچ‌کس هم نمی‌داند این سنگ از کجا آمده یا چه زمانی نوشته شده است. فردیناند گویدانو، سنگ پالرمو را در سال ۱۸۵۹ خرید و خانواده گویدانو هم آن را در سال ۱۸۷۷ به موزه باستان‌شناسی پالرمو اهدا کردند.
کسی به طور دقیق از قدمت سنگ پالرمو چیزی نمی‌داند، اما بیشتر محققان باور دارند که این سنگ حداکثر در آخرین ظهور سلسه پنجم نوشته شده که حدود ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به پایان رسید. علی‌رغم نبود اطلاعات درباره تاریخ سنگ پالرمو، منبع مهمی برای تاریخ پادشاهیِ کهنِ مصر محسوب می‌شود و تنها سند از اعضای خاندان سلطنتی است.
۶- اصلاحات اوروکاگینا
سال نوشتار: حدود ۲۵۰۰ – ۲۳۴۰ سال قبل از میلاد مسیح
مکان: گیرسو (تل لوح امروزی، عراق)
سیستم نوشتاری: خط میخی
اصلاحات اوروکاگینا به عنوان قدیمی‌ترین دستورالعمل قانونی یا «منشور حقوقی» در تاریخ درنظر گرفته می‌شود. اوروکاگینا، پادشاه سومری و حاکم شهر لاگاش بود که به دنبال بهبود زندگی مردمش تلاش می‌کرد. اصلاحات اوروکاگینا روی دو مخروط بزرگ نوشته‌شده که اولین مخروط، شرایط لاگاش را در آن زمان تشریح می‌کند و دومین مخروط هم اصلاحات اوروکاگینا را شرح می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین اصلاحات اوروکاگینا، مبارزه با فساد در لاگاش بود. او مقامات فاسدی چون رئیس قایقرانان، سرپرستان گله و بازرسان ماهیگیری که به صورت غیرقانونی دارایی‌ها را تصرف می‌کرند را از مقام خلع کرد. اوروکاگینا همچنین خود را از شر کشیش‌هایی که رشوه می‌گرفتند و مقاماتی که از درآمد مالیات برای منافع شخصی‌شان استفاده می‌کردند، خلاص کرد. او علاوه بر مبارزاتش با رهبران مفسد، به بردگی بدهکاران خاتمه داد و برای فقرا و افراد پا به سن گذاشته، کمک‌های مالی درنظر گرفت و ادعا می‌کرد که خدایان کارهای او را هدایت می‌کنند.
۵- دستورالعمل شوروپاک
سال نوشتار: حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح
مکان: کتابخانه معبد نیپور (نوفار امروزی، عراق)
سیستم نوشتاری: خط میخی
دستورالعمل شوروپاک یکی از لوح‌های سومری زیادی بود که در کتابخانه معبد نیپور (عراق امروزی) کشف شده است. ادبیات معرفتی سومری در این لوح گنجانده شده که یکی از قدیمی‌ترین بخش‌های شناخته‌شده ادبی در دنیا محسوب و تاریخش به حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح تخمین زده می‌شود.
متن دستورالعمل شوروپاک، نصیحت‌های مردی به نام شوروپاک به پسرش، زیوسودرا، قهرمان سیل سومریان را بازگو می‌کند. این لوح به طور کامل ترجمه شده و نصیحت‌های عاقلانه‌ای می‌دهد. به عنوان مثال، «هرگز الاغی نخرید که زیاد عرعر کند» یا «تماشاچی هیچ دعوایی نباشید یا خودتان را وارد دعوا نکنید» و «هیچ‌وقت به کسی ناسزا نگویید که به شما ناسزا می‌گویند».
۴- دعای معبد کش
سال نوشتار: حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح
مکان: کتابخانه معبد نیپور (نوفار امروزی، عراق)
سیستم نوشتاری: خط میخی
دعای معبد کش (یا مناجات به نینتود) همراه با لوح شناخته‌شده آموزش شوروپاک، هر دو به عنوان قدیمی‌ترین بخش‌های موجود ادبیات در جهان درنظر گرفته می‌شوند. این لوح‌ها در معبد نیپور در عراق امروزی کشف شدند که از تمدن سومری باستان می‌آیند. با اینکه نسخه‌های دیگر دعای معبد کش به نمایش درآمده است، منتها قدیمی‌ترین لوح‌ها به سال ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردند. کاتبان این دعای را با وفاداری نسخه‌برداری کردند و همین نشان می‌دهد که برای سومری‌ها تا چه حد مهم بوده است.
دعای معبد کش ترجمه شده و حدود ۱۳۴ سطر در آن به هشت آهنگ «خانه‌ها» یا «معابد» تقسیم می‌شود. دعاهای این الواح، شهر کش را به خاطر معبدی تمجدید می‌کنند که خدایان سومری را در یک‌جا جمع کرده است.
۳- الواح پروتو-ایلامی
سال نوشتار: حدود ۳۲۰۰ – ۲۹۰۰ قبل از میلاد مسیح
مکان: شوش (جنوب غربی ایران امروزی)
سیستم نوشتاری: پروتو-ایلامی
پروتو-ایلامی آخرین سیستم نوشتاری رمزگشایی‌نشدهِ میخی در خاور نزدیک باستان است. علی‌رغم کشف بیش از ۱۶۰۰ لوح و قطعه‌هایی در آن‌جا، محققان تا به الان نتوانسته‌اند از نحوه عملکرد سیستم نوشتاری پروتو-ایلامی سر در بیاورند و هنوز نمی‌توانند این الواح را بخوانند. عمر این الواح پروتو-ایلامی به حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در شهر باستانی شوش برمی‌گردد که امروزه آن‌جا را به جنوب غربی ایران امروزی می‌شناسیم.
تیمی از موزه آشمولینِ آکسفورد در سال ۲۰۱۳ با استفاده از فناوری تصویربرداری بازتابی (RTI) تصاویر باکیفیت بالایی از الواح ایلامی گرفتند. تصاویر جدید و بهتر این الواح به تحقیقات قبلی و تحقیقات فعلی درباره رمزگشایی این زبان کمک می‌کنند.
۲- پالت یا لوحه نارمر
سال نوشتار: حدود ۳۲۰۰ – ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح
مکان: معبد هوروس، نخن (استان اسوان امروزی)، مصر
سیستم نوشتاری: هیروگلیف مصری
پالت نارمر یکی از عالی‌ترین بقایای باستانی در مصر است که تا به الان پیدا شده. این لوح کاملا دست‌نخورده باقی مانده و قدیمی‌ترین هیروگلیفی را در خودش گنجانده که تا به الان کشف شده و زمانش هم به حدود بین ۳۲۰۰ – ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. هر دو طرف پالت نارمر با حروف هیروگلیف کتابت شده که به شناسایی هویت «منس» (تقریبا افسانه) و اولین شاه امپراتوری مصری‌ها کمک می‌کند. بسیاری از محققان معتقدند «نارمر» یکی دیگر از نام‌های «منس» است. چون پالت، نامر را به عنوان متحدکننده مصر نام می‌برد.
باستان‌شناسان بریتانیایی چون کیبل و گرین، پالت نارمر را حین حفر معبد هوروس در شهر نخن در سال‌های ۱۸۹۷ تا ۱۸۹۸ کشف کردند. این باستان‌شناسان همچنین گرزِ نارمر و یکی دیگر از قطعه‌های گرز را کشف کردند که نام پادشاه اسکورپیون (عقرب) روی آن حکاکی شده؛ شاهی که بر این باورند از جد نارمر بوده است.
۱- لوح کیش
سال نوشتار: حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح
مکان: تل لاحمیر، بابل، عراق
سیستم نوشتاری: پورتو-میخی
با اینکه ادعاهای زیادی وجود دارد که می‌گویند الواح قدیمی از مکان‌های مختلف در دنیا حاوی نوشتارهای قدیمی هستند، اما «لوح کیش» به طور گسترده‌ای به عنوان قدیمی‌ترین نوشتار در دنیا تایید شده است. این لوح در عراق و جایی در شهر سومریِ باستانیِ کیش کشف شده که قدمتش به حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد.
از آنجاکه بیشتر نوشته‌های لوح کیش به صورت خط‌نوشته هستند، بعضی از نشانه‌های روی آن نشان می‌دهد که به مرحله‌ای از نوشتار هجایی و اولین سیستم نوشتاری واقعی به نام خط میخی منتقل شده است. امروزه، لوح کیش در موزه هنری و باستان‌شناسی آشمولین در دانشگاه آکسفورد به نمایش گذاشته می‌شود. موزه آشمولین یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های الواح میخی در جهان را دربر دارد.
