تاریخ باستانتاریخ تمدن بین النهرین باستانتاریخ سومر باستان

پیرامون پروسه تکامل و انتشار زبان سومری

آخرین بروزرسانی ۹ آبان ۱۳۹۷ 1,542 2

1- نوشته هایی که به عنوان قدیمی ترین نمونه ها شناخته شده است متعلق به ۳۳۰۰ تا۳۱۰۰ سال پیش از میلاد میباشد که از خرابه های شهر؛ اوروک؛ بدست آمده است. ما تا به امروز هزار نمونه از اشارات تصویری (ایدئوگرام) آنرا میشناسیم. حدس زده میشود که حد اقل دوهزار ایدئوگرام موجود بوده باشد. شماره این تصاویر در حدود ۲۵۰۰ ق.م. به ۸۰۰ و ۲۰۰۰ ق.م. به ۲۰۰ تقلیل یافته است. این ۲۰۰ علامت در متون بعدی سومری بطور مداوم بکار گرفته شده است. در زبان اکدی تعداد آن باز هم بسیار کاهش یافته است.

۲- نوشته های بین النهرین در ادوار اولیه به شکل بسیار مبتدی وبه زبانی که هنوز پروسه تکاملی خود را نگذرانده بود، در روابط تجاری مورد استفاده قرار گرفته است. بعدها برای آماجهای دیگری نیز بکار برده شده و در زمان سومر قدیم نیزاستادان نحو سومری با توجّه به قواعد زبانشان خط میخی را منظّمترو متکاملتر ساختند.

3- از سالهای ۲۵۰۰ ق.م. بکارگیری این خط درزبان اکدی آغاز میگردد. پس از آنکه حکومت اکد بدست سارگن بزرگ (۲۳۵۰ ق.م.) می افتد، اهمیت این خط در زبان اکدی باز هم افزایش می یابد. از این زمان به بعد گسترش خط میخی در میان ایلامیها و اسوریها نیز آغاز میگردد. در سال ۲۰۰۰ ق.م. از طریق ؛ ماری؛ وارد سوریه میشود. در همان زمان هیتی های ساکن آسیای صغیر نیز این خط را میگیرند. آسوریان نیز آنرا با تغییراتی متناسب با ویژگیهای خودشان بکار میبرند. سوریه شمالی و فلسطینیان نیز این خط را تا سال ۱۲۰۰ ق.م. بکار میبرند. مصریان نیز از همان زمانها این خط را پذیرفته تا سال ۱۲۰۰ ق.م. مورد استفاده قرار میدهند. شکل تغییر یافته این خط که توسط بابلیان بکار برده میشد، در میان ایلامیان نیز که قبل از زمان هخامنشیان و نیز همزمان با آنلن در همسایگی میزیستند نیز رواج داشته است. هخامنسیان نیز این خط را در اسناد دولتی بکار گرفته اند.آنان این خط را از آرامیها گرفته بودند. خط میخی در بابل در دورانهای سلوکیان و اشکانیان نیز حفظ گردیده بود. این نوشته حتی تا سده اول پس از میلاد نیز در علم ستاره شناسی بابل مورد استفاده قرار گرفته است.?

در رابطه با اشاعه خط میخی در ترکمنستان توسط آرامیها در زمان اسکندر مقدونی و سپس بکارگیری آن از سوی دولت ؛ پارت؛ که بدست نیاکان ما ترکمنها (طوایف پار، داز، داهه>تکه که امروز در ترکیب اتنیکی ما موجودند) برپا گردیده است نیز اطلاعات زیر موجود میباشد:

? در دوران برده داری دولت پارتیان با مارگیانا، خوارزم و دیگر
دولتهای آسیای نزدیک و اروپا روابط تجاری و فرهنگی داشته اند. بهمین جهت نیز در خوارزم (ترکمنستان شمالی) الفبای آرامی و تقویم مصری مورد استفاده قرار گرفته است. الفبای پارتی نیز بر اساس نوشته آرامی شکلگرفته است.

درمیان اولین واژه های سومری که از سوی سومرشناسان مشهور چون ؛ فریتس هومل؛، ؛ آ. دایمل؛، ؛ آ. پوبل؛ و؛ آ. فالکنشتاین؛ شناخته شده است، وجود لغاتی که هم به لحاظ فرم و تلفّظ، و هم به لحاظ معنی همسان و یا بسیار نزدیک به زبان ترکمنی و دیگر زبانهای ترکی امروزی، بسیار معنی دار و قابل توجّه و تعمّق میباشد. بعنوان مثال: س. دینگیر= ت. تانگری( خدا، یزدان)، س. آدا= ت. آتا (پدر)، س. دوو=ت. دی(گفتن، بگو)، س. تی=ت. تیریک، تیری، دیری( زنده) ..

در پایان کتاب فهرستی از لغات همسان و مشابه بین زبان ترکمنی (ونیز ترکی قدیم، ترکی آذری و ترکی ترکیه) ارائه خواهد گردید.