سیستروم: پژواک مصر در تمدن مینوسیها
سیستروم (جغجغه) پرکاشنی است که برای اولینبار توسط مصریان باستان استفاده شد و در موسیقی یونان باستان نیز رایج بوده است و نشانههایی از آن اغلب در هنرهای بصری مانند مجسمهسازی و سفالگری وجود دارد. این سازِ ساختهشده از خاک رس، چوب یا فلز، بهعنوان ساز همراهیکنندهی سازهای دیگر بهویژه در مراسم مذهبی و فستیوالها مورداستفاده بوده است. با تکاندادنِ ساز مانند جغجغه و به حرکت درآمدنِ اشیای متحرکی که روی میلههای افقی ساز قرار دارند و یا با حرکتِ آزادانهی خودِ میلهها برخلاف جهتِ قابِ ساز، این ساز به صدا در میآید.
این ساز که اصالتی مصری دارد و اولینبار در امپراتوری کهن دیده شده است، ارتباطی نزدیک با مراسم آیینی به افتخار و احترامِ ایسیس(الههی باروری) دارد. درواقع، در هنر مصری، الهه و ندیمههای او(priestesses، زنانی غیرمسیحی در عصر باستان که مراسمی مذهبی انجام میدادند) اغلب درحالی نشان داده شدهاند که سیستروم به دست دارند. در مصر سیستروم دو گونه _ با یک حلقهی بیضی شکل و یا گنبدی شکل_ بوده است. در فرهنگ یونان سیستروم به شکل حلقهای دراز بوده و در بسترِ حرکتهای دستهجمعی، مراسم قربانی کردن، فستیوالها و مراسم تشییع جنازه استفاده میشده است. اولین نمونههای این ساز در تاریخ به تمدن کرِتِ مینو (۱۹۰۰-۲۰۰۰سال قبل از میلاد مسیح) بازمیگردد که ساز از خاک رس ساخته شده و دارای دو میلهی افقی فیکسشدهی چوبی و سه صفحهی متحرک از جنس خاک رس است که از برخورد آن با اطراف قابِ بیضی شکل، صدا تولید میشود. درحالیکه این احتمال وجود دارد که انواع ساخته شدهی سیستروم از خاک رس به جز در مراسم تشییع جنازه (بهدلیل کم بودن صدا) برای نواختن به کار نمیرفته است. درواقع بسیاری از سیسترومها و سازهای مشابه در قبرها یافت شدهاند که نشاندهندهی باوری است که طبق آن موسیقی بخشی از زندگی پس از مرگ بوده است. انواع سیسترومهای ساخته شده از خاک رسِ احتمالا بهعنوان اسباببازی کودکان نیز استفاده میشده است.
نمونههایی از سیسترومهای برونزی باقی مانده است که بیشتر در ارتباط با خاکسپاری یافت شده است. نمونهای جالب به نیمهی دوم قرن دوم پیش از میلاد باز میگردد که در آتیکا (یونان شرقی) یافت شده است. این سیستروم دارای چهار میلهی افقی برونزی است که طول آن کاهش مییابد و بهشکل کشویی وارد بیضی شده و از آن خارج میشود. بالای بیضی، شکل یک سگ طراحی شده و در پایهی دسته، سرِ یک گاو نر قرار دارد. خود دسته بهگونهای حکاکی شده است که خوشهی شش آئولو را نمایش میدهد که بهمنظور بازسازی ستونی ساخته شده که سرستونی حکاکی شده درحالی که دسته را به بیضی متصل میکند، آن را بالا نگه داشته است.
در هنر یونانی، رقصندهها درحالی نشان داده شدهاند که در صفوفی قرار داشته و سیستروم در دست دارند. نمونهای برجسته “گلدانِ برداشت محصول” (Harvester Vase) در هاگیا تریادا (Hagia Triada)در تمدنِ کرتِ مینو (۱۴۵۰-۱۵۰۰ قبل از میلاد مسیح) است که یک نوازندهی سیستروم را در صف فستیوالِ برداشت محصول نشان میدهد.