ماجرای هزار سرباز هخامنشی کشف شده در مصر

هرچند نخستین‌بار نبود که خبر کشف ارتش گمشده کمبوجیه در مصر و لیبی به‌گوش می‌رسد اما خبر این بار برخلاف دو بار گذشته به‌سرعت از سوی خبرگزاری‌های رسمی و روزنامه‌های سراسری کشور با استقبال روبه‌رو شد. همچنین خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های معتبر جهانی هم واکنش‌های متفاوتی به‌پیدایش ۵۰ هزار سرباز هخامنشی در مصر نشان دادند.

به نوشته «تهران امروز»، مساله تا جایی پیش رفت که «حمید بقایی» رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از رئیس‌جمهور خواست تا اجازه اعزام باستان‌شناسان ایرانی را در قالب یک تیم باستان‌شناسی بین‌المللی به‌کشور مصر بدهد که با موافقت او روبه‌رو شد اما به‌یکباره زاهی حواس، دبیرکل شورای‌عالی آثار باستانی مصر اطلاعیه مطبوعاتی صادر کرد و ماجرای کشف بقایای ارتش کمبوجیه را از اساس تکذیب کرد. این‌بار هم مطبوعات ایران بدون کوچک‌ترین تردیدی واکنش نشان دادند تا ارتش کمبوجیه دوباره در صحرای مصر گم شود.

دوقلوهای افسانه‌ای

در زمانی که بسیاری از محوطه‌های تاریخی کشور در سکوت خبری به‌سر می‌بردند، دو برادر ایتالیایی به‌نام آنجلو و آلفردو کستیگلیونی که به‌خاطر کشف مشهور خود در ۲۰ سال پیش در شهر تاریخی مصر، «شهر طلا»، معروفیت جهانی پیدا کرده بودند، ادعا کردند که گمشدگان ایرانیان در دو هزار سال پیش را پیدا کردند. فیلمی از آنها در فستیوال «روورتو» نشان داده شده که بیانگر تحقیق ۱۳ ساله و همچنین پنج سال اعزام هیات باستان‌شناسی به‌این منطقه بود.براساس این فیلم، آنها در سال ۱۹۹۶ شروع به‌این فعالیت کردند. هیات باستان‌شناسی در کاوش‌های خود آهن‌آلاتی را در نزدیکی «سیوا» پیدا کردند. کاوش ادامه می‌یابد و آنها به‌اجساد و استخوان‌های انسانی در یک گودال می‌رسند. آنها به‌این نتیجه می‌رسند که این گودال یک پناهگاه بود در برابر توفان‌های شن. کاوش‌ها آنها را به ‌تعدادی خنجر برنزی و چندین کمان می‌رساند. آنها همچنین حدود یک چهارم مایل دورتر از پناهگاه تیم باستان‌شناسی یک بازوبند نقره‌ای، گوش‌آویز و چندین حلقه که شبیه تکه‌های گردنبند بوده‌اند پیدا می‌کنند. تجزیه و تحلیل گوشواره‌ها آنها را به‌این نتیجه می‌رساند که این اشیا متعلق به‌دوران هخامنشی هستند. آنها همچنین گورهای دسته جمعی با هزاران استخوان سفید پیدا کرده‌اند و می‌گویند که بقایای لشکر «کامبیز» – کمبوجیه- نیز باید در این منطقه موجود باشد.

دوقلوهای ناقلا

زاهی حواس، دبیرکل شورای عالی آثار باستانی مصر اما به‌یکباره همه چیز را کتمان کرد. البته نه دریک کنفرانس مطبوعاتی بلکه در یک وب سایت. او می‌نویسد: «‌آنچه در روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و اخبار تلویزیون از کشف بقایای ارتش کمبوجیه از قول برادران دوقلو گفته شده، بی‌اساس و گمراه‌کننده است. آن برادران هیچ ماموریتی در منطقه نداشته‌ و مجوزی نیز برای اینکار نداشته‌اند.»
اما سربازانی که این دو برادر از کشف آنها خبر داده‌اند براساس متون تاریخی در ۵۲۵ سال پیش از میلاد مسیح بر اثر گرفتار شدن در توفان شن، زنده در زیر لایه‌های شن صحرا مدفون شده بودند. این سربازان بعد از هفت روز راهپیمایی در بیابان به‌ منطقه‌ای می‌رسند که هم‌اکنون با نام «الخرقه» شناخته می‌شود. پس از آن بود که سربازان ایرانی ناپدید شدند و هیچ کس اثری از آنها نیافت. هرچند این قصه از سوی بسیاری به‌عنوان افسانه تعبیر می‌شود اما هرودت در تاریخ خود به‌بادهای شدیدی اشاره می‌کند که همزمان با حضور ایرانیان از سمت جنوب وزیدن گرفت و گردبادها و توفان‌های شن عظیم حاصل از آن سربازان ایرانی را در بر گرفت. از سوی دیگر، خبر کشف اجساد ۵۰ هزار سرباز هخامنشی از مصر به‌ایران رسید و دوباره تکذیب شد هیچ‌کس سراغی از باستان‌شناسان نگرفت.

مصر ۳۰۰ سال در سیطره ایران

شهریار عدل، باستان‌شناس نام‌آشنای ایران که به‌تازگی از کاوش علمی در ترکمنستان بازگشته به‌تهران‌امروز می‌گوید: شکی وجود ندارد که کمبوجیه لشکرکشی کرده و‌مصر را به‌تسخیر خود درآورده‌است. در این مسیر که چهارهزار کیلومتر بوده است قطعا سربازانی از بین رفته‌اند. بنابراین پیدا شدن اجساد آنها کاملا طبیعی است. اما عدل روی یک مساله‌ای تاکید می‌کند که همگان باید به‌آن توجه کنند. البته او اعتقاد دارد که آنچه دو برادر دوقلوی ایتالیایی روی آن انگشت گذاشتند همان ارتش کمبوجیه است. عدل می‌گوید: باید این مساله بررسی شود آنچه که باستان‌شناسان ایتالیایی می‌گویند واقعا متعلق به‌حمله کمبوجیه به‌مصر است یا خیر. او البته تنها خبر این کشف را شنیده و عکس‌های آن را ندیده است اما می‌گوید: ما الان می‌دانیم که سرنیزه‌های دوره هخامنشی به‌ چه شکلی بوده است. بنابراین این مساله می‌تواند ما را به‌درست یا غلط بودن آنچه این دو باستان‌شناس می‌گویند، برساند.

عدل هم از نحوه خبررسانی این کشف راضی نیست. او هم کمی مظنون است. می‌گوید: «مجموعه داده‌ها باید بررسی شود و پایه علمی داشته باشد. آنچه از نگاه او و سایر باستان‌شناسان واضح و غیرقابل‌انکار است، این است که مصر از زمان کمبوجیه تا داریوش سوم جزئی از شاهنشاهی ایران بوده است. او به‌وجود آثار بازمانده از این تاریخ در کنار رود نیل و دریای سرخ اشاره می‌کند و می‌گوید طبیعا ایران باید با داشتن ارتشی بزرگ و مجهز مصر را بخشی از سرزمین خود کرده باشد. اما او اعتقاد دارد، این موضوع که این ارتش همان ارتش کمبوجیه باشد نیاز به ‌بررسی دارد.
عدل گم‌شدن بخشی از ارتش کمبوجیه را استیلای ۳۰۰ ساله ایران برمصر در توفان شن اتفاقی عادی می‌داند.

سوال آخر

حاشیه پیرامون لشکر کمبوجیه به‌جدال بین باستان‌شناسان مصری ختم نشد. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پس از این جدال بین برادران «کستیگلیونی» و «زهی حواس» مجبور به‌واکنش شد. مساله‌ای که سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری روی آن انگشت گذاشت، احتمال فشارهای سیاسی وارده از سوی دولت مصر به‌باستان‌شناسان برای تکذیب خبری است که واکنش‌های متفاوتی از سوی پژوهشگران کشورهای مختلف را در پی داشت. احتمالی که در میان افکارعمومی و آشنایان به‌حوزه‌های تاریخی و سیاسی هم قوت گرفت و دور از ذهن نیست با توجه به‌روابط ایران و مصر و رقابت‌های فرهنگی چنین فشاری به‌تیم باستان‌شناسی وارد شود. آن هم زمانی که مدت‌هاست کشورهای عربی از خواب قیلوله ما سود می‌برند وتلاش می‌کنند تا علاوه بر خلیج فارس، مشاهیر ایرانی را هم به‌اسم خودشان مصادره کنند.

به‌هرحال آنچه مسلم است در مصر کتیبه‌ای از داریوش هخامنشی وجود دارد که درباره حفر کانال سوئز و فتح مصر در مقاطعی از تاریخ باستان داد سخن داده است. بنابراین حضور ارتش ایرانیان در آن دوره تاریخی غیرقابل انکار است. برخی از روزنامه‌‌ها همچنان که بدون گفت‌و‌گو با باستان‌شناسان به‌درج خبر پرداختند بدون کوچک‌ترین تردیدی خبر کذب بودن آن را هم درج کردند. اما سوال اینجاست خبرنگارانی که نزدیک به‌ یک‌دهه گذشته در حوزه میراث فرهنگی کشور تربیت شده و قدرتی دوباره‌ به‌سازمان میراث فرهنگی بخشیده بودند، در این ماجرا کجا بودند؟ چرا سازمان میراث فرهنگی به‌جای دادن اطلاعیه و تکذیب و تردید هیچ‌گاه از خبرنگاران شناخته‌شده این حوزه و باستان‌شناسان به‌نام کشور دعوت نکرد تا در یک کنفرانس مطبوعاتی، این مساله را به ‌چالش بکشانند.

چرا یک برنامه‌تلویزیونی با حضور باستان‌شناسان نام‌آشنای کشور ترتیب نداد تا بتواند از زدن گره روی گره‌های گذشته جلوگیری کند. حتی اگر نتیجه نشان می‌دهد که ارتش کشف شده، کوچک‌ترین ارتباطی با کمبوجیه و خاندان هخامنشی نداشت آیا از ارزش تاریخی ایران که روزگاری مصر را در سیطره خود داشته، کاسته می‌شد یا آنقدر باید به‌حواشی این مساله پرداخته می‌شد تا اصل ماجرا به‌فراموشی سپرده شود؟ سوال آخر اینکه چرا در مسائل علمی و باستان‌شناسی به‌جای پاسخگو بودن باستان‌شناسان، روابط‌عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پاسخگوست؟ چرا باب گفت‌وگو بین متخصصان باز نمی‌شود تا ارتش‌های تاریخی ایران در توفان شن حواشی اتفاق‌های علمی گم نشوند.

خبر گزاری فارسی در تاریخ ۸:۳۰ نوشت :

حسن محسنی، سخنگوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی فارس اظهار داشت: رئیس جمهوری درباره تعیین تکلیف وضعیت ۵۰ هزار سرباز هخامنشی که در مصر شناسایی شده‌اند، وزارت امور خارجه و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را مکلف کرده است که در همین راستا جلسه‌ای در هفته جاری با حضور معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، نماینده دفتر حافظ منافع مصر در ایران، نماینده وزیر امور خارجه، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، معاون حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی و تعدادی از کارشناسان مرتبط برگزار می‌شود.
وی در ادامه گفت: در این جلسه مذاکراتی بین طرفین انجام می‌شود که عمده مباحث حول دو محور است، نخست اینکه میزان اهمیت شناسایی ۵۰ هزار سرباز هخامنشی در مصر از لحاظ دانش علمی که اضافه خواهد کرد و دوم اینکه راهکارهای پیشنهادی ایران برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این آثار ایرانی در این جلسه مطرح می‌شود.
سخنگوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یکی از پیشنهادات ایران را که در این جلسه درباره آن تصمیم‌گیری خواهد شد اقدام برای اعزام هیئت باستان‌شناسی ایران به مصر اعلام کرد.
به گفته محسنی در حال حاضر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری حتی اعضای هیئت باستان‌شناسی که احتمالاً به مصر اعزام خواهند شد را نیز تعیین کرده است و آمادگی کامل برای بررسی‌های بیشتر درباره این ۵۰ هزار سرباز را دارد.
وی در ادامه اظهار داشت: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رایزنی‌هایی را نیز با دو باستان‌شناس ایتالیایی که این ۵۰ هزار سرباز هخامنشی را شناسایی کرده‌اند آغاز کرده است تا اطلاعات این افراد یا با حضور آن‌ها در ایران به کشورمان منتقل شود یا اینکه تیم باستان‌شناسی که از ایران به مصر اعزام می‌شود آن‌ها اطلاعات خود را در اختیار تیم ایرانی قرار دهند.
سخنگوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تصریح کرد: در جلسه‌ای که این هفته برگزار خواهد شد درباره نحوه تعامل ایران و مصر برای سرنوشت ۵۰ هزار سرباز هخامنشی، تصمیم‌گیری نهایی می‌شود.
محسنی افزود: در مرحله‌ انعقاد تفاهم طرفین ایرانی و مصری، خبرنگاران رسانه‌های داخلی و خارجی نیز حضور خواهند داشت.

به گزارش فارس، طی هفته اخیر حمید بقایی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در نامه‌ای به رئیس جمهور اعلام کرد: “طی روزهای اخیر بخشی از آثار “ارتش افسانه‌ای باستانی منتسب به کمبوجیه در کشور مصر ” توسط دو باستان‌شناس ایتالیایی به دست آمد.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در اجرای یکی از مأموریت‌های اصلی خود که حفظ،‌ احیاء‌ و ثبت آثار و معرفی دستاوردهای عظیم تمدن بزرگ ایرانی- اسلامی در راستای ” توسعه پایدار مبتنی بر دانایی “، کشور عزیزمان است و به منظور تنویر افکار عمومی و بهره‌برداری از فرصت پیش آمده برای ارتقای فعالیت‌های باستان‌شناسی ایران اسلامی پیشنهاد می‌شود:
1- با دستور حضرتعالی، وزارت امور خارجه طی مکاتبه با دفتر حافظ منافع کشور مصر در تهران،‌ خواستار برگزاری جلسه‌ای مشترک با مسئولان وزارت امور خارجه، نماینده تام‌الاختیار کشور مذکور و نماینده این سازمان نکات و مسائل مرتبط با این موضوع را از نقطه نظر سیاسی و دیپلماتیک بررسی کنند.
2- با توجه به اهمیت موضوع در سطح بین‌المللی، سازمان متبوع پیشنهاد انجام کاوش باستان‌شناسی در قالب یک گروه متخصص را ارائه می‌کند تا با بررسی علمی و تخصصی موضوع توسط پژوهشگران و باستان شناسان نسبت به انعکاس توانمندی‌های فنی و علمی میهن اسلامی در سطح بین المللی اقدام شود. ”

محمود احمدی‌نژاد نیز در پاسخ به این نامه موافقت خود را اعلام کرده و دستوراتی نیز ارائه داد که متن این نامه به شرح زیر است:
” ثبت، ضبط و معرفی میراث مادی و معنوی ایران عزیز که عظمت و شکوه ملت بزرگ ما را در صحنه جهانی به نمایش می‌گذارد تکلیف مهم و تعیین کننده‌ای است که بر عهده یکایک هموطنان و به ویژه دولت جمهوری اسلامی ایران است.
سهم ایرانیان در پایه گذاری تمدن بشری، تکوین و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی بر جهانیان آشکار است و بدیهی است این نقش آفرینی بی بدیل جز از طریق حضور مؤثر و گسترده وسیعی از جغرافیای جهان میسر نیست و عمق دانش و بلندای بینش ایرانیان چندان است که در فرآیند توسعه قلمرو و حوزه نفوذ سیاسی ، آن‌که پیش از همه درخشید و در تاریخ به یادگار ماند ادبیات خداجو، آزادی‌بخش و عدالت گستر ایرانیان است.
در موضوع کشف اخیر نیز لازم است تلاش کافی در جهت بازبینی زوایا و وقایع تاریخی آن صورت پذیرد و اطلاع رسانی مناسب به ملت ایران و عموم مردم علاقمند جهان انجام شود.
استفاده از ظرفیت‌های کارشناسی ملی در موضوع میراث فرهنگی و بهره گیری از کارشناسان جهانی و ظرفیت‌های دیپلماسی و بین المللی مورد انتظار است. ”

به گزارش فارس، این سربازان در ۵۲۵ سال پیش از میلاد مسیح بر اثر گرفتار شدن در توفان شن، زنده در زیر لایه‌های شن صحرا مدفون شده بودند.
این سربازان بعد از ۷ روز راه‌پیمایی در بیابان به منطقه‌ای می‌رسند که هم اکنون با نام “الخرقه ” شناخته می‌شود پس از آن بود که سربازان ایرانی ناپدید شدند و هیچ کس اثری از آن‌ها نیافت.
هرودوت در تاریخ خود به بادهای شدیدی اشاره می‌کند که همزمان با حضور ایرانیان از سمت جنوب وزیدن گرفت و گرد بادها و توفان‌های شن عظیم حاصل از آن سربازان ایرانی را در بر گرفت.
داستان گم شدن ارتش کامبیز ـ کمبوجیه ـ اگر چه در خاطرها مفقود گشت و هیچ رد پایی از سربازان ایرانی بدست نیامد تا اغلب دانشگاهیان آن را داستانی خیالی بپندارند.
اما اکنون دو دانشمند باستان شناس ایتالیایی ادعا می‌کنند که شواهد برجسته ای یافته اند که ارتش ایران در توفان شنها دفن شده است. دو برادر ایتالیایی “آنجلو ” و “الفردو ” کستیگلیونی که به خاطر کشف مشهور خود در ۲۰ سال پیش در شهر تاریخی مصر، “شهر طلا ” ، معروفیت جهانی پیدا کرده بودند ادعای جدیدی را مطرح کرده‌اند.
فیلم باستان شناسی که در فستیوال “روورتو ” نشان داده شده، بیانگر تحقیق ۱۳ ساله و همچنین ۵ سال اعزام هیئت باستان شناسی به این منطقه است.آنها در سال ۱۹۹۶ شروع به این فعالیت کردند در ضمن اعزام هیئت‌های باستان شناسی آنها آهن آلاتی را در نزدیکی “سیوا ” پیدا کردند و در حالیکه آنها برروی منطقه کار می کردند، اجساد و استخوان‌های انسان‌هایی را در یک گودال یافتند و آنها این گودال را یک پناهگاه طبیعی در نظر گرفتند آن یک صخره به طول ۱۱۴.۸ فوت و ۵.۹ فوت عرض و ۹.۸ فوت عمق یافتند از این پناه‌گاهای طبیعی زیاد در صحرا یافت می شود اما این یکی در آن منطقه تنها پناهگاه بوده است و اندازه آن برای پناه بردن و در امان ماندن از توفان شن مناسب است. اما فلزیاب‌های یک باستان شناس مصری تعدادی خنجر برنزی و چندین کمان پیدا کرد.
حدود یک چهارم مایل دورتر از پناهگاه تیم باستان شناسی یک بازوبند نقره‌ای پیدا کرد و همچنین گوش آویز و چندین حلقه که شبیه تکه‌های گردنبند بوده‌اند.
تجزیه و تحلیل گوشوارها بر اساس عکس‌های بدست آمده نشان می‌دهد که آنها مطمئنا به دوران هخامنشیان تعلق داشته‌اند و حلقه‌های کروی که از نقره ساخته شده‌اند و یک آویز کوچک از نقره که در پنج قرن قبل از میلاد مسیح در ترکیه بدست آمده است مشابه همین آویز است. آنها همچنین گورهای دسته جمعی با هزاران استخوان سفید پیدا کرده‌اند و می‌گویند که بقایای لشکر “کامبیز ” ـ کمبوجیه ـ نیز باید در این منطقه موجود باشد.