تمدن فلسطین باستان (۱)

پژوهشگران و مورخان با توجه به آثار باستانی کشف شده در فلسطین از وجود انسان در این سرزمین از صدها هزار سال پیش خبر می‌دهند. . اگر از این آثار بگذریم و فقط به مدارک کتبی که در این باره وجود دارد بسنده کنیم باید بگوئیم که صرف نظر از دوران ماقبل تاریخ فلسطین که صدها هزار سال می باشد ، بر مبنای پیشرفت تاریخی در این منطقه در دوران مابعد تاریخ که همزمان با نگارش تاریخ و شکل گیری امپراتوریهای کهن آغاز شد به چهار دوره تاریخی تقسیم می گردد :
یک تمدن بزرگ و پیشرفته متناسب با زمان خود در دوره برنز کهن (۳۰۰۰ سال پیش از میلاد) وجود داشته و ملتهای سامی زبان عرب همچون آرامیها ( زبان کنعان ) که به آنها عبریان گفته می شود در آنجا زندگی می کردند . پس از کشف متون ” ابلا ” ( Ebla ) بر این امر تأکید بیشتری شده است .
دوره ۱۹۰۰ – ۲۲۰۰ پیش از میلاد که دوره یورش قبایل چادرنشین بوده است .
دوره برنز میانه از ۱۵۵۰ – ۱۹۰۰ قبل از میلاد که یک دوره شهرنشینی جدید بوده است .
دوره استیلای مصر که از اواسط صده شانزدهم ( ۱۶۰۰ سال قبل از میلاد ) شروع شده است .
برخی نیز این دوره های تاریخی را به عصر برنز ، عصر مفرغ میانه ، عصر مفرغ اخیر و عصر آهن تقسیم کرده اند ( نک – : دوران باستان ، فلسطین در – ) .
آنچیزی که قطعی به نظر می‌رسد این است که در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح ، ( ۳۱۲۰ سال قبل از هجرت پیامبر اسلام ) چند قبیله عربی در منطقه ای که اکنون فلسطین نامیده می شود زندگی می کردند . این قبایل که به کنعانیون معروف بودند در پی اختلاف بین قبایل ( خودشان ) و جنگهای داخلی بین سوریه و مصر منقرض گشتند و نتیجه آن شد که قبایل دیگری که عبرانیون نامیده می شدند بر آنجا استیلا یافتند .

پژوهشگران و مورخان چنین ذکر کرده اند که در حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد عده ای از شبانان و چادر نشین ها برای پیدا کردن محل مناسب چرای دام خود وارد بین النهرین شدند و از آنجا به سرزمین کنعان وارد شدند . در آنجا با مردمی مواجه شدند که قبل از آنها در آنجا ساکن بودند . در میان آن مردم ، کنعانیان از موقعیت بهتری برخوردار بودند زیرا دارای تمدن شهرنشینی بوده و در ۱۹۰۰ق . م با آهن ، خط و حروف الفبا آشنا شدند . برخلاف آنچه که از تورات درباره عبریان نقل می شود عبریان قبل از ورود چادرنشینان به کنعان ، قبیله مشخصی را تشکیل نمی دادند بلکه به صورت گروهی زندگی کرده و به همراه چادرنشینان مهاجرت می کردند . این چادرنشینان بعد از ورود به کنعان دو دسته شدند . یک دسته کنعان را برای زندگی انتخاب کردند و دسته دیگر به طرف مصر رفتند . چادرنشینان عبری زبان ، خط و مراسم دینی و فرهنگی کنعانیان را فرا گرفتند و تا سال ۱۴۰۰ق . م در کنعان باقی ماندند بعد از آن همراه ” هکسوسها ” ( Hyksos ) که اشغالگرانی بیش نبودند برای دست یافتن به چراگاههای تازه راهی سرزمین مصر شدند . هیکسوسها مردمی بودند که ریشه و نژاد معلومی نداشتند ( البته برخی معتقدند که سامی نژاد بودند ) از سال ۱۷۳۰ تا ۱۵۸۰ق . م بر مصر حکومت کردند .

پس از آنکه بین مصریان و هیکسوس ها نزاع در گرفت، ، بالاخره مصریها توانستند آنها را از مصر برانند و خود زمام امور را در دست بگیرند . چون هیکسوسها اشغالگر محسوب می شدند طبعا مردمی که همراه با آنها وارد مصر شده و از امتیازات و حمایتهای آنان برخوردار گشته بودند ، به عنوان همکاران آنها به حساب آمده و تحت فشار حکومت جدید قرار گرفتند و مجبور شدند شرایط نامطلوب و سختی را تحمل کنند . این همکاران اشغالگران که در واقع همان عبرانیها بودند ، قبیله ای را تشکیل نمی دادند بلکه فقط در آن زمان قشری از مخالفان بودند که به نام ” آپی رو ” ، ( Apiru ) ( که به قول کشیش دوو ” Devaw ” وجه تسمیه عبری از آن گرفته شده ) شهرت داشتند . آپی روها پس از تحمل فشار و سختی زیاد مجبور به فرار از مصر شدند . نظیر این مهاجرت که آپی روها به عنوان اتباع بیگانه و در عین ناراحتی انجام دادند در مصر رایج و عادی بوده است به طوری که در تواریخ مصر هیچ گونه اشاره ای به آن نشده است درصورتی که درباره عبور از مرزها از قرن نوزدهم ق . م گزارشهایی در دست است . به غیر از متون عهد عتیق که به نام ” اسرائیل ” اشاره دارند ، منابع دیگر در این مورد ، از تعداد انگشتان یک دست تجاوز نمی کند . قدیمی ترین اشاره به نام اسرائیل بر روی یک ستون سنگی است که در آن از فتوحات فرعون مصر ” مرنپتا ” ( Mernepta ) تجلیل شده است . همچنین گفته شده است که فرعون با تسخیر شهرهای فلسطینی ، ” اسرائیل ” را نیز نابود کرد . ” اسرائیل تخریب شد و نژادش ازبین رفت ” که در این متن حتی یک کلمه بیشتر درباره اسرائیل وجود ندارد .علاوه براین از سال ۱۸۸۷م ، به بعد در نواحل ” تل ” ( tell ) و ” امرنا ” ( Amarna ) که می گویند پایتخت فرعون بوده است ، ۴۰۰ لوح سفالین توسط باستان شناسان کشف شده است . این لوحهای سفالین مکاتبات فرعون با حکام تحت الحمایه اش در سوریه و فلسطین را نشان می دهد .اما هیچ نشانه ای از اسرائیل در آنها وجود ندارد درصورتی که درباره دولتشهرهای کنعان و رقابت میان آنها نشانه هایی موجود است .