آیا عقد آریایی در ایران باستان رواج داشته است؟

 تفاوت عقد قدیمی ایران باستان با عقد آریایی

«به نام نامی یزدان من تو را برگزیدم از میان همه خوبان، میان این گواهان بر لب آرم این سخن با تو، برای زیستن با تو وفادار تو خواهم بود در هر لحظه و هرجا پذیرا می‌شوی آیا؟»

در پاسخ آقای داماد که این جملات را با احساس و عشق در حضور مهمانان بیان می‌کند، عروس خانم هم پاسخ می‌دهد: «به نام نامی یزدان پذیرا می‌شوم مهر تو را از جان، هم اکنون باز می‌گویم میان انجمن با تو وفادار تو خواهم بود در هر لحظه و در هر جا برای زیستن با تو…»

بعد از پایان این جملات عروس و داماد با هم جملاتی را همزمان تکرار می‌کنند، سپس نوبت به مهمانان حاضر در محل می‌رسد تا با آرزوی خوشبختی جملاتی را همزمان با صدای بلند تکرار کنند.

این جملات بخشی از متن و سناریو عقدآریایی است که این روزها در میان برخی از عروس و دامادها مد شده است و شما هم بدون شک در فضای مجازی به ویژه اینستاگرام، فیلم‌های کوتاه عروس و دامادها را هنگامی که این جملات همراه با بغض و اشک را تکرار می‌کنند، مشاهد کرده‌اید.

عقد آریایی پدیده‌ای نو ظهور که طی چند سال اخیر در میان برخی از ایرانیان رواج پیدا کرده است، به نوعی که برای برخی از  عروس و دامادها  برگزاری این مراسم یک مسئله حیاتی محسوب می‌شود.

عروس و دامادها می‌دانند که عقد آریایی در هیچ کاغذ و ورقی ثبت نمی‌شود، بنابراین در ابتدا باید برای ثبت شدن ازدواجشان همان عقد قدیمی را بخوانند و بعد بار دیگر در حضور مهمانان جملات عقد آریایی را گاهی با هزینه‌های سنگین تر تکرار کنند.

اینکه امروزه چرا برخی از جوانان طرفدار این سبک و سیاق از ازدواج هستند، سوالی بود که پاسخ آن را از برخی از زوجینی که عقد آریایی را برای ازدواج و آغاز زندگی مشترک خود انتخاب کرده بودند، جویا شدم.

حانیه و رضا یکی از زوج‌های جوانی بودند که عقد آریایی را انتخاب کرده بودند. آن‌ها دلیل اصلی انتخابشان را جملات فارسی عقد اعلام کردند. آن‌ها می‌گفتند: ما این جملات را کاملا درک می‌کردیم و به خاطر همین باعث شد که لحظه‌ عقدمان برایمان به بهترین شکل ممکن ثبت شود.

آن‌ها می‌گفتند: اکنون بعد از گذشت چند ماه با مشاهده فیلم مراسم عقد خود، دوباره آن حس شیرین برای ما تداعی می‌شود.

عروس دیگری می‌گفت: این روزها دیگر هر عروس و دامادی بخشی از فیلم عقد آریایی‌شان را در صفحه اینستاگرام خود منتشر می‌کنند و من هم دوست داشتم که این فیلم را داشته باشم.

دلیل عروس و دامادها برای انتخاب این سبک از ازدواج‌ اغلب همین‌ها بود، آن‌ها بیان کردند که به دنبال چشم و هم‌چشمی و اینکه دیگران این کار را انجام می‌دهند به دنبال عقد آریایی می‌روند. اینکه جملات این عقد فارسی و قابل درک است نیز دلیل مناسبی نیست، چرا که همان خطبه عقد اسلامی را هم می‌توان از عاقد درخواست کرد که به فارسی هم بخواند.

عقد قدیمی ایران باستان با عقد آریایی متفاوت است

عقد آریایی که با عنوان عقد ایران باستان معروف شده، با عقد ایران باستان متفاوت است،چراکه به عقیده زرتشتیان ماهیت این دو عقد از یکدیگر به طور کامل متفاوت است.

در تماس با انجمن زرتشتیان تهران مشخص شد که عقد آریایی در آداب و رسوم زرتشتیان نیز جایی ندارد. یکی از اعضای این انجمن در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا عقد آریایی همان عقد باستانی است؟ گفت: عقد زرتشتیان یا همان عقد ایرانیان باستان با عقد آریایی که امروزه در میان برخی از زوجین مرسوم شده، متفاوت است.

او با اشاره به اینکه متن عقدنامه زرتشتیان (مراسم گواه گیری) در کتابی به اسم یادگار دیرین وجود دارد، بیان کرد: حتی متن این دو خطبه نیز با یکدیگر فرق دارد.

در مراسم گواه گیری (عقد) زرتشتی، ابتدا جمعی از گواه گیران در کنار عروس و داماد قرار می‌گیرند و با خواندن بخشی از کتاب اوستا جملات را به فارسی می‌گویند. بخشی از جملاتی که در مراسم عقد زرتشتیان مطرح می‌شوند، عبارتند از:

به شادی فروهر اشو زرتشت اسپنتمان.

به گواهی نیکان باشنده در این جشن و در ادامه این  سخن داماد، از عروس می‌پرسد: من که موبد… هستم از شما (نام عروس) دخت (نام مادر و پدر عروس) می‌پرسم که (نام داماد) پور (نام مادر و پدر داماد) را به داد و آیین دین وه مزدیسنی، به هم تنی و هم روانی و همسری خود می‌پذیرید؟»

در سومین مرتبه طرح این پرسش، عروس بله می‌گوید و شرکت کنندگان هم آوا و شادمانه «هابیرو شاباش» می‌گویند و کف می‌زنند. پس از آن نوبت پرسش موبد از داماد فرا می‌رسد.

از شما (نام داماد) پور (نام مادر و پدر داماد) می‌پرسم که بهدین (نام عروس) دخت (نام پدر و مادر عروس) را به داد و آیین دین وه مزدیسنی به هم تنی و همروانی و به همسری خود می‌پذیری؟ داماد نیز در پاسخ موبد، بله می‌گوید و باز هم شرکت کنندگان هابیرو شاباش می‌گویند.

موبد ادامه می‌دهد: به خجستگی و فرخندگی، من و همه ی وهان این انجمن، از اورمزد دانا و توانا آرزومندیم که به این پیوند ناشویی، پایندگی، پویندگی، پویایی، مهر و شادمانی همراه با افزونی فرزندان نیک و خواسته ی فرارون (حلال) شادی آور، دیر زیوشنی و سرانجام نیک ارزانی بدارد.

با مقایسه بخشی از خطبه‌های عقد زرتشتیان ایران باستان با عقد آریایی متوجه می‌شوید که این دو عقد با یکدیگر متفاوت هستند و عقد آریایی  می‌تواند پدیده‌ نو ظهوری باشد که طی چند سال اخیر رواج پیدا کرده است.

این در حالی است که دین مردم ایران قبل از اسلام، زرتشتی، مسیحی و یهودی بود و در هیچ یک از این ادیان، آنچه در خطبه عقد آریایی بیان می‌شود، وجود ندارد. اینکه مراسم عقد آریایی از کجا وارد فرهنگ ما شده مشخص نیست، اما برخی از زوجین بدون حتی کوچکترین تحقیقی قبول می‌کنند که آریایی‌ها با گفتن جملاتی که پیش‌تر در گزارش ارائه شد، مراسم ازدواج خود را برگزار می‌کردند.

به دنبال همین موضوع به چند دفترخانه رسمی ازدواج و طلاق در سطح پایتخت مراجعه کردیم، تمامی دفاتر در برنامه‌هایشان برگزاری عقد آریایی را دارند، در حالی که برگزاری چنین مراسم‌هایی و مشابه آن‌ها در دفاتر رسمی غیرمجاز تلقی می‌شود.

به یکی از دفاتر رسمی ازدواج و طلاق در مرکز پایتخت رفتیم، دفتر رسمی ازدواج و طلاقی که به دلیل کمبود جا برگزار کننده این عقد نبود، اما در صورت درخواست برای عقد آریایی شما را به یک دفتر عقد دیگری ارجاع می‌داد.

دفتر عقد رسمی ازدواج و طلاق مجلل دیگری در شمال پایتخت وجود داشت، هنگامی که به آن جا مراجعه کردیم و گفتیم خواستار اجرای عقد آریایی در کنار عقد رسمی خود هستیم، دفترچه‌ای را در مقابلمان قرار داد که روی آن نوشته شده بود ثبت عقد آریایی در مجهزترین سالن سرباز و سرپوشیده برای ثبت لحظات شیرین شما.

هزینه‌های عقد آریایی اغلب از یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان آغاز شده و حتی تا ۵ میلیون تومان نیز می‌رسد در درجات مختلف شامل هزینه‌های بادکنک آرایی، گل آرایی، آتش بازی، خواندن عقد با مجری خانم یا آقا، خواندن عقد توسط فرد دلخواه شما و غیره می‌شود که تمام این هزینه‌ها در این دفترچه قید شده بود، به طور مثال هزینه بادکنک آرایی ۳۰۰ هزار تومان، گل آرایی ۵۰۰ هزار تومان و پذیرایی مهمانان نیز هزینه‌های متفاتی داشت که در صورت انتخاب برای متقاضیان لحاظ می‌شد.

در کنار این دفاتر عقد رسمی و ازدواج، دفتر عقد دیگری قرار داشت که هنوز رنگ و بوی قدیمی خودش حفظ کرده بود، سردفتردار این دفترخانه که مردی با موهای سفید بود، هنگامی که کلمه عقد آریایی را از زبان ما شنید گفت: دخترم، این عقد آریایی نیست، بلکه پیروی کامل از مراسم‌های ازدواج غربی‌هاست، اما متاسفانه این سبک ازدواج در میان برخی از جوانان ما به گونه‌ای رواج یافته است که آن‌ها حاضرند هزینه‌ای سنگین را برای برگزاری این عقد بپردازند.

در قانون و شرع چیزی به نام عقد آریایی نداریم

علی مظفری رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق، در این باره اظهار کرد: ما در قانون و شرع چیزی به نام عقد آریایی نداریم و دفاتری که این مراسم را اجرا می‌کنند، غیرمجاز هستند.

او با بیان اینکه در تابلوی سردرِ دفاتر رسمی ازدواج و طلاق کدی درج شده است، افزود: در صورت توجه شهروندان به تابلوی سردرِ دفاتر ازدواجی که در آنجا مراسم غیرمتعارف برگزار می‌کنند، مشخص می‌شود که هیچ کدی بر روی تابلو آن‌ها درج نشده است.

رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق تأکید کرد: عقدی که در دفاتر ازدواج غیرمجاز انجام می‌شود، در هیچ جا ثبت نمی‌شود و در آینده نیز برای زوجین مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.

او گفت: در دفاتر رسمی ازدواج باید مسائلی مانند حجاب اسلامی و پخش موسیقی رعایت شود، همچنین دفاتر رسمی ازدواج مجاز به تبلیغات نیستند، اما در روزهای اخیر مشاهده شده است افرادی اقدام به تأسیس دفاتر غیر مجاز ازدواج کرده‌اند که در این دفاتر مراسم عقد به صورت مختلط برگزار می‌شود و مسائل شرعی در این اماکن رعایت نمی‌شود.

رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق گفت: در تهران نزدیک به ۳۰ دفتر غیرمجاز ازدواج تأسیس شده است و در شهرهایی مانند مشهد، شیراز، اصفهان و کرج نیز گزارش تأسیس این گونه دفاتر را دریافت کرده‌ایم که با اقدامات انجام شده تمام دفاتر غیر مجاز در کرج پلمپ شدند.

مظفری بیان کرد: کانون سردفتران ازدواج و طلاق از موسسان دفاتر غیرمجاز شکایت کرده است که پرونده در شعبه ۸ بازپرسی دادسرای سعادت‌آباد با عنوان اتهامی جعل عنوان در حال رسیدگی است.

طبق گفته‌های این مسئول هرگونه تبلیغات، پخش موسیقی و غیره در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق غیر قانونی است، با وجود اینکه در بیشتر دفاتر ازدواج و طلاق مجاز و غیر مجاز تمامی این موارد قابل مشاهده است؛ جالب تر اینکه اغلب افرادی که طرفدار برگزاری عقد آریایی هستند، همچنان مراسم‌های عقد و خطبه ازدواج خود را به شیوه قدیمی و مذهبی انجام می‌دهند، بنابراین برگزاری مراسم‌هایی همچون عقدآریایی چیزی جز تحت تأثیر فضای مجازی بودن و پیروی از آن نمی‌تواند باشد.