پیدایش و نابودی مادها به روایت تاریخ

پادشاهی ماد‌ها یا مادیا

پادشاهی ماد، مادیا و یا مَدیا حکومتی بوده است، که طی سده‌های میانی هزارهٔ یکم پیش از میلاد، بر نواحی فلات ایران حکمرانی می‌کرد. طی ۱۲۰ سال چهار یا پنج شاه بر این حکومت فرمانروایی کردند.

جالب است بدانید؛ در اواخر سدهٔ هشتم پیش از میلاد ماد‌ها در ایران غربی گرد هم جمع شده، نیرو گرفتند و با آشوریان که به آن‌ها یورش برده بودند، جنگیدند و طی جنگ‌هایی که حدود یکصد سال به طول انجامید آنان را شکست دادند و دولتی بنیان نهادند که ۱۲۰ سال فرمانروایی نمود. آن‌ها نهایتاً از کوروش شکست خوردند و حکومتشان توسط هخامنشیان به کلی برافتاد.

نام شاهان و سرداران ماد که در متون آشوری و یونانی و پارسی باستان ذکر گردیده‌اند، همانند؛

• فْرَوَرتی
• اوُوَخْشَترَ
• اَرشْتْی‌وَییگَ
• شیدیرپَرنَ
• تَخمَ‌سپادَ و…

که همگی به‌آشکارا آریایی هستند.

نحوه نابودی پادشاهی ماد

پارس‌ها که آن‌ها هم قبیله‌ای آریایی بودند در قرن هشتم پیش از میلاد از شمال غرب ایران به جنوب حرکت کردند و در کوهستان‌های بختیاری مستقر شدند.

پارس‌ها در زمان پادشاهی ماد‌ها از قبایل باج گذار آن‌ها بودند. اما قدرت گرفتند.

آن‌ها پس از حرکت به جنوب ابتدا به رهبری فردی به نام چیش پش که پادشاه انشان بود بخشی از قلمرو تمدن کهنه و بومی عیلامی را تصرف کردند و حکومتشان را از جهت جنوب به شرق گسترش دادند.

پارس‌ها به سرزمینی که از عیلامی‌ها گرفتند نام پارس یعنی نام قوم خود را دادند.

چیش پش که اینک پادشاه انشان و پارس شده بود در سال ۶۴۰ قبل از میلاد درگذشت.

اما پیش از مرگ قلمروش را میان دو پسرش کوروش و آریارمنه تقسیم کرد.

کوروش پادشاه شد و بخش جنوب شرقی یعنی سرزمین پارس به آریارمنه رسید.

در زمان کمبوجیه اول پسر کوروش، دو پادشاهی کوچک پارس متحد شدند.

کمبوجیه که پدر کوروش کبیر بود باج گذار پادشاه ماد، هوخشتره بود. حکومت پسر هوخشتره یعنی آستیاگ یا اژدهاگ (۵۸۴ تا ۵۵۰ پیش از میلاد) دورانی نسبتاً آرام بود، اما حکومت وی سرانجام به دست کوروش کبیر سرنگون شد.

کوروش کبیر نوه اژدهاگ از دخترش ماندانا بود. ماندانا با پادشاه پارس یعنی کمبوجیه اول ازدواج کرده بود.

شاهان ماد

رییس یکی از قبیله‌های ماد در قرن هشتم پیش از میلاد ، که یونانیان به او دئیوس می‌گفتند، قبیله‌های ماد را با هم متحد کرد و یک پادشاهی محلی به وجود آورد. به این ترتیب دیاکو بنیان گذار حکومت ماد شد.

اما آرزوی دیاکو برای اتحاد قبایل ماد در واقع بیشتر در زمان پسرش فرورتیش محقق شد.

فرورتیش یا به زبان یونانی فراارتس (۶۵۵ تا ۶۳۳ قبل از میلاد) بعد از پدرش دیاکو به تخت سلطنت نشست.

در زمان فرورتیش، قلمرو ماد منطقه وسیعی از همدان تا شرق دماوند و جنوب کرانه‌های صحرای مرکزی ایران بود.

سیاست فرورتیش در ابتدا حفظ مناسبات خوب با آشور بود. فرورتیش به مرور آریایی نژاد‌های دیگر از جمله پارس‌ها را مطیع خود کرد.

اما زمانی که به سمت شرق پیشرفت کرد خواست که از قید آشور خلاص شود و دیگر به آن‌ها باج نپردازد. اما این تصمیم به ضرر خودش و ماد‌ها تمام شد.

فرورتیش با آشور وارد جنگ شد، ولی سپاه چریکی او در مقابل قشون مشق کرده آشور تاب نیاورد و شکست خورد.

سکا‌ها هم که از متحدان آشور بودند از عقب به ماد‌ها حمله کردند و فرورتیش در این جنگ‌ها جانش را از دست داد. بعد از این واقعه به قول هرودوت ماد‌ها ۲۸ سال تحت قیادت سکاییان باقی ماندند. (۶۵۳ تا ۶۲۵ قبل از میلاد)

پس از مرگ فرورتیش، کیاکزار (هوخشتره) به جای پدر به تخت سلطنت نشست.

هوخشتره قدرتمندترین شاه ماد بود. چنان که گفته شد ماد‌ها ۲۸ سال تحت قیادت سکا‌ها بودند. سال‌هایی که هوخشتره پسر و جانشین فرورتیش ملزم به اطاعت از سکا‌ها بود برای آینده نظامی ماد بی فایده نبود.

او قشون خود را تحت نظمی جدید درآورد. سواره نظام و کمان دار و پیاده نظام ترتیب داد و احتمالاً فنون جنگی سواران سکایی که در جنگ متحرک مهارت داشتند را به کار گرفت. در نهایت هوخشتره آشور را شکست داد و بخشی از مستملکات آن را گرفت. سکاییان را هم شکست داد و از زیر بار پرداخت باج به آن‌ها رهایی یافت.

چنانکه گفته شد حکومت پسر هوخشتره یعنی اژدهاگ (۵۸۴ تا ۵۵۰ پیش از میلاد) دورانی نسبتاً آرام بود، اما سرانجام حکومت ماد‌ها و حکومت اژدهاگ به دست نوه خودش کوروش کبیر سرنگون شد.

کوروش کبیر نوه اژدهاگ از دخترش ماندانا بود. ماندانا با پادشاه پارس یعنی کمبوجیه اول ازدواج کرده بود.