کاسپی‌ها
کاسپی‌ها یکی از اقوام باستانی فلات ایران بودند که در سواحل جنوب غربی دریای کاسپین جایی در شمال یا جنوب رود کر واقع در قفقاز جنوبی می زیستند. برخی منابع کاسی‌ها و کاسپی‌ها را دو قوم نام برده‌اند اما بنظر می‌رسد این دو نام هر دو یک ریشه داشته باشد.هرودوت و استرابو و بسیاری دیگر از مورخان دوره باستان مکرر به کاسپی ها اشاره کرده اند اما بنظر می رسد چیز چندانی درباره آنها نمی دانستند. در گزارشهای تاریخی و جغرافیایی دوره باستان با دیگر سکنه باستانی حاشیه جنوبی دریای کاسپین چون آماردها و اناریاها و کادوسیان و آلبانی ها و ویتی ها دسته بندی شده اند و سرزمین شان (Kaspianḗ) بخشی از آلبانیای قفقاز بوده است. اینکه بخشی از شاهنشاهی ماد بوده اند یا نه مشخص نیست ولی به همراه خرده فرهنگ های پیرامون شان (Pausicae و Pantimathi و Daritae) در دوران داریوش بزرگ بخشی از شاهنشاهی هخامنشی بودند و بعدها قلمرو شان به ماد آتروپاتن و به نوبه خود به آلبانیای قفقاز پیوست.
پیشینه و تمدن کاسپی‌ها
زبان‌شناسان بر این باورند که نام شهر قزوین نیز برگرفته از همین ریشه‌است زیرا شهر مذکور دروازه ورود به قلمروی کاسپی‌ها بوده‌است. نامهای بازمانده از کاسپی‌ها در اسناد آرامی در مصر به زبان ایرانی‌است؛ بنابراین کاسپی‌ها باید ایرانی یا تحت تأثیر فرهنگ ایرانی قرار گرفته باشند. هرودوت به مردمان دیگری با همین نام کاسپی(Káspioi) اشاره کرده که به همراه سکاها(Sákai) در پانزدهمین ناحیه سرزمین هخامنشیان ساکن بودند و همچنین در ارتش خشایارشا هخامنشی نیز حضور داشته اند.چنین بنظر می رسد که در منطقه پامیر یا جایی که امروزه کشمیر است یا نورستان امروزی زیست می کردند،هرچند که در درستی این نگاشته های هرودوت شک و تردید جدی هست اما نقطه نظر قابل پیشنهاد پژوهشگران بر کوچ کاسپی ها به کاپیسا(Kápisoi and Kaspeîroi) می باشد.
