منشأ اسرارآمیز «خنجر فضایی» فرعون توتنخامن

یکی از اسرارآمیزترین ابزار ساخته دست بشر، خنجر «فضایی» توتنخامن، یکی از فراعنه مشهور مصر باستان باشد که اخیراً مورد بررسی دانشمندان قرار گرفته و نتایج آن برای اولین بار منتشر شده است.

تمدن عصر فراعنه و مصر باستان همواره برای همه ما، از دانشمندان گرفته تا افراد معمولی، اسرارآمیز و رازآلود بوده است، اخیراً دستاورد علمی در این زمینه منتشر شده است که به منشاء جالب توجه یکی از شگفت انگیزترین مصنوعات این دوره اشاره دارد. خنجر «فضایی» توتنخامن این شی، یکی از فراعنه مشهور مصر باستان است که محققان اکنون توانسته اند منشاء آن را کشف کنند.

شاید افرادی که به طور منظم اخبار مربوط به مصر باستان و دنیای عصر فراعنه را دنبال می‌کنند، «خنجر فضایی توتنخامن» موضوع جدیدی نباشد. خنجری که گفته می‌شود از یک سنگ فضایی ساخته شده و، اما یک مطالعه جدید اکنون جزئیات بیشتری را در مورد این شگفت‌انگیزترین و مرموزترین مصنوعات ساخته دست بشر آشکار کرده است. به عبارت دیگر، یک تجزیه و تحلیل شیمیایی کامل شامل عکسبرداری با وضوح بالا و اشعه ایکس، نوع شهاب سنگی را که به احتمال زیاد این خنجر از آن ساخته شده است و همچنین فرآیندی که برای ساخت آن استفاده شده را نشان داده است.

توتنخآمِن (پادشاهی از ۱۳۳۳ تا ۱۳۲۳ پیش از میلاد)، یازدهمین فرعون مصر باستان از دودمان هجدهم یا همان پادشاهی نو شناخته می‌شود. توتنخآمِن از نامدارترین فراعنه مصر باستان است و عامه مردم او را با نام پادشاه توت می‌شناسند. توتنخآمِن که مشهورترین فرعون مصر باستان محسوب می‌شود درواقع تنها یک پسربچه بود که در نه سالگی تاجگذاری کرد و در سن ۱۹ سالگی پس از ده سال پادشاهی درگذشت. در دوره تلاش برای یافتن آرامگاه او، به علت اینکه بسیاری در مسیر ورود به این آرامگاه جان خود را از دست دادند، این شایعه شکل گرفت که فرعون کسانی که آرامش مقبره‌اش را برهم زدند نفرین و مجازات می‌کند. با این حال، این تنها شگفتی مربوط به توتنخامن نبود؛ در قرن بیستم کشف مقبره او و اشیای که در مقبره او بود، وی را به مشهورترین فرعون مصر بدل کرد که یکی از آن‌ها «خنجر فضایی» توتنخامن بود.

 اکنون دانشمندان پس از دهه ها، با روش‌های علمی جدید، نوع سنگ فضایی که این خنجر از آن ساخته شده و حتی روش ساخت آن را برای اولین بار نیز کشف کردند. به نظر می‌رسد علاوه بر این، که این شی به هیچ وجه در مصر ساخته نشده است، بلکه به عنوان هدیه به پادشاه توت یا یکی از اجدادش پیشکش شده است.شاید مهم‌ترین قسمت این یافته، کشف یک الگوی به اصطلاح Widmanstätten بر روی خنجر باشد که نشان‌دهنده بلور‌های بلند نیکل-آهن است که در شهاب سنگ‌های آهن هشت وجهی، رایج‌ترین نوع شهاب سنگ‌های آهنی، یافت می‌شود.

دانشمند سیاره‌شناسی توموکو آرای، از مؤسسه Chiba Institute of Technology ژاپن، به وبسایت فناوری Gizmodo گفت: «برای درک فرآیند ساخت و منشأ این خنجر، ما تجزیه و تحلیل شیمیایی دو بعدی غیرمخرب و غیر تماسی را در محل برای خنجر انجام دادیم. ما متوجه یک بافت متقاطع در هر دو طرف خنجر شدیم که نشان دهنده ساختار Widmanstätten است که نمونه‌ای از یک شهاب سنگ آهنی هشت‌وجهی است. این لحظه‌ای شگفت‌انگیز برای ما بود.» پژوهشگران این مطالعه می‌افزایند؛ برای اینکه این الگو را حفظ کنند، به احتمال زیاد از روش آهنگری در دمای نسبتا پایین برای قالب‌گیری سلاح استفاده شده است. آن‌ها همچنین فکر می‌کنند که این خنجر در دمای کمتر از ۹۵۰ درجه سانتیگراد (۱۷۴۲ درجه فارنهایت) ساخته شده است.

این فرضیه منشأ خنجر فضایی توتنخامن توسط لکه‌های سیاه روی تیغه و داخل شکافی روی سطح تیغه پشتیبانی می‌شود. این مناطق غنی از گوگرد به احتمال زیاد ناشی از گرم شدن ترویلیت، یک ماده معدنی سولفید آهن که در شهاب سنگ‌های آهنی یافت می‌شود، است. در مورد ترکیب شیمیایی دسته نیز، تجزیه و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که سنگ‌های تزئینی به احتمال زیاد با گچ آهکی تثبیت شده‌اند، در مصر باستان فرآیندی که معمولاً  تا قرن‌ها به کار گرفته نشده بود. این بدان معناست که این خنجر به احتمال زیاد از جای دیگری آمده است.

محققان نیز اشاره می‌کنند که «نامه‌های آمارنا» ممکن است در اینجا سرنخ‌هایی به ما بدهد. این الواح گلی مهم مربوط به حدود سال‌های ۱۳۶۰-۱۳۳۲ قبل از میلاد، مجموعه‌ای از مکاتبات دیپلماتیک مصر باستان است و از خنجر آهنی که به یکی از اجداد توت عنخ آمون هدیه داده شده است، صحبت می‌کند. به منشأ خارجی خنجر قبضه طلا نیز ممکن است  اشاره داشته باشد که شاید از میتانی یا آناتولی آمده بود. محققین نیز در مقاله خود می‌نویسند؛ اتفاقاً در یکی از الواح آمارنا آمده است که یک خنجر آهنی با دسته طلا از طرف پادشاه میتانی به آمنهوتپ سوم، پدربزرگ توتنخامن هدیه داده شده است.

این تصور که خنجر از خارج از مصر آمده است، قبلاً مطرح شده بود، اما اکنون ما شواهد بیشتری داریم. مطالعات بیشتر باید بتواند مشخص کند که آیا این واقعاً یک میراث خانوادگی است که در طول نسل‌ها منتقل شده بود یا خیر. قبل از توسعه عصر آهن و فناوری‌های مرتبط با آن، بیشتر مصنوعات آهنی به احتمال زیاد از تکه‌های شهاب سنگی ساخته شده‌اند که از فضا به زمین رسیده بودند. البته این روند ساده‌ای نبود و به احتمال زیاد انسان‌ها برای این فرآیند آزمون و خطا‌های زیادی انجام دادند.

 استاد علوم خاص فرهنگی تسوتومو سایتو، در موزه ملی تاریخ ژاپن، که البته در این مطالعه حضور نداشت، اما روی تحقیقات قبلی در مورد آهنگری پیش از عصر آهن کار کرده است، به روزنامه Asahi Shimbun ژاپن گفت: «این مطالعه شواهدی را ارائه می‌کند که نشان می‌دهد مردم باستان به تکنولوژی دست یافته‌اند که ما از نظر علمی آن را قبلاً ثابت کرده بودیم. این یک یافته مهم است که نقطه شروع تلاش بشر برای توسعه فناوری تولید آهن را نشان می‌دهد.» نتایج این تحقیق جالب توجه در نشریه معتبر Meteoritics & Planetary Science منتشر شده است.