انکی، خدای سومری
انکی /Enki /- خدای سومری
این نام را به مفهوم «سرور زمین» اما kl را به معنای جهان فرودین می‌توان دانست. با توجه به یک ساختار کیهانی، جهان زبرین و زیرین با آن AN به معنای (آسمان) به‌عنوان «زبرین» است. مسلماً جنبۀ انکی از قدیم‌ترین اسناد دوره سومری کهن، از طریق همبستگی او با آب، عمدتاً در آب‌های زیرزمینی یا آپسو معلوم می‌شود. آپسو جایگاه اقامت اوست و در تصویر انکی، نیروی آفرینندگی، رطوبت حاصلخیز کننده به‌طور واضح، بیان می‌شود.(انکی ونین خورساگ، انکی ونین ماخ، انکی ونظم جهانی ).یکی از صفات ادبی او یعنی نودیمّود nudimmud به معنای« کسی است که می‌آفریند» و حال آنکه ناگبو nugbu مستقیماً به معنای « سر چشمه و آب زیرزمینی » است.
انکی نیز خدای «حکمت» است.عبارتی که دلالت بر مهارت‌های عملی دارد. انکی نیز خدای صنایع و هنرها و جنبه‌های فرهنگی و قادر است. «سرنوشت را تعیین» کند. این مطلب به‌درستی در« انکی و نین ماخ »شرح داده‌شده است. همچنین نیروهای جادویی را در اختیار دارد ( او مهم‌ترین خدا برای استمداد، دعا و حامی کاهنانی) است که کارشان دعا خوانی بود. او از نزدیک با تمدن عالی سومری مربوط بوده است.( انکی و نظم جهانی، انمرکار Enmerkar و سرور آراتا َArata ). در برخی از اسطوره‌های سومری (به بعد)، او باخدایان مؤنث همکاری ونیز رقابت می‌کند. به نظر می‌رسد که نیروی آفرینندۀ انکی، مانند نیروی آپسو، غیر فعال است والهه ها باید آن را فعال سازند. او را نین خورساگ و نین ماخ به سبب گستاخی فرهنگی لعنت می‌کنند و مستقیماً اینانا او را به مبارزه می‌طلبد (همچنین –اینانا و انکی ) و او به اینانا نظر مساعدی دارد.
انکی یکی از خدایان عمدۀ بین‌النهرین بود و این موضوع با توجه به مقام رسمی او در میان خدایان تأیید می‌شود. در فهرست نام‌های خدایان، پس از آن An و انلیل، مقام سوم را داراست و تنها رقیب او، مادر- الهه است. نام او در میان نام‌های شخصی و اثر مهرها به خوبی هویداست زیرا انکی را در میان خدایان بزرگ به‌عنوان خدایی می‌دانستند که بیش از سایر خدایان در دسترس بود.
مرکز عمدۀ پرستش او نزدیک مردابی در اریدو بود و او را در برجسته ترین خدایان بین‌النهرین در نقاط دیگرنیز پرستشگاه ِا-انگورا E-engura می‌پرستیدند و به‌عنوان یکی از برجسته ترین خدایان بین‌النهرین در نقاط دیگر نیزپرستش گاه های فراوانی همچون در (آشور ašur ، بابل Babyion ،ایسین Isin کیسورا kissura ،لاگاش ، لارسا Larsa ، ماری، نیپور، اور، اوروک و غیره) داشت. یک متن ادبی طولانی در توصیف ساختن ِاِ ا نگورا ، به‌وسیلۀ خود انکی است و خدایان با ضیافت بزرگی ساختن آن را جشن گرفتند. بسیاری از نام‌های مربوط سال ها به بازسازی وقف معابد به انکی، به‌ویژه در طی دورۀ اورسوم و ادوار بابلی کهن اشاره دارند و انکی با ِااَ خدای سامی یکسان شناخته می‌شود .
در نسب شناسی خدایان، انکی/ ِااَ، فرزند آن An و ناموNammu به شمار می آیند. همسر او شامل بز-ماهی، سنگ پشت، عصایی با سر قوچ، کشتی و ظرفی مملو از آب است.
