سلسلۀ سوم اور و احیای مجدد سومـر
در حدود (۲۲۰ ق.م) اکد و سومر مورد هجوم گوتی ها که اهالی میانرودان آن ها را « اژدهای کوهستان » می نامیدند، قرار گرفت. گوتی ها سرزمین اکد را با خاک یکسان کردند و شهرهای آن بویژه شهرهای شمالی را ویران ساختند و خراج سنگینی بر اهالی تحمیل کردند. شهرهای جنوبی سومـر آسیب کمتری دید و استقلال آن عملاً مصون ماند. این شهرها در رأس مبارزه با گوتی ها قرار گرفتند و مهاجمان را شکست دادند و از سرزمین خود بیرون راندند. فرمانرانی گوتی ها بر میانرودان حدود صد سال به درازا انجامید. شهرهای جنوبی اکد اندکی بعد زیر فرمان شهر اور دولتی را به وجود آوردند که سلسلۀ سوم اور یا دورۀ احیای مجدد سومـر نامگذاری شده است.
« اتو خِگل » فرمانروای اِرخ (اوروخ) گوتی ها را شکست داده و « تیریگان » فرمانروای آن ها را مغلوب و اسیر نمود و امپراتوری سومـر را احیا نمود. او در سندی که یادگار گذاشته است « از گوتی هایی که دشمن خدا » هستند به بدی یاد می کند و می گوید خداوند (اِنلیل) تصمیم به از میان بردن نام آن ها گرفت و برای اجرای آن اُتو خِگل، شاه اوروخ / اوروک را وسیله قرار داد.
دورۀ اقتدار اوروخ زیاد به درازا نکشید و پس از هفت سال فرمانرانی، اتو خگل بوسیلۀ شاه اور به نام (اور نمو) برچیده شد. اور نمو القاب شاه اور و شاه سومـر و اکد را بر خود نهاد. بدین سان سومین سلسلۀ فرمانروایی اور تأسیس شد. اور نمو دست به اصلاحات بزرگی زد و نخستین مجموعۀ قوانین را تدوین کرد و در قلمرو خود به اجرا گذاشت و آغاز به بازسازی دژها و حصار شهرها و کانال های آبیاری نمود. همچنین در دورۀ اور نمو احداث ساختمان های بزرگی که به « زیگورات » معروف شده اند آغاز شد و زیگورات ها جانشین معابد پیشین گشتند. (شولگی) جانشین اور نمو تقریباً چهل و هفت سال (۲۰۹۴ تا ۲۰۴۷ ق.م) فرمان راند. وی قلمرو سوم را گسترش داد و دقیقاً سیاست نرام سین اکدی را پیروی نمود. گسترش راه های خاکی و آبی تازه، انجام گرفت و حمل و نقل و تجارت در امنیت به شکوفایی رسید و برای نگهداری راه ها و پاسداری از کاروان ها، دژهایی در مسیر راه ها ساخته شدند. شولگی خود را « فرمانروای چهار گوشۀ جهان » نامید.
در دورۀ (شوسین) نوۀ شولگی، قبایل غرب فرات فشارهای همیشگی خود را به سرزمین اور سوم وارد آوردند. تلاش های شوسین و جنگ های پی در پی او گرچه گاهی موفقیت آمیز بود، ولی در پایان موجب ضعف این امپراتوری شد. حتی دژها و پایگاه های نظامی ساخته شده بوسیلۀ این شاه، نتوانست تضمینی برای آنان به ارمغان بیاورد.
واپسین شاه سلسلۀ اور سوم (ایبی سین) بود. شورش های استقلال خواهانۀ قبایل و مردمان زیر فرمان این سلسله، در زمان ایبی سین به اوج رسید؛ ایلام، اشنونه و ماری تقریباً هم زمان سر به شورش برداشتند. کوشش های خستگی ناپذیر ایبی سین به نتیجه نرسید و در سال ۲۰۰۴ ق.م سپاهیان ایلام به اور یورش بردند و شاه را به اسارت گرفتند. به این صورت عمر فرمانروایی اور سوم یا همان سلسلۀ سوم اور، (تاریخ میانی سومـر) به پایان رسید، ولی بسیاری از ویژگی های تمدنی آن به دوره های بعد رسوخ کرد.
برچیده از تاریخ تمدن های مشرق زمین، نوشتۀ دکتر باقرعلی عادلفر.
