وضعیت شهرنشینان سکایی
تحقیقات اخیر نشان داده است که تا قبل از قرن پنجم پیش از میلاد گروهی از سکاها در جنوب روسیه به عنوان کشاورزان ثابت سکونت اختیار کرده بودند. اسپتزین(Spitzin) میان کسانی که در سواحل دنیپر و کسانی که در نواحی کیّف و پولتاوا ساکن شده بودند فرق گذاشته است۱۶، اما اختلافی که بدان اشاره می کند باید مربوط به نتایج ازدواج با افراد محلی باشد تا به عدم تشابه ذاتی میام خود سکاها.
کاوش هایی که در منطقه دنیپر به عمل آمده ویرانه هایی را آشکار ساخته که به بعضی از این کوچ نشینان سکایی، یا در هر صورت به بعضی جوامع نیمه سکایی، تعلق داشته است. یکی از آن ها یعنی کامنسکویه۱۷ (Kamenskoe) را می توان نوع ویژهٔ این گونه زیستگاه دانست. این محل در ساحل چپ دنیپر و مقابل نیکوپول (Nicopol)قرار دارد، که از قرن پنجم تا دوم پیش از میلاد مسکون بوده و ناحیه ای در حدود پنج میل مربع را در بر می گرفته است. با ملاحظهٔ اجمالی این محل، معلوم می شود که، در این زمان نسبتاً پیشین، سکاها سازندگان غیر ماهری نبودند، و حال آن که موقعیت آن تا اندازه در شمال غربی روسیهٔ جنوبی حاکی از احداث ماهرانه حتی گورهای دور افتاده تر سکاهاست، و مبیّن سهولتی است که بدان وسیله روس های عیسوی شده توانستند، بلافاصله پس از پذیرفتن مذهب اورتودوکس یونانی کلیسا های پیچیده ای به سبک بیزانسی بسازند.
کامنسوکیه از سه سو به وسیلهٔ استحکامات طبیعی متشکل از سواحل سراشیب سه رود دنیپر بزرگ، کوروکو (Koroko) و رود بزرگتر برزوکا (Berezovka)حفظ شده. اما در بخش جنوبی، در جایی که شهر در کنار جلگه قرار داشت، ساکنانش حصاری گلی و بسیار مستحکم ساخته بودند. این دیوار در زاویهٔ جنوب غربی به قلعه ای ختم می شده است بلافاصله در درون دیوار، گذرگاهی که طول آن بن نیم تا سه چهارم میل بوده، و به منزله فضای بازی قرار داشته است. در زمان صلح، شب ها از آن به عنوان آغل گله استفاده می کردند، ولی در صورت ضرورت در اختیار مدافعان شهر قرار می گرفته است.
تصویر جنگجویان بر ظروف متعلق به سکا
خانه هایی که درون این حصار قرار داشت بر سه گونه بود. عادی ترین آن ها شامل یک بخش مرکزی بیضوی از چوب بود که در دو سویه آن بناهایی ساخته بودند. مهم ترین آنها اندکی بزرگ تر از حد متوسط بود از لحاظ اندازه از چهل تا صد و هفتادو شش یارد مربع مساحت داشت، آن ها دارای دو یا سه اتاق بودند که هر یک به دیگری راه داشت. ورود به این گونه خانه ها همیشه از بخش جنوبی بود، و اجاق یا در اتاق مرکزی یا در شمالی ترین اتاق بود. دیوارها از چوب و مخلوطی از گل مستحکم شده بودند سقف ها آن ها متمایل به پایین و متکی بر پایه های چوبی بود. ابزار های بی شمار مفرغی و آهنی شامل مقدار زیادی آلات آهنگری در میان آن ها یافت شده است. سومین گونه، کاملاً شبیه خانۀ اخیر، هم از لحاظ اتاق ها بوده است، ولی بنا به تمامی از خاک رس ساخته شده بود. تنها سنگ تراشیده که در محل یافت شده در جایی بوده که کاوش گران آن را قسمت مرتفع شهر یا آکوروپولیس (Acropolis) می نامند، و این موضوع اگر صحت داشته باشد، باید آن را مربوط به بخشی از مردم غیر سکایی بدانیم که مراسم مذهبی خود را در پرستشگاه به جای می آوردند، یا باید مربوط به اختلاف مشخص میان تشریفات مذهبی سکاهای مستقر یا بیابانگرد باشد. قوم اخیر به نظر نمی رسد که زیارت گاه یا پرستش گاه دایمی داشته یا به آن رغبتی نشان داده باشند.
ساکنان کامنسکویه فقیر و به مراتب فقیر تر از بیشتر سکاهای بیابانگرد بودند، ولی بسیار محتمل است که رهبرانشان، قطع نظر از اصل و نسب آن بیابانگردان، قسمت اعظم ثروتشان را ازآن ها می گرفتند. در هر صورت هیچ اثر هنری مهم، هیچ زینت آلات قابل توّجه، و هیچ لوازم مجلل خانگی تاکنون از هیچ زیستگاه سکاها غیر از گورهایشان به دست نیامده است.
جالب ترین شهر سکایی که تاکنون مورد کاوش قرار گرفته شهر نئاپولیس۱۸ بوده است. این شهر در حومۀ سیم فروپول(Simferopol) در کریمه قرار دارد، و در ۱۹۴۵ حفاری هایی که در آن جا به وسیله شولتس (Schultz) و گولووکینا (Golovkina) به عمل آمد. این شهر از پایان قرن چهارم پیش از میلاد تا آغاز عصر مسیحیت پایتخت سکاهای سلطنتی بود؛ و اگرچه تاریخ آن نسبتاً متأخر است ولی از اوایل قرن سوم در حدود چهل جریب را در بر می گرفت. تقریباً در این زمان بود که دیواری بزرگ از سنگ در پیرامون آن ساخته شد تا در برابر حملات سارماتی ها که به تدریج جنبه تهدید کننده ای به خود می گرفتند، به صورت حصاری باشد. این دیوار نه تا حدود چهارده یار ضخامت داشت، دروازۀ وسیع درآن تعبیه کرده و برج های دفاعی در دوسوی آن ساخته بودند . در داخل آن، پایتخت اسکولوروس و پسر و وارثش یعنی پالاکوس (Palakus) شاه آینده قرار داشت ، و دارای تعدادی بناهای عموم جالب توجه از سنگ بود که سقف آن را با سفال ساخته بودند. این بناها را با ستون های مجلل، سر ستون های آراسته و مجسمه های مفرقین و مرمرین مزین کرده بودند که بقایای آن ها هنوز گواهی از شکوه پیشین آن به شمار می رود. دو نیم تنه- که عجالتاً آن ها را سرهای اسکولوروس و پالاکوس تشخیص داده اند- طبیعت گراییه جدیدی را نشان می دهد که شاید بتوان آن را به نفوذ روم نسبت داد.
ناحیه مسکونی در شمال شهر قرار دارد. در آن جا نیز خانه ها از سنگ بود و نمای خانه ای که پادشاه اسکولوس سه قرن پیش از آن در اولبیا به دست آورده بود با تندیس های ابوالهول ها و پیکره های نیمه انسان و نیمه حیوان مزین شده بود، و شاید با در نظر گرفتن ظاهر آن بناها بتوان تصویری از زیبا ترین امارت ان زمان را در پیش چشم آورد. در نئاپولیس، خانه های بهتر چندین اتاق داشت که در پیرامون حیات ساخته شده و دیوارهای آن ها مزین به تصاویری بود.
حوزه جغرافیایی سکا
در بعضی از اتاق های مخصوص آذوقه هنوز ذخایر گندم و جو و ارزن یافت می شود. شواهد فراوانی وجود دارد مبنی بر آن که زندگی شهر اصولاً از یک الگوی شهری پیروی می کرد. صنعتگران و پیشه وران مختلف در آن جا مستقر بودند. حداقل یم کوره کوزه گری در آن جا وجود داشته است ولی بسیاری از کوزه های دو دسته حاوس شراب که در خانه های وسیع تر یافت شده از نقاط دور دست مانند رودس (Rhodes)، کنیدوس (Cnidus) و سینوب (Sinope) آورده می شده است. احتمالاً تجارت در نئاپولیس رونق داشت و سطح زندگی، لااقل در میان توانگران، ظاهراً بالا بود. استخوان های اسب، گاو بز و گوسفند در همۀ محلات شهر به مقدار زیادی یافت شده است ولی استخوان های گراز و سگ آبی نیز به دست آمده است. کاوش گران این امر را حاکی از آن می دانند که شکار هنوز در اقتصاد سکاهای شهر نشین نقش مهمی داشته است، هر چند یک روش ماهرانه کشاورزی به وضوح اساس ان را تشکیل می داد.
نئاپولیس گورستان های وسیعی داشت. در گورستان بزرگ، در میان تعدادی از گورهایی که دارای اشیای زرین بودند، کاوش گران به آرامگاه عالی و زیبایی برخوردند که اگر چه دارای یه ویژگی قوی هلنیستی* بود، ولی به یک ملکه سکایی تعلق داشت. شهردر هم پیچیده ای مانند این، با چنان گورهای زیبا، نمی تواند به سرعت رشد کرده باشد، زیرا هر دو جنبه یعنی پیچیدگی شهر و زیبایی گورها حاکی از زندگی پیشرفته و اقتصاد ثابت و جهان بینی وسیعی بوده است.
* دورۀ هلنیستی به دورۀ بعد از پیروزی های اسکندر مقدونی اطلاق می شود که در آن فرهنگ شرق و غرب تا مدتی به هم آمیخت. این کلمه را با «هلنی» به معنای یونانی نباید اشتباه کرد – م.
بسیار عالی بود مطلبتون