سفارش چهل میلیاردی شاه به آلمان چه بود؟
به باور افراد نزدیک به دولت بن [پایتخت آلمان غربی سابق]دیدار شل از آن شهر خیمهای که هفت سال پس از آن جشنهای شاهانه نیز به خوبی از آن مراقبت میشود، میتواند به گرمی روابط دو کشور کمک کرده و دیدگاههای سران ایران و آلمان را به یکدیگر نزدیکتر کند؛ و شاید بیدلیل نیست که اخیرا سیاستمداران بن به نیت خیر اعلیحضرت باور آوردهاند!
پاول فرانک، مشاور امور دولت پرزیدنت شل بر این باور است که چنانچه ایران به مسیر شرق [شوروی]بیافتد آنگاه است که مهمترین دولت نفتی خلیج [فارس]یعنی عربستان سعودی توان ادامه وضعیت فعلی را نخواهد داشت و در این صورت دنیا برای اروپای غربی شکل و شمایل دیگری پیدا میکند. از سوی دیگر البته امکانات و چشماندازهای تجاری برای اقتصاد در آینده نزدیک بسیار روشن و خوب است. اگر شاه از تصمیمهای خود منصرف نشود، آلمان در سالهای آینده قراردادهای زیادی برای پروژههای عظیم با ایران به امضا خواهد رساند…
در این صورت تنها سازندگان آلمانی نیروگاهها و صنایع وابسته به آن میتوانند تا سالها از این راه و به لطف ایران زندگی خود را بگذرانند. حاکم قدرتمند ایران برای طرحهای جاهطلبانه توسعه کشور خود نیاز به انرژی دارد و قراردادهایی که به زودی منعقد میشود در راستای همین نیاز به شمار میآید.
در حال حاضر اتحادیه نیروگاههای آلمان در قبال دریافت ۱۱ میلیارد مارک، در حال ساخت دو نیروگاه هستهای به قدرت ۱۳۰۰ مگاوات در نزدیکی شهر بندری بوشهر است؛ پروژهای که حقوق و مزایای ۱۲ هزار کارمند و کارگر را برای شش سال تضمین میکند. شرکت مشهور براون باوری (BBC) نیز در کنار سواحل دریای خزر یعنی در شهر نکا در حال ساخت یک نیروگاه بادی به قدرت در مجموع ۱۷۶۰ مگاوات است.
در کنار همه اینها البته شاه برای تکمیل شبکه حمل و نقل هوایی ایران نیز برنامههای زیادی دارد و همین حالا شش فروند هواپیمای ایرباس سفارش داده است و طبق قرارداد ایران میتواند سه فروند دیگر نیز به آن اضافه کند و مبلغ این قرارداد نیم میلیارد مارک آلمان غربی است. این در حالی است که به گفته بانکدارانی که اخیرا با شاه مذاکره کردهاند، نیاز ایران به هواپیما چند برابر بیشتر از این است و بالطبع شمار این هواپیماهای سفارشی میتواند چند برابر بیشتر از قرارداد فعلی شود.
کشتیسازان آلمانی هم میتوانند روی این مساله حساب کنند که بابت برنامههای شاه برای نیروی دریایی ایران، سود خوبی نصیبشان خواهد شد. شاه در نظر دارد که با خرید شمار زیادی زیردریایی، ناوچه، قایقهای مینروب و همینطور قایقهای تندرو، ظرفیت و توان نیروی دریایی ایران را به صورت قابل ملاحظهای افزایش دهد.
رقم حاصل از مجموع این پروژهها تقریبا ۴۰ میلیارد مارک خواهد شد و به همین خاطر میتوان از ایران به عنوان یکی از مهمترین شرکای تجاری آلمان غربی در خارج از این کشور یاد کرد. اما در همان حال که در خلال سفر اخیر شل به تهران، مذاکرات تجاری برای ساخت چهار نیروگاه جدید جریان داشت، یکی از بزرگترین مشکلات در مسیر این تجارت خارجی پرسود نیز خود را نشان داد؛ زیرا ایرانیها اعلام کردند ترجیح میدهند قیمت همه این قراردادها را با نفت بپردازند.
نباید فراموش کرد دورانی که هرگونه پیشنهاد نفتی با خوشحالی مورد قبول قرار میگرفت سپری شده است؛ زیرا امروزه این ماده خام با ارزش به اندازه کافی در بازار جهانی عرضه میشود و قیمت آن نیز در حال کاهش است. افزون بر آن حجم نفتی که به جای مبلغ قرارداد نیروگاههای اتمی (۲۰ میلیارد مارک) تحویل داده شود زیادتر از آن است که بتوان به راحتی آن را انبار کرد.
افزون بر آن نگرانی مهمتر شرکتهای آلمانی این است که شرکت دولتی هرمس چنین قراردادهای عظیمی را ضمانت نمیکند، ضمانتی که بتوان با تکیه بر آن نسبت به خطرات سیاسی موجود اطمینان خاطر بیشتری داشت. یادآوری میشود که شرکت بیمه هرمس به غیر از بیمههای عادی، ضمانتنامههایی را نیز جهت معاملات شرکتهای تجاری با خارج صادر میکند و البته تعرفه این ضمانتها بر اساس نوع تجارت و نه منطقهای که این معامله در آن صورت میگیرد متفاوت است.
وزرای تجارت و اقتصاد آلمان نیز حاضر به صدور مجوزی ویژه در این مورد نیستند، زیرا از این بیم دارند که در صورت پیشآمد وضعیتی غیرعادی و پرداخت ضمانت از سوی هرمس، این شرکت بر خلاف رویهاش تا به امروز با کسری بودجه مواجه شود و به سراغ خزانه دولت بیاید. صدراعظم و کابینه او نیز بر این باورند که تا به امروز آنچه که از دستشان برآمده برای تحقق این قراردادها انجام دادهاند.
شاه ایران البته با توجه به نرخ پایین رشد و نرخ بالای بیکاری در کشورهای صنعتی در موقعیت خوبی قرار گرفته و خواستههایش را افزایش داده است. او مایل است که شخص هلموت اشمیت صدراعظم آلمان غربی به خط خود نامهای نوشته و در آن از رفتارها و انتقادهای مطبوعات کشورش در رابطه با مناسبات با ایران عذرخواهی کند.
تا اینجای کار البته صدراعظم آلمان از نوشتن چنین نامهای خودداری کرده است. افزون بر آن هلموت اشمیت چندی پیش دعوت شاه برای حضور در ویلای سنتموریس را نیز به سردی رد کرد. البته در عوض پیشنهاد داد که این ملاقات به جای ویلای شاه در مکانی بیطرف انجام پذیرد. تا این لحظه البته این ملاقات صورت نگرفته است.