خودروی طلای سفارشی رضا شاه

کلنل رضاقلی خسروی، رئیس بانک پهلوی وقت و نماینده انحصاری واردات پیرس- آرو به ایران، مدل A را برای رضا شاه، پهلوی اول، در سال ۱۳۰۹ خورشیدی سفارش داده است.

پیرس- آرو مدل A، خودرویی لیموزین و سفارشی است که شرکت پیرس- آرو ساخته است. این شرکت سازنده خودرو‌های لوکس و گران‌قیمت در آمریکا بوده است.

 

مدل A یک لیموزین هفت نفره است و بزرگ‌ترین و قدرتمندترین خودرو پیرس- آرو در سال ۱۹۳۰ میلادی (۱۳۰۹ خورشیدی) به شمار می‌رود. اتاق راننده این خودرو از سرنشینان عقب کاملا جداست و از این نظر جزو اولین نمونه‌های لیموزین شمرده می‌شود که اینگونه ساخته شده‌اند.

 

نمونه موجود در ایران که تصاویر آن را در ادامه مشاهده می‌کنید سفارشی است. کلنل رضاقلی خسروی، رئیس بانک پهلوی وقت و نماینده انحصاری واردات پیرس- آرو به ایران، مدل A را برای رضا شاه، پهلوی اول، در سال ۱۳۰۹ خورشیدی سفارش داده است.

 

متوسط بهای خودرو‌های تجملاتی پیرس ارو در آن سال‌ها حدود ۲۵ هزار دلار بود، به گفته «کورتیس پوول» از مسئولان انجمن دوستداران پیرس ارو در آمریکا، «رضاشاه پهلوی مشتری گران‌ترین خودروی تولید شده به وسیله این شرکت است.» و خرید این خودرو ۳۰ هزار دلار هزینه داشت؛ این خودرو به پول امروز تقریبا معادل ۴۹۰ هزار دلار ارزش دارد.

 

نیویورک‌تایمز در آن زمان، از این خودرو به عنوان «مجلل‌ترین مرکب اربابان تخت طاووس در طول تاریخ» نام برد. به نوشته  نیویورک‌تایمز، رضاشاه به دنبال خودرویی متفاوت بود تا در مراسم رسمی از آن استفاده کند. دربار سلطنتی ایران برای سفارش خودروی تشریفاتی مورد نظر رضاشاه به سراغ نمایندگی پیرس ارو در تهران رفت.

 

به گفته پوول، بعضی از خصوصیات این خودرو که در اسناد باقی مانده ذکر شده، به این شرح است:

 

آب طلاکاری کلیه یراق آلات برنزی ماشین مانند دستگیره‌ها، قاب پنجره‌ها، قاب چراغ‌ها و سپرها؛ تودوزی ماشین از ابریشم اعلا؛ ئکفپوش پشمی مرغوب روسی.

 

دو تاج پهلوی که نگینی سبزرنگ روی آن‌ها دیده می‌شد، بر در‌های دو طرف این خودرو قرار گرفته بودند و نشان پادشاهی پهلوی هم بر روی صندلی‌ها حک شده بود. دو تاج طلایی‌رنگ دیگر هم بر بالای قاب چراغ‌های جلوی خودرو نصب شده بودند. یراق آلات این خودرو آب طلا داده شده بودند.

 

به نوشته نیویورک تایمز، جاسیگاری داخل اتاق این ماشین به طور کامل از طلا ساخته شده بود و چند نگین الماس بر روی آن قرار داشت.

 

علاوه بر تغییر رنگ در تهران، کورتیس پوول به یک تغییر دیگر هم در ظاهر این خودرو اشاره می‌کند. به گفته او در تصاویر موجود از خودروی رضاشاه در آمریکا، چرخ یدکی بر روی رکاب ماشین نصب نشده است در حالی که در تصاویر آن در تهران چرخ یدکی به چشم می‌خورد.

 

پوول می‌گوید دربار ایران پیش از سفارش خودروی تشریفاتی رضاشاه، یک خودروی دیگر از پیرس ارو خریده بود. او معتقد است که بعد‌ها به دلایلی، رکاب آن خودرو جایگزین رکاب خودروی تشریفاتی شده است.

 

از پیرس ارو به عنوان «رولزرویس خودروسازی آمریکا» در سال‌های پیش از جنگ جهانی دوم نام برده می‌شود. در فاصله سال‌های ۱۹۰۹ تا ۱۹۳۶ همه روسای جمهوری ایالات متحده سوار خودرو‌های این شرکت می‌شدند.

یازده سال پس از انتقال خودروی تشریفاتی پیرس ارو به تهران، با یورش متفقین به خاک ایران رضاشاه از سلطنت کنار رفت. اما ماموریت این خودرو به پایان نرسید و محمدرضا پهلوی هم در سال‌های ابتدایی سلطنت خود از آن در مراسم رسمی استفاده می‌کرد.

این خودرو در سال‌های پس از انقلاب همراه با بعضی دیگر از خودرو‌های تاریخی به جا مانده از دوره پهلوی در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت و در موارد متعددی به نمایش گذاشته شده است. این ماشین تشریفاتی امروز به همراه چند اتومبیل ارزشمند دیگر در موزه خودرو‌های تاریخی ایران که آبان امسال افتتاح شد، به نمایش گذاشته شده است.