چه نامی برای کوچه‌ها باید برگزید!
- به بهانهی نامگذاری یک خیابان در شهر تهران به نام دکتر محمد مصدق؛ نخستوزیر ایران در دوران پهلوی دوم.
دکتر علی نیکویی
هیچ اتفاق اجتماعی بزرگ بدون آنکه مردم از در خانههایشان بیرون بیایند، از محلههایشان گذر کنند و پا در شاهراههای بزرگ شهرشان بگمارند رخ نمیدهد؛ این رخدادهای اجتماعی میتوانند شادی از یک پیروزی، یک تظاهرات، یک تحسن، واکنش به یک اتفاق یا هر چیز شبیه به اینها باشد. همین دست اتفاقات مشترک اجتماعی اسباب آن میشود خیابان تنها کاریاییش راهی برای رسیدن به مقصد نباشد و مبدل به یک خاطرهی جمعی شود که هر کدام از باشندگان شهر با آن ارتباط پیدا میکنند، با پیادهروهایش، چهارراههایش، درختانش … و این حس ارتباط اهمیت حفظ خیابان و تلاش برای نگهداری ظاهرش با کمترین تغییرات غیر ضروری را موجب میشود زیرا به درستی خیابان بخشی از دارایی روحی و خاطرات جمعی مردمان یک شهر است که وظیفهی شهرداری حفظ آن است.
خیابان راهی که تنها راه نیست بلکه پرپیچگذری است تنیده بر خاطرات جمعی؛ نامگذاریش شاید از هر اتفاق دیگر بسیار مهمتر میباشد! آیا بر خیابان حاکمیت (در غالب شهرداری) حق نامنهادن را دارد یا مردم یا تاریخ!؟ آیا تعویض نام خیابان از حقوق حاکمیت است یا مردم یا رخدادها!؟
اگر قرار است برای خیابانها از نام رجل سیاسی استفاده کنیم این اصل را در تاریخ باید بپزیریم که مردان تاریخ سیاه یا سفید مطلق نیستند! رجال سیاسی [مانند هر انسانی] در یک شرایطی میتوانند خوب و بد باشند و کسانی که مواجه میشوند با نام یک خیابان حتما نباید دلیل انتخاب نام آن خیابان را این بپندارند که وی در تمام ادوار تاریخی زندگیش یک خادم بوده است بلکه وی تنها بخشی از تاریخ این سرزمین است؛ در این صورت است که با هر اتفاقی نام خیابان که مهمترین شناسه بر این خاطرهی جمعی است عوض نخواهد شد! با این نگاه میتوان نامهای گوناگون بر میادین و خیابانها نهاد و هراسی از هیچ قضاوتی نداشت و محکوم به محو کردن نام مخالفان خود در تاریخ نشد! میتوان خیابانی به نام دکتر مصدق داشت، همانگونه که میدانی به نام ملکه فوزیه و یا تونلی به نام امیرعباس هویدا و بزرگراهی به نام هاشمیرفسنجانی! با این نگاه نامگزاری نه کاری سُترگ بلکه کاری راحتتر خواهد شد اما تغییر نام حتی در این حالت کاری اشتباه است زیرا پیوندهای خیابان با نامش و خاطرات جمعی مردم برهم میریزد مگر در یک شرط و آن پیشآمد رخدادی است که وقوع آن بسیار اثر بخشتر بوده باشد مانند تغییر نام میدان ژاله به میدان شهدا پس از درگیری مردم و نیروهای مسلح پادشاهی در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ و کشته شدن مردم معترض یک نمونهی مناسب برای موجه بودن تغییر نام یک مکان است.
