همه چیز درباره تاریخ شمسی
شاید شما هم بارها در طول روز به این سوال برخورد کرده باشید که امروز چندمه؟ آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که تاریخ شمسی که برای فعالیت‌های روزمره خود استفاده می‌کنید، از کجا آمده و مبنای محاسبه آن چگونه است؟
تقویم هجری شمسی یکی از دقیق‌ترین و معتبرترین تقویم‌ها در سراسر دنیا است. این تقویم عمر زیادی ندارد و تنها سال‌های محدودی از عمر آن می‌گذرد. تاریخ شمسی اولین بار توسط فردی به نام عبدالغفارخان نجم الدوله استخراج و معرفی شده است. اساس این تقویم شمسی و مبدأ آن هجرت پیامبر از مکه به مدینه است.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند این تقویم با توجه به سال شمسی، ۱۴۰۱ سال عمر دارد، در صورتی که این تقویم ۱۳۸ سال عمر دارد. در ادامه به صورت دقیق‌تر در مورد نحوه استخراج این تقویم و تغییرات آن در طول سال‌های مختلف می‌پردازیم. برخی از سایت‌های معتبر مانند وب سایت “مرکزش”، ابزاری ساده و کاربردی برای دانستن تاریخ امروز همراه با ساعت دقیق و مناسبتهای روز ارائه می‌دهند.
اصول تقویم هجری شمسی
تقویم هجری شمسی که برای اولین بار نوشته شده است، به تقویم برجی شهرت دارد. مهم‌ترین اصول این تقویم و تاریخ شمسی به صورت زیر است:
مبدأ تقویم
اولین اصل تقویم تاریخ شمسی، مبدأ آن است. مبدأ این تقویم اول ماه فروردین مطابق با هجرت پیامبر از مکه به مدینه است که دقیقا ۱۱۹ روز قبل از محرم سال اول هجری قمری اتفاق افتاده است. این تاریخ مطابق با ۱۹ مارس ۶۲۲ میلادی است.
تحویل سال
لحظه تحویل سال در این تقویم زمانی است که مرکز خورشید از نقطه اعتدال بهاری عبور می‌کند. در این لحظه خورشید از نیم کره جنوبی به شمالی وارد می‌شود. این لحظه اول بهار است که اول برج حمل نیز نامگذاری می‌شود.
مدت سال‌ها در تاریخ شمسی
سال هجری شمسی برجی را می‌توان نوعی از سال شمسی حقیقی دانست. به این صورت یک سال کامل فاصله میان دو بار عبور متوالی مرکز خورشید از نقظه اعتدال بهاری است. به این صورت یک سال ۳۶۵ روز و ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۲.۴۵ ثانیه است. البته مدت سال شمسی حقیقی ممکن است بر اساس پارامترهای مختلف نجومی تغییراتی داشته باشد.
ماه‌های تقویم شمسی
تقویم شمسی دارای ۱۲ ماه است که به نام برج شناخته می‌شوند. ۱۲ صورت فلکی در آسمان وجود دارد که نام این ۱۲ ماه بر اساس نام صورت فلکی که خورشید از آن‌ها عبور می‌کند، مشخص شده است. منجمان از حدود قرن ۲۰ تمام دایره البروج را به ۱۲ برج مساوی تقسیم کرده که بیشتر آن‌ها از صورت‌های فلکی متفاوت هستند. به همین دلیل است که بین سال شمسی حقیقی و سال نجومی تفاوت‌هایی وجود دارد.
ماه‌های مختلف در تاریخ شمسی حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو و حوت نامیده می‌شوند. طول هر کدام از این ماه‌ها از ۲۹ تا ۳۲ روز با یکدیگر متفاوت است. دلیل این امر حرکت ظهاری غیر یکنواخت خورشید در آسمان است. حتی ممکن است طول برج از سالی به سال دیگر نیز تغییراتی داشته باشد.
آغاز رسمیت تقویم شمسی در ایران
تقویم شمسی برجی در ابتدا به صورت رسمی مورد استفاده قرار نمی‌گرفت و تنها در امور گمرکات و مالیه از آن استفاده می‌شد. اولین بار در سال ۱۲۸۸ هجری شمسی فردی به نام میرزا عبدالحسین خان شیبانی وحید الملک که نماینده تهران در مجلس بود، طرحی برای استفاده از این تاریخ پیشنهاد داد.
در ۲ حوت ۱۲۸۹ یعنی ۲۱ صفر ۱۳۲۹ این طرح در مجلس پذیرفته شد و تقویم هجری شمسی برجی به عنوان مقیاس رسمی در محاسبات دولت انتخاب شد.
تغییر نام برج‌های تقویم در تاریخ شمسی
در سال ۱۳۰۳ هجری شمسی برجی، برای اولین بار طرحی در مجلس عنوان شد تا نام‌های برج‌ها در سال شمسی تغییر کند. این طرح در مجلس شورای ملی ایران مطرح شد تا به جای نام‌های عربی از نام‌های فارسی برای ماه‌های سال استفاده شود. بالاخره پس از جلسات فراوان در جلسه ۱۴۸ مجلس در ۱۱ فروردین ۱۳۰۴ این قانون به تصویب رسید.
بر اساس قانون تصویب شده در مجلس، بروج به ماه‌های فارسی تغییر یافت و تقویم هجری شمسی به عنوان تقویم رسمی کشور مورد استفاده قرار گرفت. نام‌های انتخاب شده برای ماه‌ها ریشه اوستایی داشته و از القاب فرشتگان یا اهورامزدا به شمار می‌روند.
مهم‌ترین ویژگی‌های تقویم شمسی
این تقویم نسبت به تقویم شمسی برجی ویژگی‌ها و تغییراتی دارد که در ادامه عنوان شده‌اند:
- آغاز سال جدید در تقویم هجری شمسی همچنان آغاز بهار، مطابق با شکوفایی طبیعت است.
- تعداد روزهای هر ماه بر اساس تاریخ شمسی مبنای نجومی و طبیعی دارند. یعنی تعداد روزها بر اساس حرکت غیریکنواخت خورشید بر دایره البروج تعیین می‌شود.
- مدت سال، کبیسه‌ها و نوروز دقیقا بر اساس محاسبات نجومی مشخص می‌شوند. این تقویم تنها تقویمی در دنیا است که علاوه بر کبیسه چهار ساله، کبیسه پنج ساله نیز دارد.
سخن آخر
تقویم شمسی از دقیق‌ترین گاه‌شمارها در دنیا حساب می‌شود. این تقویم که با تغییرات و فراز و نشیب‌‌های زیادی همراه بوده امروزه به عنوان تقویم رسمی کشور ما به حساب می‌آید. روایت‌های مختلفی درباره تاریخ شمسی وجود دارد اما آنـچه که مشخص است این تقویم بسیار دقیق بوده و با توجه به محاسبات نجومی به دست آمده است. با مراجعه به وب سایت مرکزش (https://markazesh.com/) می‌توانید تاریخ دقیق روز را بر اساس تقویم شمسی به دست بیاورید.
