تاریخچه پنجره در معماری ایران باستان
پنجره ها دروازه های ورودی نور و هوای تازه به داخل ساختمان ها و بناهای مختلف هستند که از دیرباز در معماری مورد توجه ویژه ای قرار می‌گرفتند. در‌گذشته پنجره ها به ویژه در معماری ایرانی، در اشکال مختلف و با رنگ بندی های متنوعی ساخته می‌شدند. غالبا از جنس چوب بودند و در معماری سنتی دوره زندیه و قاجاریه به طور قابل توجهی مورد توجه هنرمندان معمار قرار‌گرفتند.
تاریخچه پنجره ها در معماری ایرانی
استفاده از پنجره‌ها در معماری سنتی ایران به قرون گذشته باز می‌گردد. این پنجره‌ها به منظور عایق‌بندی و کنترل دما در ساختمان‌ها استفاده می‌شدند. در معماری بومی ایران، پنجره‌ها به عنوان راهکاری برای سازگاری با اقلیم‌های مختلف به کار می‌رفتند. پنجره‌های دوجداره در مناطق سرد و گرم کشور به شکل‌های متنوعی ساخته می‌شدند.
پنجره‌های‌سنتی ایرانی معمولاً از چوب ساخته می‌شدند. فضای بین دو لایه پنجره برای عایق‌بندی حرارتی استفاده می‌شد. طراحی این پنجره‌ها شامل تزئینات و نقوش سنتی ایرانی بود. انواع پنجره های ایرانی از دیرباز تا‌کنون شامل اشکال زیر بودند:
- پنجره های مشبک چوبی
- قمریه و قندلیه
- پنجره روزن
- سه دری و پنج دری
- ارسی
- مدرن فلزی
- و …
پنجره‌های اولیه در معماری باستان
پنجره‌های اولیه در معماری باستان مانند معماری مصری و یونانی، عمدتاً کوچک و محدود بودند که به دلیل محدودیت‌های فنی و تکنولوژیکی در آن‌زمان بود. این پنجره‌ها بیشتر برای تهویه و نور طبیعی استفاده می‌شدند. در آن زمان پنجره‌ها عمدتاً برای تهویه و نور طبیعی استفاده می‌شدند. بطوریکه امکانات دیگر مانند کنترل دما و عایق‌بندی در آن‌زمان وجود نداشت.
بکار گیری مصالح ساده مانند سنگ، چوب و خشت در ساخت پنجره های باستانی بسیار متداول بود. اما استفاده از شیشه در آن زمان محدود بود و پنجره ها بسیار ساده و بدوندر نظر گرفتن تزئینات و عمدتا به شکل ثابت و غیر قابل تغییر در ساختمان ها نصب می‌شدند. به طوری که در برخی موارد بطور محدود امکان باز و بسته شدن را نیز داشتند.
معماری قرون وسطی
در معماری قرون وسطی، پنجره‌ها بزرگ‌تر شدند و در ساختمان‌های مذهبی مانند کلیساها کاربرد داشتند. پنجره‌های این دوره اغلب از شیشه رنگی ساخته می‌شدند. در معماری قرون وسطی پنجره ها دارای ویژگی‌های مشخصی بودند:
- افزایش اندازه پنجره‌ها
در معماری قرون وسطی، پنجره‌ها بزرگ‌تر از دوره‌های قبل شدند. که این افزایش اندازه به دلیل پیشرفت‌های فنی در ساخت و نصب پنجره‌ها بود.
- استفاده از شیشه رنگی
پنجره‌های این دوره اغلب با شیشه‌های رنگی ساخته می‌شدند. این شیشه‌های رنگی برای ایجاد جلوه‌های زیبایی‌شناختی استفاده می‌شدند.
- کاربرد در معماری مذهبی
پنجره‌های بزرگ و شیشه‌ای عمدتاً در ساختمان‌های مذهبی مانند کلیساها به کار می‌رفتند و نقش مهمی در ایجاد فضای معنوی و مذهبی داشتند.
- طراحی متنوع
پنجره‌های قرون وسطی دارای طرح‌ها و نقوش متنوعی بودند. این طراحی‌ها شامل اشکال هندسی، تصاویر مذهبی و نقاشی‌های رنگی بود.
- کاربرد محدود در ساختمان‌های غیرمذهبی
در ساختمان‌های غیرمذهبی مانند قصرها و خانه‌ها، پنجره‌ها نقش کمتری داشتند و معمولاً کوچک‌تر و ساده‌تر طراحی می‌شدند.
معماری رنسانس
در دوره رنسانس، پنجره‌ها به عنوان عنصری تزئینی و زیبایی‌شناختی در معماری مطرح شدند. ابعاد پنجره‌ها بزرگ‌تر شده و به صورت متقارن در نمای ساختمان‌ها قرار می‌گرفتند. این افزایش اندازه به منظور بهره‌مندی بیشتر از نور طبیعی بود. پنجره‌های رنسانس اغلب به صورت متقارن در نمای ساختمان‌ها قرار می‌گرفتند. تقارن بخشی از سبک معماری کلاسیک رنسانس بود.
پنجره‌ها در معماری مدرن
در معماری‌مدرن، پنجره‌ها نقش مهمی در طراحی و کارکرد ساختمان‌ها ایفا می‌کنند. امروزه پنجره‌های بزرگ با چارچوب‌های باریک برای نفوذ نور طبیعی و ارتباط بصری با محیط استفاده می‌شوند. به طوری که پنجره‌ها به طور چشمگیری بزرگ‌تر شدند. این افزایش اندازه به منظور بهره‌مندی بیشتر از نور طبیعی و ایجاد ارتباط بصری با محیط بیرون بود.
استفاده از مصالح جدید یکی از مشخصه‌های بارز پنجره‌های مدرن می باشد. در معماری مدرن، از مصالح نوین مانند شیشه، آلومینیوم و UPVC برای ساخت پنجره‌ها استفاده شد. این مصالح جدید امکان ساخت پنجره‌های بزرگ‌تر و کارآمدتر را فراهم آوردند.
تأکید بر عملکرد بهینه پنجره‌ها در معماری مدرن، موجب گردید که طراحی پنجره‌ها بیشتر بر عملکرد آنها متمرکز باشد. ویژگی‌هایی مانند عایق‌بندی، کنترل نور و تهویه در اولویت قرار گرفتند. در عین حال طراحی پنجره‌های مدرن به سمت سادگی و خطوط هندسی ساده گرایش یافت. تزئینات و نقوش پیچیده کمتر مورد استفاده قرار گرفتند.
تاریخچه پنجره دوجداره در معماری ایرانی
استفاده از پنجره‌های‌دوجداره در معماری ایرانی به قرون گذشته باز‌می‌گردد. این نوع پنجره‌ها به منظور عایق‌بندی حرارتی و کنترل دما در ساختمان‌ها به کار می‌رفتند. از گذشته در ایران در مناطق سرد از پنجره‌های دوجداره برای جلوگیری از اتلاف گرما استفاده می‌شده است. حتی در مناطق گرم و خشک نیز از نسل قدیمی پنجره‌های دوجداره برای کاهش ورود گرما به داخل ساختمان استفاده می‌شده است.
در دوران معاصر اما پنجره های دوجداره دچار تحولات اساسی شدند. به ویژه به لحاظ جنس متریال سازنده و مصالح جدید نظیر پروفیل های آلومینیومی یا یو پی وی سی که منجر به بهینه تر شدن عملکرد پنجره‌ها شد. به طوریکه امروزه پنجره ها عامل مهم و تعیین کننده ای در عایق بندی حرارتی و صوتی ساختمان ها هستند. حتی از ورود آلودگی و گرد و غبار در شهرهای شلوغ و صنعتی به داخل بنا جلوگیری می‌نمایند.
امروزه نصب نسل جدید پنجره های مدرن شامل پنجره های دوجداره UPVC و آلومینیومی به ویژه پنجره های ترمال بریک در ساختمان‌ها، موجب بهینه سازی هر چه بهتر مصرف انرژی در ساختمان، کاهش آلودگی های صوتی و کاهش نفوذ آلودگی های محیطی شده است. رعایت اصول زیباشناسی در طراحی معماری ایرانی منجر به تولید نسل جدید پنجره های مدرن نظیر پنجره های شاه نشین شد. این نوع پنجره ها هم به لحاظ زیبایی هم به لحاظ کارایی در اکثر سازه های مدرن امروزی کاربرد و جایگاه ویژه ای دارند.
از طرفی به کارگیری پنجره های دوجداره جدید در معماری ساختمان‌ها موجب افزایش امنیت ساختمان و افزایش ارزش ذاتی ملک می شود. برای مشاهده انواع پنجره های دوجداره نسل جدید و خرید با مناسب ترین قیمت می توانید از طریق وبسایت تارادیس، تولید کننده بهترین پنجره های دوجداره یو پی وی سی و آلومینیومی با استاندارهای ملی و بین المللی به نشانی www.taradis.net بازدید فرمائید.
