آشنایی با مشاهیر تهران+ معرفی و بیوگرافی مفاخر تهران
شهر تهران علاوه بر اینکه مرکز سیاسی و فرهنگی کشور است، همواره جایگاه ویژه‌ای در پرورش و معرفی چهره‌های برجسته علمی داشته است. این شهر، با پیشینه‌ای غنی از فعالیت‌های علمی و آموزشی، در طول تاریخ میزبان اندیشمندان و پژوهشگرانی بوده که نامشان در عرصه‌های گوناگون علمی درخشیده است. مشاهیر تهران با تأثیرگذاری عمیق خود، نه‌تنها در زمانه خویش نقش‌آفرین بوده‌اند، بلکه دستاوردهای ماندگارشان تا امروز نیز الهام‌بخش نسل‌های جدید محققان و دانش‌پژوهان در ایران است. در ادامه، به معرفی برخی از این چهره‌های برجسته خواهیم پرداخت.
جلال آل‌احمد
جلال آل احمد (۱۳۰۲–۱۳۴۸) از روشنفکران، نویسندگان و منتقدان برجسته معاصر بود که با آثار ادبی، اجتماعی و سیاسی‌اش تأثیر عمیقی بر فضای فکری ایران گذاشت. او در خانواده‌ای مذهبی و اصالتا طالقانی در تهران به دنیا آمد و تحصیلات خود را در رشته ادبیات فارسی در دانشگاه تهران به پایان رساند. جلال ابتدا فعالیت سیاسی خود را با عضویت در حزب توده آغاز کرد، اما به‌دلیل اختلاف نظر با خط‌مشی حزب، به‌زودی از آن جدا شد. در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خورشیدی، با نگارش داستان‌های کوتاه، رمان، سفرنامه و مقالاتی تحلیلی، به یکی از چهره‌های شاخص ادبیات و تفکر اجتماعی ایران بدل شد.
از مهم‌ترین آثار او می‌توان به غرب‌زدگی، مدیر مدرسه، نون والقلم و خسی در میقات اشاره کرد. کتاب غرب‌زدگی به‌عنوان مانیفستی فکری، به نقد تقلید کورکورانه از فرهنگ غربی در جامعه ایران، می‌پردازد و بازتابی از دغدغه‌های هویتی و فرهنگی آل احمد است. او همچنین نقش مهمی در بازشناسی چهره‌های فراموش‌شده یا کمتر شناخته‌شده فرهنگی داشت و با همسرش، سیمین دانشور، از نخستین زوج‌های روشنفکر و نویسنده ایرانی به‌شمار می‌رفت.
جلال آل احمد در ۱۸ شهریور ۱۳۴۸ در سن ۴۵ سالگی در اسالم گیلان درگذشت. درگذشت ناگهانی او و تشییع سریع پیکرش موجب شکل‌گیری شایعاتی درباره دخالت ساواک شد که همسرش آن را رد کرد. آل احمد در وصیت‌نامه‌اش خواسته بود که پیکرش در اختیار دانشجویان پزشکی برای تشریح قرار گیرد، اما به‌دلیل مغایرت این وصیت با احکام شرعی، انجام نشد. در نهایت پیکر او در مسجد فیروزآبادی شهر ری به خاک سپرده شد.
دکتر مصطفی چمران
مصطفی چمران (۱۳۱۱–۱۳۶۰) یکی از برجسته‌ترین چهره‌های علمی، نظامی و سیاسی ایرانی است که با ترکیبی از دانش، ایمان و مبارزه، نامی ماندگار در تاریخ معاصر به‌جا گذاشت. او در تهران متولد شد و پس از پایان تحصیلات متوسطه، در رشته فیزیک از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. چمران برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و دکترای خود را در رشته فیزیک پلاسما از دانشگاه برکلی کالیفرنیا دریافت کرد. در دوران اقامتش در آمریکا، فعالیت‌های سیاسی و اسلامی او در قالب نهضت‌های آزادی‌خواه و ضد استعماری شدت گرفت، و به یکی از چهره‌های فعال جنبش‌های اسلامی ایرانیان خارج از کشور تبدیل شد.
پس از مدتی، چمران به لبنان رفت و با همکاری امام موسی صدر، در تأسیس و آموزش نیروهای مقاومت شیعه، به‌ویژه جنبش امل، نقش کلیدی ایفا کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به کشور بازگشت و به‌عنوان مشاور امام خمینی، وزیر دفاع، و نماینده مجلس شورای اسلامی خدمت کرد. او در دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق، به‌عنوان فرمانده‌ای شجاع و متفکر، در جبهه‌ها حضور فعالی داشت. سرانجام در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ در منطقه دهلاویه در استان خوزستان بر اثر اصابت ترکش خمپاره به شهادت رسید.
توران میرهادی
توران میرهادی (۱۳۰۶–۱۳۹۵) از تأثیرگذارترین چهره‌های حوزه آموزش، ادبیات کودک و توسعه فرهنگی در ایران معاصر بود. او که در خانواده‌ای فرهیخته و روشنفکر به دنیا آمد، تحصیلات خود را در رشته‌های روان‌شناسی و علوم تربیتی در اروپا ادامه داد و پس از بازگشت به ایران، تمام عمر خود را وقف بهبود نظام آموزشی و ترویج ادبیات کودک کرد. میرهادی در سال ۱۳۳۴ به همراه همسرش، محسن خمارلو، مجتمع آموزشی فرهاد را بنیان گذاشت؛ مدرسه‌ای نوآورانه که به‌عنوان الگویی برای آموزش و پرورش مدرن در ایران شناخته می‌شود. او بر پایه تجربیات خود در این مدرسه، کتاب جستجو در راه‌ها و روش‌های تربیت را نوشت که یکی از منابع مهم در زمینه آموزش خلاق و انسان‌محور به‌شمار می‌آید.
میرهادی از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک در سال ۱۳۴۱ بود؛ نهادی که نقشی اساسی در ارتقای کیفیت کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران ایفا کرد. او همچنین از سال ۱۳۵۸ سرپرستی پروژه عظیم و ماندگار فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را برعهده داشت که با همکاری گروهی از کارشناسان تألیف شد و هنوز هم یکی از منابع معتبر دانش‌نامه‌ای برای نسل جوان محسوب می‌شود. تلاش‌های بی‌وقفه‌اش در حوزه فرهنگ و تربیت، او را به عنوان «مادر ادبیات کودک و نوجوان ایران» شناساند. سرانجام میرهادی به علت آسیب‌ها ناشی از سکته مغزی در ۱۸ آبان ماه ۱۳۹۵ در سن ۸۹ سالگی، درگذشت و پیکرش در امام‌زاده عبدالله شهر ری به خاک سپرده شد.
دکتر محمد مصدق
محمد مصدق (۱۲۶۱–۱۳۴۵) یکی از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین شخصیت‌های سیاسی تاریخ معاصر ایران بود. او در خانواده‌ای اشرافی و دیوان‌سالار در تهران به دنیا آمد. او برای تحصیل به اروپا رفت و تحصیلات خود را تا مقطع دکتری رشته حقوق در سوئیس ادامه داد. مصدق در طول زندگی سیاسی خود مناصب مختلفی همچون نمایندگی مجلس، وزارت دارایی، و استانداری فارس را تجربه کرد. بااین‌حال، او بیش از هر چیز به‌دلیل رهبری نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران در دهه ۱۳۲۰ و نخست‌وزیری‌اش از ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ شناخته می‌شود. مصدق با ملی‌کردن نفت، کنترل منابع کشور را از شرکت‌های خارجی پس گرفت و نماد مقاومت در برابر استعمار و دخالت‌های خارجی شد.
در مرداد ۱۳۳۲، دولت مصدق با کودتایی سازمان‌یافته توسط سازمان‌های اطلاعاتی بریتانیا و آمریکا سرنگون شد. پس از کودتا، او بازداشت و مدتی در زندان و سپس در تبعید خانگی در احمدآباد زندگی کرد. سرانجام مصدق در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ در بیمارستان نجمیه تهران درگذشت. بنابر وصیت او قرار بود وی را کنار کشته‌شدگان ۳۰ تیر در ابن بابویه دفن کنند، ولی با مخالفت شاه از این مورد جلوگیری شد و او را در یکی از اتاق‌های خانه‌اش در در روستای احمدآباد در شهرستان نظرآباد در استان البرز به خاک سپردند.
دکتر حسین الهی قمشه‌ای
حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای (متولد ۱۴ دی ۱۳۱۸ در تهران) از چهره‌های برجسته معاصر در حوزه‌های عرفان، ادبیات فارسی، فلسفه هنر و الهیات اسلامی است. او فرزند مهدی الهی قمشه‌ای، فیلسوف، عارف و مترجم معروف قرآن، و طیبه تربتی است. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در دبستان دانش و دبیرستان مروی گذراند و سپس در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران تا مقطع دکتری در رشته فلسفه و الهیات اسلامی ادامه داد. همچنین، تحصیلات حوزوی را نزد پدر و استادان دیگر دنبال کرد.
الهی قمشه‌ای به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسوی مسلط است و در زمینه‌های نقاشی و خوش‌نویسی نیز فعالیت دارد. او در دانشگاه تهران و دیگر مؤسسات آموزشی از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۷۹ دروس فلسفه، عرفان، ادبیات فارسی و فلسفه هنر را تدریس کرده است. وی همچنین در دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی بین‌المللی مانند دانشگاه‌های آکسفورد، کمبریج، هاروارد و استنفورد سخنرانی‌هایی در زمینه ادبیات و عرفان ایرانی ارائه داده است.
از آثار مهم او می‌توان به ترجمه و شرح آثار کلاسیک فارسی همچون «فیه ما فیه» مولوی، «منطق‌الطیر» عطار، «گلشن راز» شبستری و دیوان حافظ اشاره کرد. او همچنین مقالات و کتاب‌هایی در زمینه زیبایی‌شناسی، فلسفه عشق و عرفان اسلامی به زبان‌های فارسی و انگلیسی منتشر کرده است. الهی قمشه‌ای با تأسیس مؤسسه فرهنگی هنری الهی قمشه‌ای و عضویت در نهادهای فرهنگی بین‌المللی، نقش مؤثری در ترویج فرهنگ و ادبیات ایرانی در سطح جهانی ایفا کرده است.
دکتر ناصر کاتوزیان
دکتر امیرناصر کاتوزیان (۱۳۱۰ –۱۳۹۳)، از برجسته‌ترین حقوق‌دانان ایران و استاد ممتاز دانشکده حقوق دانشگاه تهران بود که به‌عنوان «پدر علم حقوق ایران» شناخته می‌شود. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در دبستان اقبال و دبیرستان علمیه تهران گذراند و سپس وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد. در سال ۱۳۳۱ با دفاع از پایان‌نامه‌ای درباره «عقد ضمان» مدرک کارشناسی خود را دریافت کرد و در سال ۱۳۳۹ با ارائه رساله دکترای خود با عنوان «وصیت در حقوق مدنی ایران»، نخستین دانشجوی ایرانی شد که در ایران موفق به اخذ دکترای حقوق گردید.
دکتر کاتوزیان در تدوین پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نقش داشت و در سال ۱۳۵۸ در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی شرکت کرد، اما موفق به کسب آرای لازم نشد. او در طول دوران فعالیت علمی خود بیش از ۴۰ جلد کتاب تألیف کرد که بسیاری از آن‌ها، از جمله مقدمه علم حقوق، فلسفه حقوق و مجموعه حقوق مدنی، به‌عنوان منابع اصلی دروس حقوقی در دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شوند. در سال ۱۳۸۳، محمد خاتمی، رئیس‌جمهور وقت ایران، نشان درجه‌یک فرهنگ و هنر را به او اهدا کرد. دکتر کاتوزیان در ۱۱ شهریور ۱۳۹۳ در تهران درگذشت و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
دکتر مجید سمیعی
پروفسور مجید سمیعی (متولد ۲۹ خرداد ۱۳۱۶ در تهران) از برجسته‌ترین جراحان مغز و اعصاب جهان و یکی از چهره‌های علمی پرافتخار ایرانی در عرصه بین‌المللی است. او در خانواده‌ای فرهیخته با اصالت گیلانی به دنیا آمد و دوران کودکی و نوجوانی خود را در شهر رشت گذراند. پس از پایان تحصیلات متوسطه، برای ادامه تحصیل به آلمان رفت و در دانشگاه یوهانس گوتنبرگ ماینتس در رشته‌های پزشکی و زیست‌شناسی تحصیل کرد. به دلیل کسب عالی‌ترین نمرات در امتحانات پایان دوره، جایزه ویژه وزارت علوم ایران برای برترین دانشجویان ایرانی مقیم اروپا را دریافت کرد.
پروفسور سمیعی در سال ۱۳۵۶ (۱۹۷۷ میلادی) مرکز بین‌المللی علوم اعصاب را در شهر هانوفر آلمان تأسیس کرد و ریاست آن را بر عهده گرفت. او همچنین در سال ۱۳۸۳ (۲۰۰۴ میلادی) مؤسسه مشابهی را در پکن چین بنیان نهاد. او به‌عنوان رئیس افتخاری فدراسیون جهانی انجمن‌های جراحی مغز و اعصاب و رئیس انجمن بین‌المللی جراحان قاعده جمجمه شناخته می‌شود. در سال ۲۰۱۱، فدراسیون جهانی جراحی مغز و اعصاب مدال افتخاری به نام او ایجاد کرد که هر دو سال یک‌بار به جراحان برجسته اعطا می‌شود. پروفسور سمیعی بیش از ۱۳ کتاب و ۲۰۰ مقاله علمی در زمینه جراحی مغز و اعصاب منتشر کرده است و به‌عنوان یکی از پیشگامان جراحی میکروسکوپی و جراحی قاعده جمجمه شناخته می‌شود.
منبع: ویکیدا (wikida.ir)
