بهترین داروی ضد افسردگی برای ترک اعتیاد

انتخاب داروی مناسب برای درمان افسردگی بعد از ترک اعتیاد، امری پیچیده و تخصصی است که نیازمند بررسی دقیق شرایط فردی بیمار، سابقه پزشکی، نوع ماده اعتیادآور و شدت علائم افسردگی است. به همین دلیل، هیچ داروی ضد افسردگی واحدی به عنوان «بهترین» دارو برای همه افراد در حال ترک اعتیاد وجود ندارد.

همچنین باید بدانید در کنار مصرف داروهای ضد افسردگی، روان درمانی نیز نقش مهمی در درمان افسردگی بعد از ترک اعتیاد دارد. روانشناس با به کارگیری روش‌های درمانی مختلف مانند رفتار درمانی شناختی (CBT) و روان درمانی بین فردی (IPT) به فرد در یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای با استرس، مدیریت افکار و احساسات منفی و بهبود روابط اجتماعی کمک کنند.

دکتر فاطمه سمیعی راد پزشک ساکن در پژوهشی بین مردان ساکن شهر قزوین با عنوان «مقایسه میزان افسردگی در افراد غیر وابسته و وابسته به مواد مخدر در حال ترک» نشان داد رابطه بین افسردگی و اعتیاد انکار ناپذیر است. بنابراین اگر درصدد ترک اعتیاد هستید، به شما توصیه می‌کنیم از درمان دارویی سرخود خودداری کرده و به متخصص ترک اعتیاد در قزوین یا محل سکونت خود مراجعه کنید.

داروهای ضد افسردگی رایج پس از ترک

توجه! اطلاعات دارویی زیر تنها با هدف اطلاع رسانی و‌ آشنایی با داروهای رایج معرفی شده‌اند و به هیچ عنوان نباید به صورت سرخود (خوددرمانی) و بدون تجویز متخصص مصرف شوند.

ترک اعتیاد نباید تنها شامل سم‌زدایی از بدن باشد بلکه لازم است بیماران ازنظر روحی نیز تحت درمان قرار بگیرند تا مشکلاتی مانند کسلی، افسردگی و خستگی گریبان‌گیر آن‌ها نشود. به‌طور کلی باید گفت افراد طی مصرف مواد مخدر با عادت‌های غلط، زندگی خود را پیش می‌برند و ظاهر آن‌ها دچار تغییر می‌شود. این موضوع پس‌از ترک اعتیاد روی اعتمادبه‌نفس، انگیزه و امید آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد.

به همین دلیل افراد بعداز ترک مواد مخدر همواره در معرض ابتلا به افسردگی و مشکلات روحی قرار دارند. پس باید از بهترین دکتر ترک اعتیاد کمک بگیرند تا این پزشک با تجویز داروهای مناسب، از بروز مشکلات جدید در زندگی آن‌ها جلوگیری کند. داروهای ضدافسردگی با ایجاد حس خوب در افراد به آن‌ها کمک می‌کنند با امید بیشتری به زندگی خود نگاه کنند.

ازاین‌رو بیماران با مصرف داروهای به‌خصوص می‌توانند مدت بیشتری را به سروسامان دادن زندگی خود اختصاص دهند و عادت‌های درست را پیش رو گیرند. این موضوع احتمال ابتلا به افسردگی بعداز ترک مواد مخدر را کاهش می‌دهد. دلیل دیگری که مصرف داروهای ضدافسردگی بعد از ترک مواد مخدر را ضرروی می‌کند، آسان‌سازی این فرآیند است. در واقع باید گفت ترک اعتیاد روح و جسم افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پس نمی‌توان انتظار داشت بیماران این فرآیند را به سادگی پشت سر بگذارند. بهترین راه‌کاری که تحمل علائم پس‌از ترک اعتیاد را آسان می‌کند استفاده از داروهای ضدافسردگی است. این داروها با تاثیر خود بر بدن به کاهش علائم قطع مورفین می‌پردازند و ازاین‌رو بیمار شرایط بهتری را برای دستیابی به سلامتی کامل طی می‌کند.

قرص‌های ضد افسردگی هرکدام تاثیر به‌خصوصی دارند و ممکن است آرامش یا کاهش درد پس‌از ترک مواد را به‌همراه داشته باشند.

قرص سرترالین برای ترک اعتیاد

یکی از رایج‌ترین قرص‌های ضدافسردگی که برای ترک اعتیاد نیز تجویز می‌شود سرترالین است. این دارو به افزایش مقدار سروتونین در مغز می‌پردازد و در گروه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین دسته‌بندی می‌شود. سروتونین از ماده‌های طبیعی است که در مغز وجود دارد و مقدار طبیعی آن به سلامت روان افراد کمک می‌کند. به همین دلیل نیز با مصرف سرترالین می‌توان بر بسیاری از مشکلات روحی غلبه کرد.

سرترالین علاوه‌بر اینکه باعث سلامت روان می‌شود به رفع علائم ناشی از عدم مصرف مواد مخدر و قطع مورفین نیز کمک می‌کند. در واقع این دارو با متعادل‌سازی مسیرهای نوروترانسمیتر باعث کاهش علائم ترک اعتیاد می‌شود. یکی از اصلی‌ترین دلایل استفاده از سرترالین در طول فرآیند ترک اعتیاد، کاهش درد بدن است. به‌طور کلی بروز درد از آزاردهنده‌ترین علائم ترک به‌شمار می‌آید. به همین دلیل پزشک با تجویز این دارو به بیماران کمک می‌کند فرآیند عدم مصرف مواد مخدر را با سختی کم‌تری پشت سر بگذارند. سرترالین که در دسته داروهای SSRI قرار می‌گیرد از بهترین‌ها برای کاهش علائم افسردگی و درد پس‌از شروع فرآیند ترک اعتیاد به‌شمار می‌آید. سایر داروهای موجود در این گروه نیز به درمان علائم ترک اعتیاد کمک می‌کنند.

سرترالین در سراسر جهان محبوب است اما باز هم نمی‌توان آن را بدون عوارض دانست. درصورتی‌که این دارو باعث افزایش خشونت یا سایر علائم غیرطبیعی شد باید حتما با پزشک مشورت کرد. به‌طور کلی علائمی که با مصرف قرص خود را نشان دهند نیاز به بررسی دارند. گاه ممکن است پزشک مصرف سرترالین را قطع و داروی دیگری جایگزین کند.

داروهای SNRI (مهارکننده بازجذب سروتونین- نوراپی‌نفرین)

مهارکنندگان بازجذب سروتونین، دسته دیگری از داروهای مورد استفاده برای درمان افسردگی و برخی اختلالات روحی هستند که در طول فرآیند ترک اعتیاد نیاز مورد استفاده قرار می‌گیرند و باعث کاهش علائم می‌شوند. داروی‌های موجود در این دسته مانند دولوکستین از جذب انتقال‌دهنده‌های عصبی مهم یعنی نوراپی‌ نفرین و سروتونین جلوگیری می‌کنند. این فرایند باعث افزایش سطح این ۲ انتقال‌دهنده عصبی در شکاف سیناپسی می‌شود.

افزایش سطح سروتونین و نوراپی نفرین در مغز به کاهش علائم درد منجر خواهد شد و به بهبود خلق‌وخو نیز کمک می‌کند. به همین دلیل از این دارو برای درمان افسردگی و کاهش علائم فرآیند ترک اعتیاد استفاده می‌شود. این دارو معمولا حدود ۸ تا ۱۷ ساعت در بدن باقی می‌ماند و پس‌از این مدت توسط ادرار دفع می‌شود. به همین دلیل پزشک برای بسیاری از بیماران، مصرف یک‌بار در روز آن را تجویز می‌کند. زیاده‌روی در مصرف داروهای موجود در این دسته، مشکلات مختلفی به‌وجود می‌آورد و ازاین‌رو به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.

داروهای زیادی در دسته مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین قرار می‌گیرند که مصرف هرکدام از آن‌ها نیاز به تجویز دکتر ترک اعتیاد دارد. در واقع پزشک با بررسی شرایط جسمی و شدت علائمی که بیمار با آن‌ها مواجه است می‌تواند تشخیص دهد کدام یک از آ‌ن‌ها با چه دوزی برای فرد مناسب است و منجر به کاهش درد و بهبود خلق‌وخوی او می‌شود. ازجمله داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین که علاوه‌بر درمان افسردگی برای کاهش علائم ترک اعتیاد نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند باید به دولوکستین، ونلافاکسین و دس ونلافاکسین اشاره کرد.

داروهای ضدافسردگی NASSA برای ترک اعتیاد

داروهای ضدافسردگی نورآدرنرژیک و سروتونرژیک اختصاصی (NASSA) از قدیمی‌ترین داروهای مورد استفاده برای درمان اختلالات روانی به‌خصوص افسردگی شدید به‌شمار می‌آید که امروز نیز توسط برخی پزشکان تجویز می‌شوند. این دسته از داروها به درمان افسردگی، بی‌خوابی، اضطراب و وسواس کمک می‌کنند. معمولا دکتر ترک اعتیاد یا روان‌شناس زمانی این نوع دارو را برای بیمار در نظر می‌گیرد که SSRIها تاثیر لازم را از خود نشان ندهند یا اینکه عوارض زیادی ایجاد کنند. ‌NASSAها با مسدودسازی گیرنده‌های آدرنرژیک و سروتونین، به تاثیرگذاری بر اختلالات روحی می‌پردازند.

همچنین این داروها تاثیر مستقیمی بر کاهش علائم ترک اعتیاد دارند. ضمن اینکه داروهای موجود در این دسته معمولا احساس خواب‌آلودگی شدیدی ایجاد می‌کنند. درخصوص عوارض مصرف داروهای NASSA باید گفت بسیاری از افراد بر این باورند که این داروها عوارض زیادی به‌همراه دارند و به همین دلیل تمایلی برای مصرف آن‌ها از خود نشان نمی‌دهند. درحالی‌که این موضوع کاملا به نظر پزشک بستگی دارد. پزشک با توجه به شرایط جسمی بیمار، داروهای مورد مصرف، علائم اعتیاد یا ترک آن می‌تواند بهترین نوع دارو را مشخص کند.

مصرف خودسرانه این دسته از داروها برای افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند ممکن است بسیار خطرناک باشد. به همین دلیل حتما کسب مشاوره و ارائه دقیق وضعیت جسمی به پزشک، پیش‌از مصرف این دسته از داروها ضروری است. ازجمله داروهای ضدافسردگی موجود در این گروه که برای کاهش علائم ترک اعتیاد مناسب هستند باید به میرتازاپین و میانسرین اشاره کرد.

داروهاص ضدافسردگی MAOI ترک اعتیاد

مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز که آن‌ها را به‌اختصار MAOI می‌گویند دسته دیگری از داروهای ضدافسردگی هستند که استفاده از آن‌ها در بهبود علائم ترک اعتیاد و جلوگیری از بروز افسردگی تاثیر می‌گذارد. با توجه به اینکه مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز در بسیاری از افراد عوارض جدی ایجاد می‌کنند، امروز به‌ندرت از آن‌ها استفاده می‌شود.

البته متخصصین ترک اعتیاد با توجه به شرایط هر فرد می‌توانند میزان اثرگذاری این داروها را بررسی کنند تا نسبت به تجویز آن‌ها مطمئن شوند. این دسته از داروها معمولا زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که سایر داروهای تجویزشده تاثیر خوبی از خود نشان ندهند. دلیل این موضوع نیز عوارض بالقوه و جدی است که MAOIها به‌همراه دارند. مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز علاوه‌بر داروهای ضداحتقان و ضد درد با بسیاری از مواد غذایی مانند ترشی‌ها، برخی پنیرهای خاص و شراب‌ها نیز تداخل ایجاد می‌کنند. این تداخل مشکلات بسیار جدی به‌همراه دارد و حتی گاهی کشنده است.

به همین دلیل مصرف این دسته از داروها نیاز به رعایت رژیم اصولی و جدی دارد. ازاین‌رو خیلی گزینه خوبی برای کاهش علائم ترک مواد مخدر به‌شمار نمی‌آیند. بااین‌حال ممکن است پزشک با درنظرگرفتن شرایط بیمار، مصرف مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز را برای او تجویز کند. از داروهای ضدافسردگی موجود در این گروه می‌توان به فنلزین، ترانیل سیپرومین و ایزوکاربوکسازید اشاره کرد. توجه داشته باشید این داروها نباید با غذاهای حاوی ترامین مصرف شوند چراکه عوارض نامطلوب و خطرناکی ایجاد می‌کنند.

داروی ضدافسردگی لوفکسیدین برای ترک اعتیاد

یکی از رایج‌ترین داروهای ضدافسردگی برای کاهش تاثیرات ترک مواد مخدر، لوفکسیدین است. این دارو به‌طور کامل علائم دردناک ترک اعتیاد را از بین نمی‌برد اما به‌طور مستقیم روی کاهش این نشانه‌ها تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل نیز بهترین دکتر ترک اعتیاد معمولا برای بیماران خود این داروی کاربردی را تجویز می‌کند. از علائمی که این دارو قادر به کاهش آن‌ها است می‌توان به درد معده، گرفتگی عضلات و ضربان قلب شدید اشاره کرد.

لازم است بدانید لوفکسیدین نیز مانند سایر داروهای ضدافسردگی احتمال بروز عوارض شدید در بدن را به‌همراه دارد، به‌گونه‌ای که در برخی موارد بیمار نمی‌تواند آن‌ها را تحمل کند. در این شرایط بهتر است خیلی زود از پزشک علت را بپرسید تا درصورت نیاز نوع دارو یا دوز آن را تغییر دهد.

داروی ضدافسردگی فلوکستین برای ترک اعتیاد

فلوکستین ازجمله داروهای ضدافسردگی است که به تنظیم هورمون‌های بدن می‌پردازد. به همین دلیل افرادی که آن را مصرف می‌کنند احساس شادی و آرامش بیشتری احساس می‌کنند. پس این دارو برای کاهش علائم نامطلوب پس‌از ترک اعتیاد مناسب است.

فلوکستین با تنظیم هورمون‌ها به افزایش حس آرامش افرادی که درگیر قطع مصرف مواد افیونی هستند کمک می‌کند. دکتر ترک اعتیاد برای بهبود خلق‌وخوی بیمار و امکان حضور آن در جمع‌های مختلف می‌تواند این دارو را تجویز کند. البته این مورد به شرایط بدنی فرد نیز بستگی دارد. مصرف خودسرانه فلوکستین باعث بروز عوارضی مانند سرگیجه، بی‌اشتهایی، کم‌خوابی، تعریق بیش از حد و حالت تهوع می‌شود.

چرا داروی ضدافسردگی برای ترک اعتیاد باید با تجویز پزشک مصرف شود؟

دکتر فاطمه سمیعی راد متخصص آسیب شناسی (پاتولوژی) در پژوهشی بین ۱۲۰ مرد ۲۰ تا ۴۰ ساله ساکن شهر قزوین در سال‌های ۸۹-۹۰ با عنوان «مقایسه میزان افسردگی در افراد غیر وابسته و وابسته به مواد مخدر در حال ترک» نشان داد رابطه‌ای دوسویه بین افسردگی و اعتیاد وجود دارد. همچنین با بررسی ادبیات تحقیق در حوزه افسردگی مشخص است که رابطه بین افسردگی و اعتیاد انکار ناپذیر است.

افراد معتاد اغلب سطح بالایی از اضطراب، افسردگی و استرس را تجربه می‌کنند و مشکلات ثانویه مانند خشونت خانگی، آسیب به فرزندان، طلاق، افت سطح اقتصادی و اجتماعی خانواده و غفلت از فرزندان این مشکلات را تشدید می‌کنند. وی همچنین در این مطالعه نشان داد که افراد وابسته به مواد مخدر دارای مشکلات روان پریشی زیادی هستند. شایع‌ترین اختلالات روانی که در پی اعتیاد ایجاد می‌شوند باید به اختلال شخصیت ضداجتماعی، فوبیا، اختلالات اضطرابی، سایکوتیک و افسردگی اشاره کرد.

بزرگترین دلیل ایجاد افسردگی پس از ترک اعتیاد، اختلال در سطح هورمون‌های بدن در دوره ترک است . زمانی که هورمون‌ها متعادل باشند احساسات متناقض به‌وجود نمی‌آیند و ازاین‌رو فرد حس آرامش بیشتری را تجربه می‌کند. همچنین ناراحتی اعصاب، درد معده، گرفتگی عضلات و افزایش ضربان قلب از دیگر عوارض و علائمی به‌شمار می‌آیند که حین فرآیند ترک اعتیاد خود را نشان می‌دهند.

داروهای ضدافسردگی بسیاری از علائم طول درمان و پس‌از آن را کاهش می‌دهند تا مصرف‌کننده در مدت کوتاه‌تری به زندگی عادی خود برگردد و علائم آزاردهنده‌ کم‌تری را تجربه کند. بااین‌حال اگر داروهای ترک اعتیاد به‌درستی مصرف نشوند نه‌تنها به کاهش علائم کمک نمی‌کنند بلکه ممکن است خود اعتیادآور باشند. به همین دلیل نباید آن‌ها را به‌صورت خودسرانه مصرف یا قطع کرد.

آیا واقعا به درمان دارویی پس از ترک نیاز داریم؟

رضا فیض اللهی روانشناس و کارشناس حوزه اعتیاد درباره مشکلات روانی معتادان پس از ترک به ما گفت: «زمانی که انگ بیماری اعتیاد به کسی زده می‌شود کل مناسبات خانوادگی و اجتماعی او تحت تاثیر قرار می‌گیرد. خانواده و آشنایان یک فرد معتاد نحوه رفتار خود را با او بعد از اطلاع از این قضیه تغییر می‌دهند و از این فرد کناره‌گیری می‌کنند. در محیط کاری نیز اگر این فرد بتواند کارش را ادامه دهد باز هم روابط کاری او تحت‌الشعاع مساله اعتیاد و تبعات ناشی از قضاوت نادرست همکاران و مدیران قرار می‌گیرد». همچنین میثم رستمی به عنوان یک معتاد بهبود یافته به خبرگزاری جمهوری اسلامی در خصوص مشکلات افراد معتاد پس از ترک اعتیاد گفت: ابتلا به اعتیاد باعث شد تا از شغل معلمی اخراج شوم و تمام افتخارات و مدارک ورزشی من به خاطر یک حرکت نادرست از ارزش و اعتبار ساقط شود.

علی اکبر کرمی معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی استان قزوین تاکید کرد: « از آنجایی که افراد معتاد دچار افسردگی می‌شوند، نیازمند حمایت بیشتری خواهند بود، اما متاسفانه وقتی فرد معتاد بهبود یافته به علت انگ‌های گذشته در جامعه جایی ندارد و از یافتن شغل مناسب محروم می‌شود، این افسردگی زمینه مصرف مجدد مواد مخدر را فراهم می‌کند. مشکل اصلی اعتیاد زمانی شروع می‌شود که فرد معتاد از مراکز ترک اعتیاد دور شده و به سمت جامعه برمی گردد، در این شرایط به علت نبود پوشش اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مناسب فرد بهبود یافته مجددا به سمت مواد مخدر گرایش پیدا می‌کند و یک چرخه معیوب در این میان شکل می‌گیرد.

آمار افسردگی و اعتیاد در قزوین

به گزارش برنا از قزوین، طبق آمار وزارت بهداشت در حدود ۲۳ درصد جمعیت کشور به یکی از انواع بیماری‌ها و اختلالات روانی مبتلا هستند که شایع ترین اختلال روانی، افسردگی است. اقدس اعرابیان، روانشناس تربیتی و مدرس دانشگاه قزوین در این راستا به ما گفت: «نداشتن امید به آینده بهتر، ناکامی‌های اجتماعی و رضایت‌ نداشتن از زندگی از جمله عواملی است که گرایش به اعتیاد تشدید می‌کند». محمدصادق خضری، روانپزشک و از فعالان حوزه پیشگیری از اعتیاد در قزوین به ایسنا می‌گوید: «بر اساس مطالعات صورت گرفته، بالغ بر ۱۵ میلیون نفر از جمعیت کشور درگیر این معضل هستند. موضوعی که در استان قزوین مطرح شده اعتیاد مواد مخدر صنعتی افراد مرفه است».

مریم برجی، روانشناس بالینی و کارشناس مشاوره در مدارس قزوین با تاکید براینکه اعتیاد هزینه سنگین برای خانواده و جامعه در بر دارد، گفت: «امروزه یکی از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی که در جامعه رواج یافته اعتیاد است، معضلی که با افزایش آن سال‌های اخیر به سنین نوجوانی نیز کشیده شده و نهاد خانواده را در معرض خطر قرار داده است. متاسفانه سن اعتیاد به مدارس رسیده و در غفلت خانواده‌ها و نهادهای فرهنگی و اجتماعی و مسوول در این زمینه، آمار مصرف مواد مخدر بین نوجوانان رو به افزایش است». در همین ارتباط سارا افضلی از دیگر تحلیل‌گران حوزه اعتیاد می‌گوید: «گل یا حشیش، تأثیر منفی زیادی در روان و جسم مصرف کننده می‌گذارد و جوان یا نوجوانی که از سنین پایین گل یا حشیش استفاده می‌کند، قطعاً نمی‌تواند در سن ۴۰ سالگی به بعد زندگی با کیفیتی داشته باشد».

منابع علمی مورد اشاره:

امینی، ملیحه، کلهر، مهری، سمیعی راد، فاطمه، و حسین وردی، فاطمه. (۱۳۹۷). مقایسه میزان افسردگی در افراد غیر وابسته و وابسته به مواد مخدر در حال ترک. روان پرستاری، ۶(۵ )، ۹-۱۴. https://sid.ir/paper/235964/fa

Harford TC, Yi HY, Grant BF. Other- and self-directed forms of violence and their relationships to DSM-IV substance use and other psychiatric disorders in a national survey of adults. Compr Psychiatry. 2013;54(7):731-9. doi: 10.1016/j.comppsych.2013.02.003 pmid: 23587529