تاریخچه ساخت دیوارها، از بین النهرین تا بریتانیای کبیر

تاریخچه ساخت دیوار

کلمه انگلیسی wall به معنی دیوار از زبان لاتین و از کلمه vallus به معنی جدار مشتق شده است. این کلمه نشانگر چوبی بیرون زده از زمین و یا پرچین می باشد که برای فرم دادن به بخش های بیرونی استحکامات مورد استفاده قرار خواهد گرفت. در تاریخچه ساخت دیوار اصطلاح پرچین برای اولین بار توسط هومر و در قرن هشتم قبل از میلاد ذکر شده است. بعدها این اصطلاح توسط پولیبیوس (Polybius) مورخ یونانی در سال های ۲۰۰ تا ۱۱۸ پیش از میلاد مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن مورخ چینی به نام سیماکیان (Sima Qian) در سال های ۱۴۵ تا ۸۶ پیش از میلاد از این کلمه استفاده کرده است. دیوارها به طور سنتی برای دفاع ساخته شده اند. آن ها وظیفه محافظت از حریم خصوصی، محافظت از مردم یا یک منطقه خاص و همچنین جلوگیری از خطر نفوذ بیگانگان را بر عهده داشتند. با الی گشت همراه شوید تا در این مطلب در مورد تاریخچه ساخت دیوار در جهان با هم بخوانیم.

تاریخچه ساخت دیوار در بین النهرین

قدیمی ترین دیوارهایی که تاکنون کشف شده اند از عبادتگاه گوبکلی تپه (Gobekli Tepe) در اورفا می باشد. این ساختارها در جنوب شرقی ترکیه امروزی قرار گرفته و قدمت آن به ۱۱۵۰۰ سال پیش باز می گردد. بر اساس تاریخچه ساخت دیوار که به طور معمول برای اهداف دفاعی ساخته می شد برای اولین بار در اطراف شهر جریکو (Jericho) در حدود قرن دهم پیش از میلاد و همچنین شهر سومر که بعدها تاسیس شده است. البته که هر دو این ها ادعای اولین شهر جهان بودن را دارند. به نظر می رسد که دیوارهای اوروک توسط پادشاه بزرگ گیلگامش (Gilgamesh) ساخته شده و او اعمال قهرمانانه خود را که پایه ای برای حماسه های بعدی شده بنا کرده است.

گسترش ساخت دیوارها

در مدت چند سال پس از شروع شهر سازی ها در منطقه بین النهرین، در حدود ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد ساختار دیوارها در سراسر این منطقه گسترش یافت. دیوارهایی که بنا شده بودند شامل دروازه ها و برج ها بوده و معمولا شامل یک حوضچه یا خندق در محیط بیرونی دیوار بوده که می توانسته با آب پر شود. پادشاه حمورابی شهر بابل را با دیوارهای چشمگیرتری بنا نمود. او این مجموعه را مدت کوتاهی پس از نشستن بر تخت سلطنت در سال ۱۷۹۲ پیش از میلاد بنا نهاد. البته که اعتبار شهر بابل به عنوان یکی از شگفتی های هیجان انگیز جهان مربوط به پادشاه نبوکادنزار دوم (Nebuchadnezzar II) می باشد.

نبوکادنزار دوم که از سال ۶۳۴ تا ۵۶۲ پیش از میلاد زندگی می کرده است، سه دیوار را در اطراف بابل با ارتفاع ۱۲ متر بنا نمود. این ساختارها به گونه ای بود که ارابه ها می توانستند بر روی آن به مسابقه با یکدیگر بپردازند. دروازه ایشار (Ishtar Gate) که در میان دیوارهای ساخته شده توسط نبوکادنزار دوم واقع شده بود، ادعا می شود که شگفت انگیزتر از تمام عجایب باستانی جهان بوده است. هرودوت مورخ یونانی ادعا کرده است که بابل در میان تمامی شهرهای جهان تعجب برانگیز بوده است. او می گوید طول این دیوارها ۹۰ کیلومتر، ضخامت آن ها ۲۴ متر و ارتفاع آن ۹۷ متر بوده است. اگرچه که به طور کلی اعتقاد بر این است که هرودوت دیوارهای بابل را با اغرار توصیف نموده اما دیگر نویسندگان باستانی نیز این بناها را باشکوه توصیف کرده اند.

تاریخچه ساخت دیوار دفاعی

اولین دیواری که در جایی غیر از اطراف یک شهر ساخته شده توسط پادشاه سومری شهر اور (UR) به نام شولگی (Shulgi) می باشد که در سال ۲۰۳۸ پیش از میلاد بنا گردیده است. دیوار شولگی که تقریبا ۲۵۰ کیلومتر طول داشته است بین رودخانه های تیگریس (Tigris) و فرات بنا شده و تا از هجوم عموریان (Amorites) به سرزمین های سومری جلوگیری نماید. این دیوار که غیر معمول به نظر می رسید هیچ شهری را احاطه نکرده بلکه مرزهای منطقه ای و ملی را به جای بخش های خصوصی محافظت می کرد. به همین دلیل اولین نوع از آن ها بود. پسر شولگی به نام شوسین (Shu-Sin) و همچنین نوه و نوه بزرگ او سعی کردند تا این دیوار را حفظ نمایند اما به دلیل اینکه دو انتهای آن محکم نبوده و به هیچ نقطه ای متصل نبوده است بنابراین دیوار بی اثر شد. ارتش دشمنان به راحتی می توانست از دوطرف دیوار عبور نماید و نهایتا این ساختار توسط ایلامی ها در سال ۱۷۵۰ پیش از میلاد شکسته شده و در نتیجه موجب سقوط اور و حکومت سومریان گردید.

تاریخچه ساخت دیوار در مناطقی غیر از بین النهرین

دیوار بزرگ دیگری از این نوع که هنوز نیز وجود دارد، دیوار بزرگ گرگان (Great Wall of Gorgan) بوده که با خشت های قرمز رنگ بنا شده و به جدار قرمز معروف می باشد. این دیوار در ایران واقع شده است. این ساختار توسط امپراتوری پارت ها در سال ۲۴۷ تا ۲۲۴ پیش از میلاد ساخته شده و توسط سلسله ساسانی در قرن پنجم یا ششم میلادی بازسازی شده است. این دیوار در حدود ۱۹۵ کیلومتر طول داشته و بیش از سی دژ در طول آن قرار گرفته است. این ساختار حفاظتی بسیار موثرتر از دیوار شولگی بود و به نظر می رسد که پارس های ساسانی از دیوار شولگی درس آموخته و ساختار استحکامات خود را بهبود بخشیدند. دیوار بزرگ گرگان بیش از هزار سال پیش از دیوار بزرگ چین بنا شده است، هرچند که شهرت آن بسیار کمتر می باشد.

دیوار بزرگ چین نیز از جمله دیوارهای دفاعی به شمار می رود که در زمان حکومت شی هوانگتی (Shi Huangti) در سال های ۲۲۱ تا ۲۱۰ پیش از میلاد ساخته شده است اما این دیوار در زمان خود تکمیل شده و در سلسله مینگ در سال های ۱۳۶۸ تا ۱۶۴۴ میلادی به پایان رسیده است. مانند دیوار بزرگ گرگان، دیوار بزرگ چین نیز به عنوان یک ساختار مستقل دفاعی برای محافظت از یک منطقه مورد استفاده قرار می گرفته است. علاوه بر این ها دیوار آناستازیا (Anastasian Wall) که به دیوارهای طولانی تراک (Thrace) نیز مشهور می باشد نیز در امپراتوری بیزانس در حدود سال ۴۶۹ میلادی ساخته شده که امروزه در کشور ترکیه واقع شده است.

تاریخچه ساخت دیوار در خانه ها و شهرها

روستای نئولیت بانپو (Neolithic village of Banpo) در کشور چین که در حدود ۴۸۰۰ سال پیش از میلاد بنا شده شامل خانه های دایره ای شکل سنگی می باشد که توسط چوب و یا سقف هایی از جنس کاج پشتیبانی می شده است. از سوی دیگر روستای اسکارا برا (Skara Brae) در منطقه اورکنی اسکاتلند که در ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد ساخته شده، با دیوارها و خانه های سنگی بنا گردیده تا بتواند از مردم محافظت کرده و حریم خصوصی را برای آن ها ایجاد نماید. موضوعی که جالب توجه است اینکه در هر دو روستا ساختار خانه ها مشابه می باشند. شکل پایه این روستاها و استفاده از دیوارها برای حریم شخصی به همان شکل در سایر فرهنگ ها ادامه پیدا کرد. در زمان مصر باستان نیز بیشتر خانه های خصوصی و حیاط ها دارای دیواره هایی برای جلوگیری از سارقین و یا همسایگان داشته است. از سوی دیگر این موضوع بر روی پاپیروس ها و کتیبه ها نیز وجود داشته که ساختار دیوارها برای جلوگیری از آسیب به یکدیگر بنا شده اند. هر کدام از شهرها در مصر باستان توسط دیوارهای رنگارنگی ساخته شده و کاخ های بزرگ نیز از دیواره ها به منظور دفاع استفاده می کرده و در آن از تزیینات نیز بهری می برده اند.

مشابه این معماری را می توان در ساخت دیوارهای تزیین شده در اطراف خانه های شهروندان آتن در یونان باستان مشاهده نمود. آتنی ها شهرهای خود را با دیوارهای ضخیم محافظت می کردند که تا پایان جنگ های پلوپونزین (Peloponnesian) با اسپارتا باقی ماند تا در نهایت توسط اسپارتایی ها سقوط نمود. علاوه بر این در آتن دیوارهای بلندی وجود داشته که دو ساختار سنگی موازی بوده و از آکروپولیس تا بندر پیرئوس امتداد داشته و مرکز شهر را محافظت می کردند. دیوارهای شهر افسانه ای تروی نیز که در نوشته های ایلیاد هومر بیان شده بودند در طول حفاری هایی بین سال های ۱۸۷۱ تا ۱۸۷۴ میلادی کشف شده که با هدف دفاع از شهر خدمت می کرده اند. ساختارهای دفاعی شهر شیان (Xi’an) نیز در سال ۱۹۴ پیش از میلاد برای دفاع از شهر بنا شده و ساخت آن تا چهار سال قبل از سقوط این سلسله به طول انجامید. دیوارهای شهر شیان مانند دیوار بزرگ چین توسط سلسله مینگ دوباره ساخته شده و بازسازی گردید.

تاریخچه ساخت دیوار در اروپا و دیوارهای هادریان

در اروپا ساخت دیوار برای شهرها توسط سایت هایی مانند اپیدیوم مانچینگ (Oppidum of Manching) تایید شده است. این سایت در نزدیکی اینگولستاد (Ingolstadt) امروزی در کشور آلمان واقع شده است که در حدود قرن سوم پیش از میلاد توسط قبیله ویندلیکی (Vindelici) بنا گردیده است. شهر رومی لوگو در گالیسیا (Lugo in Galicia) در کشور اسپانیا با دیواره های بسیار ضخیم آن غیر قابل تسخیر بوده است. با این حال معروف ترین دیوار باقی مانده از دوران باستان در اروپا، دیوار هادریان در بریتانیا می باشد. امپراتور روم هادریان که در سال های ۷۶ تا ۱۳۸ میلادی زندگی می کرد از ورود مهاجمان به بخش های رومی در بریتانیا خسته شده بود بنابراین در سال ۱۲۲ میلادی شروع به ساخت یک دیوار در مرزهای شمالی روم کرده تا باعث جداسازی قبیله های پرخاشگر پکت (Pict) در بریتانیا گردد.

این ساختار بسیار شبیه به دیوار شولگی که تقریبا دو هزار سال قبل ساخته شده بود تا از ورود عموریان محافظت کند بوده و همچنین وظایف مشابهی با دیوار بزرگ چین و دیوار آناستازیا داشته است. شش سال زمان برد تا دیواری به طول ۱۲۸ کیلومتر در مرز روم باستان که اکنون میان انگلستان و اسکاتلند قرار دارد ساخته شود. این دیوار بیش از ۲٫۷ متر ضخامت و و ۶ متر نیز ارتفاع داشته است. در طول آن نیز برج هایی قرار گرفته بودند که به عنوان قدرت نظامی روم خدمت می کرده اند.

آخرین دیوار آنتونین (Antonine) که در سال ۱۴۲ میلادی تحت نظارت امپراتور روم آنتونینوس پیوس (Antoninus Pius) ساخت آن آغاز گردید، به طول ۶۳ کیلومتر کشیده شده و مابین خلیج فورت (Forth)  و کلاید (Clyde) قرار گرفته است. این دیوار نیز برای یک دلیل ساخته شده و آن نیز محافظت از ساکنان منطقه امپراتوری در مقابل تهاجم وحشیان خطرناک بوده است.