شهر زیرزمینی ملایر همدان (سامن)
سراسر نمایی از شهر زیرزمینی سامن
شهر پنهان یا زیرزمینی سامن که احتمالا شهری مخفی در دوره پیش از اشکانی بوده و بعدها نیز از آن به عنوان گورستان استفاده می شده، در شهر سامن در ۱۵ کیلومتری ملایر در استان همدان قرار دارد.
کاوش های باستان شناسی در محوطه ای زیرزمینی در شهر سامن، منجر به کشف شهری پنهان شد که در یک بستر سنگی و به صورت دست کند ساخته شده است. این شهر زیرزمینی احتمالا به دوره پیش از اشکانی تعلق دارد و از برخی فضاهای آن برای تدفین مردگان استفاده شده است.
حدود ۲۵ اتاق از این شهر زیرزمین کاوش شده و در این اتاق ها مقادیر زیادی اسکلت متعلق به دوره اشکانی وجود دارد که دست نخورده در جای خود باقی مانده اند. در کنار اسکلت ها هدایای قبور گذاشته شده است و اسکلت ها به صورت چمباتمه ای تدفین شده اند. احتمال می رود تدفین ها به دوره تاریخی به خصوص دوره اشکانی مربوط است.
براساس مطالعات باستان شناسی، شهر پنهان بیش از ۳ هکتار وسعت دارد و بخشی از این شهر باستانی به خاطر وجود رطوبت زیاد هنوز مورد کاوش قرار نگرفته است. احتمالا بخشی از این شهر در زیر خانه مردم قرار گرفته و به همین دلیل تصور می شود که در آن بخش ها فاضلاب شهری وارد شهر پنهان شده باشد.
این شهر زیرزمینی، هنگامی که مخابرات استان همدان قصد کشیدن فیبرهای نوری از زیر زمین را داشت کشف شد. بر همین اساس طی مجوزی ازسوی پژوهشکده باستان شناسی، هیاتی متشکل از انواع کارشناسان شامل باستان شناس، انسان شناس، کارشناسان مرمت و … کاوش های خود را در این شهر به انجام رساندند که منجر به کشف فضاهای دستکند با حدود ۲۵ اتاق، سالن و راهروهای ارتباطی شد.
شواهد اولیه حاکی از پیدایش این فضاها در دوره پیش از اشکانی بود. بر اساس این یافته ها می توان احتمال داد که نخستین بار این فضاهای معماری به منظور انجام مراسم مذهبی خاصی، احتمالا میترائیسم، مورد استفاده بوده است. این شواهد حاکی از آن است که مراسم مذهبی به صورت پنهانی در زیر زمین انجام می گرفته است.
بر این اساس احتمال داده می شود که در دوره اشکانی از این فضاها به عنوان محل تدفین مردگان استفاده شده است و از اتاق ها به عنوان گوردخمه استفاده کرده اند. شهر زیرزمینی سامن در عمق ۳ تا ۶ متری زمین کشف شد و کانال های حفر شده درون آن به مرور در دوره‌های تاریخی کنده شده اند و اطراف آن ها نیز اتاق های متعدد وجود دارند.
این کانال ها از نظر ساختار معماری، بسیار جالب هستند و کاربری خاصی داشته اند. در این کانال ها پس از پاک سازی، ۶۰ اسکلت شناسایی شدند که درون ۹ اتاق قرار داشتند و با توجه به بررسی های انسان شناسی شواهدی وجود دارند که تدفین هایی به صورت تدفین باز انجام شده اند.
علاوه بر این شواهد، ۶ مورد بقایای انسانی نیز وجود دارند که به‌طور دقیق نشان می دهند، این اتاق ها در کاربری نهایی به‌صورت محل تدفین استفاده می شدند، به طوری که استخوان ها را جمع می کردند و دوباره تدفین های جدیدی انجام می دادند. از ۶۰ اسکلت یافت شده، ۱۶ مورد مرد، ۲۶ مورد زن، ۱۴ مورد کودک و یک نوزاد شناسایی شده اند و جنسیت ۳ مورد از آن ها نیز تشخیص داده نشده است.
