آرتمیس، نخستین زن دریاسالار در جهان
آرتمیس یا آرتمیز تنها زن دریاسالار بوده است که تاکنون از آن در جهان نام برده اند. او ملکه‌ی منطقه‌ی هالیکارناس در کاریا بوده است. آرتمیس که این روز‌ها استفاده فراوانی از آن در نامگذاری دختران ایرانی می‌شود، در واژه به معنی انسان راستگو و بزرگ است.
در رابطه با ریشه‌ی این نام دو گمان وجود دارد. نخست این که نام این بانوی بزرگ از الهه‌ی یونانی، آرتمیس گرفته شده باشد و گمان دوم این است که این نام از واژه‌هایی ایرانی چون آرتا، آرت یا آرته گرفته شده باشد.
آرتمیس در نبردی به نام سالامیس در ۴۸۰ سال پیش از میلاد فرماندهی نیروی دریایی ایران را برعهده داشت. این لشکر کشی در دوران پادشاهی خشایارشای هخامنشی انجام شده بود.
پدر آرتمیس، لوگدامیس نام داشت و فرمانروای شهر هالیکارناس بود. از مادر وی نامی موجود نیست اما تا این حد می‌دانیم که او در جزیره‌ی کرت زاده شده بود.
هردوروت شگفتی خود از عملکرد آرتریس را پنهان نکرده بود و بیان کرد که :
هیچ یک از فرمانروایان ایران به اندازه آرتمیس به خشایارشا کمک نکرد و راهنمایی‌های ارزشمند به او عرضه نداشت. آرتمیس در سال ۴۸۰ پیش از میلاد، توسط خشایارشا عنوان دریاسالاری را از آن خود کرد. او نخستین زنی است که فرماندهی دریایی را برعهده گرفته است. هنگامی که خشایارشا فرمان بسیج دریایی برای جنگ با یونان را صادر کرد، آرتمیس که در آن زمان فرمانروایی سرزمین کاریه را برعهده داشت، با ۵ فروند کشتی جنگی خود به نیروی دریایی ایران پیوست.
پیش از وقوع این جنگ، خشایارشا فرمانروایان مناطق گوناگون را فراخواند و نظر آنان را در رابطه با جنگ دریایی خواست. تمام امیران جنگ دریایی را تایید کردند مگر آرتمیس. او چنین گفت:
من از لحاظ شجاعت و فداکاری در جنگ‌ها از هیچ کسی کمتر نبوده‌ام، اما سخن من این است که از جنگ دریایی بپرهیزید و نیرو‌های خود را تلف نکنید. به این خاطر که یونانیان در جنگ بر روی آب برتر از ما هستد. چه لزومی وجود دارد که ما از طریق دریا وارد این جنگ شویم؟ آیا راه‌یابی به سایر نقاط یونان با استفاده از خشکی امکان‌پذیر نیست؟
همراهان آرتمیس چنین پنداشتند که خشایارشا، او را به خاطر نهی شاه از جنگ مجازات خواهد کرد. اما خشایارشا از این سخن آرتمیس خشنود شد و آن را به مناسب و معقولانه دید.
هردوروت درباره‌ی این جنگ می‌نویسد، در لحظاتی از جنگ کشتی‌های یونانیان به دنبال آرتمیس بودند و فرار او از این مهلکه غیرممکن به نظر می‌رسید. در همین حین او چاره‌ای اندیشید. او یک کشتی پارسی را از کار انداخت. با این کار کشتی یونانی پنداشت که با کشتی ارتش خودشان طرف است . به همین خاطر از تعقیب خودداری کرد و به جست و جو در سایر مسیر‌ها پرداخت. خشایارشا که از این ماجرا مطلع بود، توجهش جلب شد . یکی از خدمتکاران شاه گفت: اعلی حضرت! مشاهده می‌کنید که آرتمیس با چه هوشیاری و ذکاوت و شجاعتی نبرد می‌کند؟ خشایارشا که شگفت زده شده بود پرسید آیا مطمئنی که او آرتمیس است؟ خدمتکار پاسخ داد، کاملا مشخص است که او یک زن است!
امروزه به پاس بزرگداشت خدمات ارزنده‌ی این بانوی بزرگ و شیرزن شجاع، سنگین ترین کشتی جنگی ایران که در سال ۱۳۴۵ از بریتانیا خریداری شده است، ناوشکن آرتمیس نامگذاری شده است.
